چگونگی عملیاتی شدن برنامه دولت در احیای بافتهای فرسوده/ استقبال انبوهسازان از طرح تولید انبوه مسکن
به گزارش اقتصادنیوز، حسن محتشم در خصوص اهداف طرح تولید انبوه مسکن در مناطق فرسوده و ناکارآمد گفت: در سال گذشته، دولت یازدهم برای بهتر اجرایی کردن ساماندهی بافتهای فرسوده و ناکارآمد، ستادی به نام ستاد بازآفرینی شهری تشکیل داد. این ستاد که دولت در آن نقش مستقیم دارد، از بالا به این طرح نگاه میکند. به نظر میرسد مطلبی که اعلام شده به نوعی تایید و ادامه اجرایی شدن برنامههای این ستاد باشد.
او افزود: اما برای اینکه ببینیم برنامهها به چه صورت اجرا میشوند، باید منتظر بمانیم. انبوهسازی در بخش مسکن نیز، مساله جدیدی نیست که به تازگی مطرح شده باشد. از سالهای قبل هم که بحث نوسازی بافتهای فرسوده در میان بود، اعلام کرده بودند واحدهای فرسوده را تجمیع میکنند و انبوهسازی انجام میدهند.
محتشم در ادامه بیان کرد: اما تولید انبوه مسکن در بخش فرسوده که در تئوری اعلام شده به تنهایی کفایت نمیکند بلکه باید این موضوع در این بخشها اجرا شود. اگرچه برنامههایی که تاکنون ارائهشده برنامههای خوبی بودهاند اما این برنامهها باید به مرحله اجرا برسند. امید میرود که به این موضوع رسیدگی شود و ساماندهی برای مناطق فرسوده و ناکارآمد صورت بگیرد. البته این موضوع اجرا شده اما نسبت به برنامههایی که در گذشته اعلام کرده بودند بسیار اندک است.
رئیس انجمن انبوهسازان استان تهران در رابطه با سیاستهای دولت برای ساماندهی بافتهای فرسوده شهری و برنامهریزیهای انجام شده در این راستا، گفت: چند سالی است دولت مصمم شده اقداماتی در خصوص بازسازی و نوسازی بافتهای فرسوده انجام دهد. حتی برنامهریزی شده بود که سالانه 10 درصد از این مناطق مورد بازسازی قرار بگیرد که متاسفانه این پیشبینی تحقق پیدا نکرد زیرا مالکیت این بافتها و تملک به آنها به وسیله انبوهسازان یا دولت بسیار دشوار است.
او افزود: اگر سازنده و انبوهسازانی که فعالیت در این مناطق با بافتهای فرسوده را آغاز میکنند، بخواهند پلاکها را دانه به دانه بخرند و نوسازی کنند، که در اصطلاح به آن ریزدانه میگویند، عملاً اقدام مشکلی است زیرا قرار بر این بوده اگر این بافتهای فرسوده نوسازی شوند، حداقلِ جامعه شهری را در آن مناطق پدیدار کنند. در صورتی که تجمیع این پلاکها با هم میتواند رعایت شهرسازی و شهرنشینی در این بخشها را به وجود آورد.
او در ادامه بیان کرد: البته برنامههای بسیاری به لحاظ فرهنگی اجرا شدهاند که ساکنان این بافتها را در این نوسازی متقاعد به همکاری کنند اما از آنجا که این پروسه زمانبر است، عملاً راه به جایی نبرده و به نظر میرسد فرصت بسیاری لازم است که ساکنان این مناطق همراه این نوسازی شوند.
محتشم گفت: در حال حاضر معدود مناطقی هستند که به صورت پراکنده نوسازی شدهاند و همانطور که عرض کردم دلیل عمده آن موضوع تملک و البته خواب سرمایه است. البته این پراکندگی ساخت و سازها بسیار ضعیفتر از چیزی هستند که بتوانند این بخش بالا از مناطق فرسوده و ناکارآمد را ترمیم کنند.
او افزود: در حال حاضر حدود 13 هزار هکتار بافت فرسوده ضروری در تهران یا به عبارتی 64 هزار هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد در کشور وجود دارد که باید با اولویت انجام شوند ضمن اینکه این ساخت و سازهای پراکنده با اهداف و برنامه دولت هماهنگ نیستند. برای مثال، بلوکی را تعریف میکنند؛ در این بلوک میتوان به جای 150 واحد که اغلب کوچک هم هستند، مجموعهای ساخته شود که کل جمعیت آن 150 واحد را پاسخگو باشد. حتی گاه واحدهایی با متراژ بالاتر به آنها داده میشود که در عین حال از شرایط فعلی شهرسازی هم بهره ببرد. اما زمانی که به تدریج اقدام به خرید این واحدها میشود، آن دسته از ساکنانی که خانههای خود را نفروختهاند، قیمتهای خود را بالا میبرند.
رئیس انجمن انبوهسازان استان تهران در ادامه بیان کرد: البته با وجود قیمت بالاتر نیز، این خانهها خریداری میشوند. در نهایت، میبینیم تعداد اندکی به صورت پراکنده در میان 150 واحد مثال زدهشده در این بلوک وجود دارند که به هیچوجه حاضر به فروش واحدهای خود نیستند. بنابراین پروسهای طولانی لازم است که این چند واحد به فروش واحد خود رضایت پیدا کنند و در این زمان، سرمایه فرد سازنده متوقف میشود. بنابراین ممکن است که سازنده یا انبوهساز از اقدام خود صرف نظر کند.
او افزود: دولت هم در این زمینه برنامهریزی لازم را نداشته و از طرفی در شرایط فعلی نقدینگی لازم برای انجام چنین کاری را ندارد. در نتیجه ساماندهی این مناطق که مدتهاست برنامه دولت است، بدون حاصل باقی مانده است. اگرچه از آنجا که برنامههای لازم و تجربهشده نیز، برای این امر در خارج از کشور موجود است، همچنین کارشناسهای وزارتخانه، شهرداری تهران و دستاندرکاران داخلی در خصوص این مساله، برنامههایی را تهیه کردهاند. به نظر میرسد به لحاظ دارا بودن برنامه مشکلی وجود ندارد بلکه تمامی این مشکلات از نظر اجرا نمایان میشوند.
محتشم در ادامه بیان کرد: البته همانطور که قبلتر هم گفتم، در سال گذشته، ستادی به نام ستاد بازآفرینی شهری تشکیل شد. چیدمان شخصیتهای سیاسی که این ستاد از آن برخوردار است نشان میدهد، ستادی قوی ایجاد شده که میتواند بسیار کارگشا باشد. در این ستاد نمایندگانی از عمده وزارتخانهها از قبیل وزارت خارجه، وزارت اطلاعات و...، همچنین استاندارها، قوه قضائیه، سپاه پاسداران اسلامی، ارگانهای نظامی، نمایندگانی از بانک مرکزی و سایر بانکها و... حضور به هم رساندهاند که در راستای ساماندهی و بازآفرینی بافتهای فرسوده برنامهریزی کنند و این برنامهها را به اجرا برسانند.
او افزود: متولی اصلی این ستاد شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران است که یکی از معاونتهای وزارتخانه در بافتهای فرسوده بوده و در تهران به سازمان نوسازی شهری سپرده شده است. سازمان نوسازی شهر تهران هم، از سال گذشته تاکنون سه جلسه برگزار کرده که تنها بخش خصوصی مشارکتکننده در آن، انجمن انبوهسازان استان تهران بودهاند و تا جایی که این جلسات برگزار شدهاند، انبوهسازان در آنجا حضور داشتهاند.
محتشم در ادامه گفت: اگرچه به دلیل بحث تامین بودجه کافی برای آزادسازی یکسری از این بخشها و همچنین زمانبر شدن تملک این واحدها عملاً از برنامهای که پیشبینی کردهاند عقب ماندهاند. به همین دلیل دولت برخلاف میلی که به نوسازی و بازآفرینی مناطق فرسوده دارد در زمینه اجرا موفقیت چندانی کسب نکرده است و باید برنامههای اساسی و جدیتر را در پیش بگیرد. باید در این منطقهها اقدامات فرهنگی موثرتری انجام شود که ساکنان راغب شوند در این زمینه همکاری کنند.
محتشم در رابطه با تسهیلات در نظر گرفته شده از سوی دولت برای طرح نوسازی بافتهای فرسوده گفت: روی بافتهای فرسوده تسهیلات خوبی داده میشود که به نظر میرسد کافی هستند. شاید برای هر واحد بالای 100 میلیون تومان تسهیلات بدهند. البته بستگی به متراژ آن هم دارد. از این بابت دولت درست عمل کرده است و شرایط تامین منابع برای ساخت در این مناطق را فراهم کرده است.
او افزود: بعد از خرید ملک توسط متقاضی وام ساخت میدهند که به نظر میرسد این میزان وام برای این واحدها مناسب است. اما ضرورت انجام این کار و مهمترین اولویت آن همان بحث تملک است که تملیک نباید با زمان همراه باشد چراکه اگر زمانبر باشد، هیچ فردی نمیتواند دوام بیاورد و منتظر باشد که پلاکی آزاد شود و بعد آن را بسازد.
محتشم گفت: برای پیشرفت در این زمینه، راهکاری را به وزارت راه و شهرسازی پیشنهاد کردیم که قسمتی از مناطق با بافتهای فرسوده و اراضی آزادشدهای که دولت در اختیار دارد یا بخش عمدهای که قسمتی از پلاکهای آن را آزاد کردهاند و تملیک تعداد اندکی از پلاکها باقی مانده است را به صورت پایلوت در اختیار انبوهسازان قرار دهند و انبوهسازان در آن مناطق ساخت و ساز را شروع کنند.
او افزود: زمانی که مراحل ساخت و ساز واحدها به پایان رسید، آنها را با واحدهای ساکنان همان منطقه تعویض کنند و حتی طرحهای تشویقی هم در این رابطه به کار بگیرند. برای نمونه اگر فردی از آپارتمانی در بافت فرسوده به متراژ 100 متر برخوردار است، آن را تحویل بدهد و آپارتمانی را که متراژ بیشتری دارد دریافت کند. این مورد باعث میشود سایر ساکنان نیز، اطمینان پیدا کنند که پول و سرپناه خود را از دست نمیدهند و تشویق میشوند که این کار را انجام دهند.
او در ادامه بیان کرد: در حال حاضر بعضی از ساکنان این مناطق اطمینان کافی برای فروش واحدهای خود را ندارند چراکه نمیدانند بعد از تحویل خانههای خود میتوانند خانهدار شوند یا خیر. مصداق همین مساله نیز، در پروژههایی مانند پروژه نواب وجود دارد. در پروژه نواب، شهرداری اقدام به خرید این واحدها از ساکنان آن محل کرد. مثلاً اگر در آن زمان خانهای چهار میلیون تومان ارزش داشت، شهرداری آن مبلغ را به فروشنده واحد پرداخت کرد اما آن افراد دیگر نتوانستند با چهار میلیون تومان صاحب خانه شوند و همین باعث شد که عدهای از این افراد بیخانمان شوند.
محتشم افزود: تجربه پروژهای امثال پروژه نواب باعث شد بعضی از ساکنان در مناطق فرسوده و ناکارآمد مقاومت بیشتری داشته باشند در صورتی که اگر طرح پیشنهادشده اجرایی شود، کمک موثری به حل این موضوع میکند. در حال حاضر هم این پیشنهاد به وزارت راه و شهرسازی داده شده و آنها نیز پذیرفتهاند و تایید کردهاند که این پیشنهاد به توافقنامه منجر شود.
رئیس انجمن انبوهسازان استان تهران در پاسخ به این سوال که این طرح چه تاثیری بر بخش مسکن دارد و آیا میتواند نیازهای افراد مختلف جامعه حتی با دهکهای درآمدی پایین را تامین کند؟ گفت: طرح تولید انبوه مسکن در مناطق فرسوده قطعاً میتواند بر بخش مسکن تاثیرگذار باشد چراکه در این بافتها جمعیت بسیاری ساکن هستند و باید مسکنهای آنها نوسازی شوند. وجود این بافتها در شرایط غیرطبیعی میتواند تبدیل به حادثهای هولناک همراه با رتبهای غیرمنتظره شود که جبران آن برای مملکت بسیار سخت است.
او افزود: به هرحال این موضوع نهتنها از بابت فرهنگی، اجتماعی تاثیرگذار است، بلکه از نظر ساخت مسکن نیز، موثر واقع میشود. همچنین بهترین روشی است که میتواند بخش مسکن را از حالت رکود خارج کند و به سوی رونق حرکت دهد. در مجموع تولید انبوه در این بافتهای فرسوده به نفع مردم، مملکت، سازنده و حتی اقتصاد کشور است. اما به طور کلی میتوان گفت این طرح علاوه بر قشر متوسط جامعه میتواند به اقشار متوسط رو به پایین نیز کمک کند. همچنین میتواند برخی از اقشار متوسط رو به بالا را هم جذب کند.
محتشم در رابطه با میزان استقبال انبوهسازان از این طرح بیان کرد: انبوهسازان از هر طرحی برای ساخت و ساز استفاده میکنند. به خصوص برای همکاری در مناطق با بافتهای فرسوده نیز، آمادگی لازم وجود دارد اما امید میرود که این طرح همانند گذشته بینتیجه و در حد حرف نباشد و به اجرا برسد. طی این مدت شرکت مادر تخصصی نوسازی و بهسازی شهر تهران دو توافقنامه با مجموعه انبوهسازان امضا کرده است، اما هیچکدام از آنها اجرایی نشدهاند. به هرحال اگر اجرایی شود یک قدم به سمت جلو رفتهایم. این قدم هرچقدر هم کوچک برداشته شود، مثبت تلقی میشود و ما انبوهسازان از آن استقبال میکنیم.