«آهن قراضه» طلا شد

فریبا رسولی: نون خشک، دمپایی پاره، آهن قراضه خریداریم... و حال کمبود آهن قراضه و کوره‌های خاموش فولادسازی. این سرنوشت بسیاری از واحدهای تولیدی فولاد بخش خصوصی است که این روزها به دلیل نداشتن قراضه مجبورند دو ، سه روز در هفته کوره‌های خود را خاموش کنند.

بررسی‌های «اقتصادنیوز» از گزارش انجمن جهانی فولاد نشان می‌‌دهد ایران در زمینه صادرات قراضه در سال 2013 توانسته تنها 24 هزار تن روانه بازارهای خارجی کند، در حالی که در سال‌های گذشته نیز چندان صادرات رسمی قراضه صورت نگرفته است.

وضعیت آهن قراضه در کشور بحرانی است و کمبود آن به شدت در صنعت فولادسازی دیده می‌شود تا جایی که حجم آهن قراضه‌های تولیدی کفاف مصرف داخلی را نمی‌‌دهد.

شاید به ذهن کمتر کسی خطور کند که در سال‌های اخیر سنت ساختمان‌سازی در کشور رویه تولید آهن قراضه را تغییر داده است؛ چرا که خواب پروژه‌های عمرانی و مدل ساختمان‌سازی که در کشور مرسوم شده بازسازی اسکلت ساختمانی است و این در شرایطی است که رویکرد بازسازی در صنعت ساختمان اجازه نمی‌دهد خانه‌ای از نو ساخته شود و آهن قراضه‌ای که در اسکلت ساختمان به‌کار گرفته می‌شود همواره مصرف شود و دیگر این قراضه‌ها وارد چرخه تولید برای استفاده در صنعت فولاد نمی‌شود.

آهن قراضه به ضايعات فولادی كم كربن گفته می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های گذشته که قراضه تولید می‌شد و بازیافتی هم در کار نبود، فقط به کشورهای همسایه این محصول صادر می‌شد. اما پس از احداث واحدهای نوردسازی و ترغیب سرمایه‌گذاران به این سمت، صنعت فولاد بیشتر شاهد رشد سرمایه‌گذاری‌ها در نورد بوده تا آهن قراضه.

کارشناسان حوزه فولاد معتقدند در سال‌های گذشته به علت اینکه برخی از شرکت‌ها برای کاهش هزینه‌های خود به تولید شمش روی آوردند و برای تامین نیاز خود به ارزان‌ترین سرمایه‌گذاری که استفاده از آهن قراضه بود، تشویق شدند. اما چنین رویکردی مستلزم این بود که کوره‌های کوچک فولاد راه‌اندازی شوند، به همین دلیل از حدود ۱۰ سال پیش داستان کمبود آهن قراضه شروع شد و کارخانه‌های دیگری هم که در زمینه آهن اسفنجی فعال بودند و نزدیک به ۱۵ درصد در تولید از آهن قراضه استفاده داشتند، سمت این نوع فلز رفتند و از آنجا بود که کسری آهن قراضه در ایران شکل گرفت و عرضه کم و تقاضای زیاد آن باعث واردات این نوع فلز شد.

در حالی که نیاز فعلی کشور به قراضه سالانه حدود چهار میلیون تن برآورد شده اما کارشناسان حوزه فولاد معتقدند سالانه کمبود 1.5 میلیون تن آهن قراضه وجود دارد. از منظری دیگر آنها به این باور رسیده‌اند که عمده دلیل رشد تولید این محصول برمی‌گردد به اینکه بسیاری از مسوولان دولتی هنوز آهن قراضه را کالايی بی‌ارزش می‌دانند و از اینکه می‌توان از بازیافت آهن‌های قراضه و تزریق آن در صنعت فولادسازی سودهای کلانی را به بازارهای فروش آن روانه کرد، غافل هستند.

برخی از کارشناسان هم در راستای تقویت و افزایش حجم تولید داخلی آهن قراضه ورود بورس کالا را به این حوزه پیشنهاد می‌دهند. زیرا آمارهای موجود بیانگر این هستند که قیمت آهن قراضه در سال‌های اخیر رشد چشمگیری را تجربه کرده، این در حالی است که محصولات دیگر زنجیره تولید فولاد چنین افزایش قیمتی را به خود ندیده‌اند. از این رو اهمیت این محصول برای صنعت فولاد و تاثیر نوسانات قیمت آن بر بهای تمام شده محصولات فولادی مهم به‌شمار می‌رود.

اگرچه اخیرا مجموع واردات جهانی قراضه در سال 2013 به 96 میلیون و 263 هزار تن رسیده اما صدرنشینی ترکیه با واردات 19 میلیون تنی این آهن نشان می‌دهد ایران حتی در مقایسه با این کشور در زمینه واردات آهن قراضه خوب عمل نکرده و از سال 71 تا 92 توانسته تنها یک میلیون و 700 هزار تن قراضه آهن از کشورهای خارجی خریداری کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد این روزها به دلیل واردات ناچیز این محصول واحد‌های آهن قراضه به دنبال سهمیه جایگزینی با آهن اسفنجی هستند و اگر این موضوع مدیریت نشود واردات این محصول هم قطع می‌شود و استفاده از آهم اسفنجی جای آن را می‌گیرد. زیرا برخی از قراضه‌ها نامرغوب هستند و کیفیت فولاد را در صنعت فولاد تحت تاثیر قرار می‌دهند. در حالی که آهن اسفنجی عناصر زائدی مانند مس، روی، قلع، کرومیوم، تنگستن و غیره که معمولا در قراضه فولاد موجود است را ندارد.

ساخت و ساز نمی‌گذارد قراضه جمع شود
احمد آزاد، دبیر اتحادیه آهن فروشان درباره کمبود آهن قراضه در بازارهای داخلی گفت: در چند سال پیش قراضه آهن را کسی از ما نمی‌خرید و زیاد به آن توجهی نمی‌شد تا حدی که حجمی از آهن قراضه داخلی را به صورت قاچاق به پاکستان می‌بردند. اما در حال حاضر نه تنها این نوع آهن را در فهرست صادرات کم می‌بینیم بلکه تولیدکنندگان با کمبود آن مواجه هستند.

او با بیان اینکه یک شرکت یا نهادی منسجم برای جمع‌آوری قراضه آهن در کشور وجود ندارد، گفت: از قدیم فعالیت در این شغل به صورت سنتی و قومی انجام می‌شد اما شرکت تعاونی آهن قراضه در تهران که در محل‌های خاص کالای موردنظر را تحویل گرفته و در جاده خاوران تخلیه و تفکیک می‌کند و براساس درجه بندی نوع کالا و گرید آن به دستگاه پرس و ذوب این آهن‌ها منتقل می‌شوند.

دبیر اتحادیه آهن فروشان گفت: نوع ساخت و ساز در جنوب شهر و رسم دیرینه ساختمان سازی در روستاها باعث می‌شود حجم آهن قراضه در داخل کشور کاهش یابد و برای صنعت فولادسازی با کمبود مواجه شویم.

به گفته وی، کمبود داخلی آهن قراضه تا حدودی از کشور های بلوک شرقی تامین می‌شود اما بیشترین حجم واردات این نوع آهن را کشورهای هند و پاکستان دارند که اگر بخش خصوصی ایران بتواند حجم آهن قراضه را در داخل افزایش دهد، می‌تواند برای این کشورها منبع تامین کننده خوبی باشد و این دو کشور بازار صادراتی مناسبی برای ایران باشند.

در واردات آهن قراضه مشکل داریم
در همین زمینه نیز رضا شهرستانی، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد گفت: دولت برای صادرات آهن قراضه عوارض۸۰ درصدی گذاشته که این امر با هدف جوگیری از صادرات صورت گرفته است. اگر از صادرات این نوع آهن جلوگیری شود و شرایط برای صادرات آن هر چقدر سخت‌تر گرفته شود، یک کیلوگرم آهن هم به خارج صادر نمی‌شود تا در نیاز داخلی با کمبود مواجه شویم.

او افزود: بازار به لحاظ روانی از کمبود عرضه آهن قراضه در داخل کشور تاثیر می‌پذیرد و حتی قاچاق درصد کمی از این ماده هم می‌تواند بازار داخلی آن را متشنج کند. در حال حاضر قیمت هر کیلو قراضه ۱۲۰۰ تومان است و قیمت جهانی هر تن قراضه آهن حدود ۳۲۰ دلار است.

شهرستانی با بیان اینکه عوارض ۸۰ درصدی و حتی پایین‌تر می‌تواند قیمت قراضه آهن داخلی را با خارجی یکسان کند، بیان کرد: همتراز شدن قیمت قراضه آهن با قیمت جهانی برای مصرف‌کنندگان مقرون به صرفه نیست زیرا باعث افزایش قیمت قراضه تولید داخلی می‌شود.

عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد درباره قاچاق آهن قراضه گفت: فعالیت در حوزه آهن قراضه به شکل قومی، قبیله‌ای است. به همین دلیل نظارت دولت در بازار فروش این محصول سخت شده است.

او افزود: از طرفی فراهم نبودن شرایط حمل‌ و نقل در بندرهای ایران برای واردات این ماده معضلاتی را به وجود آورده است. اگرمصرف‌کنندگان قراضه آهن خواستار واردات این ماده باشند باید آن را با ارز آزاد بخرند و قیمت قراضه وارداتی نسبت به قراضه داخلی به صرفه نیست.

شهرستانی با بیان اینکه دولت برای واردات این محصول ارز مبادله‌ای تعریف کرده است، گفت: واردات آهن قراضه در چنین شرایطی می‌‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد که از ارز مبادله‌ای واردکنندگان استفاده کنند.

به گزارش «اقتصادنیوز»، حال که آهن قراضه این روزها بیش از گذشته اهمیت خود را در صنایع فولادسازی کشور نشان داده، آیا زمان آن نرسیده که سیاست‌های منطقی برای جمع‌آوری و تولید آن بکار گرفت؟ آیا آخرین راه این است که برای فولادسازی و تامین نیاز آن به آهن قراضه به سراغ آهن اسفنجی رفت یا اینکه می‌توان با ارتقای کیفیت قراضه‌ها و افزایش حجم آن در داخل واحدهای فولادسازی را غنی کرد؟