سنت شکنی در سرشماری 95

هشتمین سرشماری نفوس و مسکن کشور هفته اول مهرماه با تغییر و تحول اساسی در سبک وسیاق آمارگیری متمایز از هفت دوره قبلی در حالی آغاز می‌شود که مرجع آماری کشور از به صفر رسیدن احتمال نشت ریز اطلاعات «تک‌خانوارها» به تمام ارگان‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی خبر داد. رئیس مرکز آمار ایران روز گذشته با حضور در جمع خبرنگاران به نگرانی‌ها و شائبه‌هایی در مورد احتمال نشت اطلاعات مهم اقتصادی، ملکی و هویتی خانوارها به سایر دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی پاسخ داد.

امیدعلی پارسا، دیروز در پاسخ به سوال مشترک عموم مردم در خصوص موارد استفاده از اطلاعات مهم خانوارها و امکان نشت اطلاعات به سایر دستگاه‌ها که منجر به ایجاد نگرانی عمومی در مقطع زمانی حاضر شده است، اطمینان داد نتایج سرشماری سال 95 کاملا محرمانه بوده و آنچه در پایان پروسه دو ماهه سرشماری نفوس و مسکن از ریز وضعیت هویتی، ملکی، شغلی و اقتصادی خانوارها به دست می‌آید صرفا در بانک اطلاعاتی مرکز آمار ذخیره می‌شود؛ طوری‌که نه‌تنها این اطلاعات تحت هیچ شرایطی در اختیار هیچ کدام از دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی قرار نمی‌گیرد بلکه حتی در داخل مرکز آمار نیز امکان دسترسی فردی به اطلاعات «تک خانوار» وجود ندارد.

رئیس مرکز آمار در حالی از محرمانه ماندن 100 درصد اطلاعات اظهار شده از وضعیت سکونتی، ملکی، هویتی و اقتصادی افراد پس از سرشماری پیش رو خبر می‌دهد که در صورت عدم پاسخ به این شائبه و نگرانی عمومی احتمال کاهش سطح همکاری مردم با مرکز آمار در پروسه سرشماری سال 95 نسبت به دوره‌های گذشته در مقطع زمانی حاضر وجود داشت. عدم مشارکت خانوارها در ارائه اطلاعات دقیق از وضعیت سکونت، هویت و همچنین شرایط اقتصادی آنها در نهایت منجر به افزایش ضریب خطا و خارج شدن نتایج سرشماری از حیز انتفاع برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی و اجتماعی می‌شود. این در حالی است که این شائبه روز گذشته با اطمینان 100 درصدی مسوول ارشد مرجع آماری کشور مبنی بر محرمانه ماندن تمام اطلاعات تک خانوارها در این مرکز و عدم دسترسی سایر نهادها و دستگاه‌ها به آنها، پاسخ داده شد.

سرشماری با روش ترکیبی
بنا بر اعلام رئیس مرکز آمار، هشتمین دوره سرشماری نفوس و مسکن به‌طور کامل متفاوت از هفت دوره قبلی، انجام خواهد شد. بر این اساس، شیوه آمارگیری از تعداد و کیفیت جمعیت خانوارها، واحدهای مسکونی و سایر مولفه‌های مورد تاکید در قالب 29 سوال آماری از خانوارها، در هشتمین دوره سرشماری نفوس و مسکن با حذف کامل عملیات ثبت سنتی – آمارگیری روی کاغذ – در دو مرحله زمانی و دو شیوه مختلف انجام خواهد شد. در مرحله اول سرشماری، که از سوم مهر آغاز شده و تا 24 مهر ادامه خواهد داشت برای اولین بار امکان آمارگیری اینترنتی از طریق خوداظهاری خانوارها و ثبت آنلاین پاسخ برای 29 سوال طراحی شده به‌منظور به روز رسانی اطلاعات پایه آماری فراهم شده است. بر این مبنا خانوارها می‌توانند در فاز اول سرشماری با مراجعه به آدرس الکترونیکی www.sarshomari95.ir نسبت به ثبت اطلاعات خود اقدام کنند. پیش از این و در دوره‌های قبلی، سرشماری تنها از طریق روش سنتی به معنای ثبت اطلاعات جمعیتی و سکونتی خانوارها روی پرسشنامه‌های کاغذی انجام می‌شد.

مرحله دوم سرشماری سال 95، بعد از اتمام مهلت ثبت اینترنتی اطلاعات از سوی خانوارها با مراجعه 25 هزار مامور مرکز آمار به درب منازل انجام می‌شود که در این روش نیز ماموران نسبت به ثبت اطلاعات خانوارها و واحدهای مسکونی به روش الکترونیکی – از طریق ثبت اطلاعات در تبلت – اقدام می‌کنند. در واقع سرشماری سال 95 با کنار گذاشتن کامل ثبت سنتی اطلاعات خانوارها روی کاغذ، از سوم مهرماه با استفاده از یک روش ترکیبی –خود اظهاری اینترنتی و مراجعه حضوری ماموران به درب منازل وثبت الکترونیکی اطلاعات- در دو مرحله زمانی، حدود دو ماه ادامه می‌یابد.

هفت ویژگی سرشماری سال 95
سرشماری نفوس و مسکن سال 95 با تغییرات و رویکرد جدید 7 ویژگی عمده دارد که آن را نسبت به عملیات آمارگیری در هفت دوره قبلی متمایز کرده است.اولین ویژگی به کاهش تعداد سوالات پرسشنامه مرکز آمار برای جمع آوری اطلاعات جمعیتی، سکونتی، ملکی و اقتصادی خانوارها بر می‌گردد. در سرشماری 5 سال پیش – سرشماری نفوس و مسکن سال 90 - از بین 700 سوال کلیدی که اطلاعات آن در کشور وجود نداشت، پرسشنامه‌ای حاوی 50 سوال اولویت دار تهیه و آمارگیری سنتی براساس آنها انجام شد؛ این در حالی است که بنا بر آنچه رئیس مرکز آمار روز گذشته اعلام کرد به‌دلیل تکمیل زیرساخت‌های اطلاعاتی در سایر بخش‌های اقتصادی و اجتماعی و... امسال تعداد سوالات به 29 سوال کاهش یافته است.ویژگی دوم به تغییر و تحول اساسی نحوه سرشماری نفوس و مسکن در سال جاری بر می‌گردد. همان گونه که گفته شد، سرشماری سال 95 با استفاده از روش ترکیبی آمارگیری اینترنتی – حضوری و در دو مرحله زمانی انجام می‌شود که با حذف کامل ثبت کاغذی نسبت به دوره‌های قبلی حداقل از پنج مزیت دقت بالا، سرعت بالا، دسترس پذیرتر بودن خانوارها برای پاسخ به سوالات، کمتر شدن ضریب خطا و همچنین کاهش هزینه‌های مالی، زمانی و انسانی برخوردار است. بنا بر اعلام رئیس مرکز آمار ایران با توجه به ضریب نفوذ اینترنت به میزان 47.3 درصد در کشور، 56درصد در شهر تهران، 52.1 درصد در مناطق شهری و 26.4 درصد در مناطق روستایی پیش‌بینی می‌شود حداقل حدود 40 درصد از عملیات سرشماری به صورت اینترنتی انجام شود.

مردم به مرکز آمار اعتماد کنند
ویژگی سوم سرشماری سال 95 به ایزوله شدن همه نتایج سرشماری مربوط می‌شود؛ آن طور که روز گذشته رئیس مرکز آمار اعلام کرد: اگر در دولت قبل و تنها در یک مورد به‌دلیل در دست نبودن زیرساخت‌های اطلاعاتی کافی برای هدفمندسازی یارانه‌ها برخی اطلاعات پایه به دست آمده از سرشماری نفوس و مسکن سال‌های قبل در اختیار دستگاه‌های مسوول قرار گرفت، اما در حال حاضر به‌دلیل تجهیز دولت به بانک‌های اطلاعاتی گسترده و متنوع در زمینه‌های مختلف، مرکز آمار تحت هیچ شرایطی اطلاعات سرشماری سال 95 را به بیرون از مرکز برای استفاده‌های غیر، نشر نمی‌دهد. بنا بر تاکید وی مرکز آمار ایران در حال حاضر هیچ‌گونه ارتباطی با سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و سایر دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی و همچنین تعهدی بابت در اختیار قرار دادن ریز اطلاعات آماری تک‌خانوارها به آنها ندارند. پارسا با بیان اینکه تمام کارمندان مرکز آمار به «سند حفظ امنیت اطلاعات» و «عدم افشای اطلاعات محرمانه» این مرکز پایبند بوده و در این زمینه سوگند یاد کرده‌اند نشر اطلاعات محرمانه خانوارها به بیرون از مرکز آمار را منجر به وارد آمدن لطمه و آسیب به سرمایه اجتماعی این مرکز و فرآیند آمارگیری عنوان کرد.

 اطمینانی که رئیس مرکز آمار درباره محفوظ بودن اطلاعات اقتصادی و ملکی خانوارها اعلام کرده می‌تواند باعث رفع شائبه و استرس عمومی نسبت به سرشماری سال 95 شود و در نهایت سطح همکاری عموم مردم در مناطق مختلف کشور را با مرکز آمار از بابت ارائه اطلاعات صحیح به این مرجع آماری افزایش دهد. ویژگی چهارم چالش عدم حضور خانوارها در منزل در زمان مراجعه ماموران آمارگیری را که در دوره‌های قبلی منجر به بروز خطا در نتایج سرشماری از بابت اطلاعاتی همچون تعداد خانوارها، تعداد واحدهای مسکونی خالی و... می‌شد در سرشماری نفوس و مسکن سال 95 برطرف خواهد کرد. بنا بر اعلام رئیس مرکز آمار به‌رغم اینکه آمارگیری حضوری و مراجعه ماموران آمارگیر به درب منازل عمدتا در ساعات اداری – در فاصله 8 صبح تا 4 بعد از ظهر – صورت می‌گیرد اما متناسب با ویژگی‌های جغرافیایی و الگوهای سکونتی در شهرهای مختلف و همچنین شرایط آب و هوایی، ساعات آمارگیری و مراجعه ماموران به درب منازل قابلیت انعطاف دارد. به این ترتیب اگر چه در دوره‌های قبلی بعضا به‌دلیل شاغل بودن زوجین به خصوص در شهرهای بزرگ امکان عدم حضور آنان در منزل در هر سه بار مراجعه ماموران مرکز آمار وجود داشت و عدم حضور آنان منجر به خطای آماری در نتایج سرشماری می‌شد، در سرشماری سال 95، علاوه‌بر انعطاف در ساعات مراجعه ماموران، با فراهم شدن امکان ثبت اینترنتی و تلفنی اطلاعات مسکن و خانوار، این خطا به حداقل می‌رسد.

به این معنا که در صورت عدم حضور اعضای خانوار در منزل، مامور مرکز آمار با نصب برچسب عدم حضور در منزل و ارائه شماره تلفن تماس و کد 12 رقمی، امکان انجام سرشماری اینترنتی یا برقراری تماس تلفنی با ماموران مرکز آمار برای ثبت اطلاعات و انجام فرآیند سرشماری را فراهم می‌کند. ویژگی پنجم سرشماری نفوس و مسکن سال 95 به کاهش طول زمان بررسی نتایج سرشماری و اعلام نتایج اولیه آن نسبت به دوره‌های قبل برمی‌گردد؛ بنا بر اعلام رئیس مرکز آمار، نتایج اولیه سرشماری نفوس و مسکن سال 95، نیمه اول دی ماه یعنی دو ماه پس از اتمام فرآیند سرشماری اعلام می‌شود؛ این در حالی است که نتایج اولیه سرشماری دوره قبل که آذرماه سال 90 برگزار شد، حدود 5 ماه بعد اعلام شد.ویژگی ششم به ضرورت اطلاع خانوارها از کد پستی منازل به منزله رمز ورود آنها به سامانه ثبت اینترنتی سرشماری نفوس و مسکن سال 95 بر می‌گردد؛ این در حالی است که خانوارها باید در هنگام مراجعه ماموران برای انجام سرشماری حضوری نیز کلیه اطلاعات هویتی، ملکی و اقتصادی خود را آماده داشته باشند.

ویژگی هفتم سرشماری نفوس و مسکن به یک پیش‌بینی عمده از تعداد خانوارهای کشور در سال 95 مربوط می‌شود؛ رئیس مرکز آمار ایران در این باره اعلام کرد: بر اساس برآوردهای صورت گرفته از جمعیت کشور، پیش‌بینی می‌شود هم‌اکنون تعداد خانوارهای کشور 25 میلیون خانوار باشد.بر مبنای این برآورد و در صورت تحقق آن پس از استخراج نتایج سرشماری سال 95، تعداد خانوارها نسبت به سال 90 معادل 19 درصد افزایش یافته است.در سرشماری سال 90 تعداد خانوارها حدود 21 میلیون خانوار اعلام شده بود. سرشماری نفوس و مسکن به عنوان نقشه راه سیاست‌گذاری اقتصادی و اجتماعی در کشور، هر 5 سال یکبار انجام و از نتایج آن به عنوان اطلاعات پایه‌ای سکونتی، جمعیتی، ملکی و اقتصادی برای تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه‌های مختلف استفاده می‌شود. مهمترین کاربری اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن شامل برنامه‌ریزی‌های کلان برای تامین مسکن و همچنین خدمات زیربنایی شامل تامین آب، برق، گاز و... و امکانات زیربنایی از قبیل ساخت مدارس، بیمارستان‌ها و... متناسب با ترکیب و تحولات جمعیتی و اقتصادی است.

منبع: دنیای اقتصاد