همه مزایای سرشماری بدون کاغذ/اعلام نتایج اولیه در بهمن ماه امسال

به گزارش اقتصادنیوز، مرحله اول سرشماری نفوس و مسکن 1395 که قرار است بدون کاغذ انجام شود، از امروز سوم مهرماه آغاز شد. این مرحله از سرشماری به صورت اینترنتی و با مراجعه داوطلبانه خانوارها انجام می‌شود و مرحله بعدی با مراجعه مأموران آمارگیر به درب منازل؛ روشی که البته از سال‌ها پیش رایج بوده، اما این بار بدون کاغذ صورت می‌گیرد.

در واقع مأموران آمارگیر این بار به جای کاغذ و قلم از تبلت استفاده می‌کنند. اما آیا زیرساخت‌های لازم برای اجرای این سرشماری در کشور ما فراهم شده است؟ سایر ویژگی‌های فناورانه این سرشماری و تفاوت‌های آن با سرشماری‌های پیشین چیست؟ مهم‌ترین تفاوت‌ها در زمینه هزینه‌های مالی و زمانی سرشماری 1395 با سرشماری‌های پیشین چیست؟ معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران در گفت‌وگویی با «تجارت فردا» جزئیات این سرشماری را تشریح کرده است.

در ادامه می‌توانید بخش‌هایی از این گفت‌وگو را که در شماره 194 «تجارت فردا» منتشر شده بخوانید.

*سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 اولین سرشماری نفوس و مسکن است که بدون کاغذ اجرا می‌شود و فرآیندی که برایش طراحی شده به این صورت است که در مرحله اول از سوم تا 24 مهرماه خانوارهای ایرانی می‌توانند با مراجعه به سایت سرشماری به آدرس www.sarshomari95.ir پرسشنامه سرشماری را به صورت اینترنتی تکمیل کنند. کسانی که موفق به تکمیل این پرسشنامه به صورت اینترنتی می‌شوند،‌ در مرحله پایانی تکمیل پرسشنامه، یک کد آماری دریافت می‌کنند که همان کد رهگیری است. این کد آماری که در اختیار خانوار قرار داده می‌شود، از طریق پیامک نیز به کسی که پرسش‌نامه را پر می‌کند ارسال می‌شود. در مرحله دوم که از 25 مهر ماه تا 25 آبان ماه اجرا خواهد شد، مأموران آمارگیر با استفاده از تبلت به تمام خانوارهای کشور مراجعه می‌کنند. خانوارهایی که سرشماری اینترنتی از آنها به عمل آمده، کد آماری از آنها دریافت، وارد تبلت و اعتبارسنجی می‌شود.


*اگر ما می‌خواستیم سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 را نیز با سبک سرشماری قبلی و به صورت سرشماری کاغذی انجام دهیم، باید حول و حوش 65 هزار مأمور را به کار می‌گرفتیم، اما با این روش، ما با 25 هزار نفر مأمور آمارگیر سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 را انجام می‌دهیم. به این ترتیب در این دوره کاهش قابل توجهی در تعداد مأموران آمارگیر رخ می‌دهد. همه سازماندهی ما نیز بر اساس تعداد مأمورها تعیین می‌شود تا رده‌های بالایی که به رؤسای ستادهای استانی می‌رسند.

*تغییر دیگری که در سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 نسبت به سرشماری‌های پیشین رخ داده، حذف کاغذ است. امکان دیگری که در این سرشماری فراهم شده راه‌اندازی یک اتاق کنترل است. این اتاق کنترل این امکان را به ما می‌دهد که کار روزانه هر مأمور را از داخل مرکز آمار کنترل کنیم تا ببینیم روز گذشته چکار کرده است،‌ چه تعداد پرسشنامه پر کرده و پرسشنامه‌های پر شده او چه ویژگی‌هایی دارند. چون این یک سرشماری الکترونیکی است این امکان فراهم شده است که هم ما و هم مسئولانِ مأموران ما در رده‌های مختلف بتوانیم از طریق سرورهای ما و پایگاه سرشماری روند پیشرفت کار سرشماری را در سطح مأمور اندازه‌گیری کنیم. همچنین این امکان به وجود آمده که برای خانوارهایی که خانوارهای غایب محسوب می‌شوند یعنی هنگامی که مأموران آمارگیر به منازل آنها مراجعه می‌کنند،‌ حضور ندارند مانند زن و شوهری که هر دو شاغل هستند، اطلاعیه‌ای توسط مأمور انداخته شود. خانوارهای غایب بر اساس آن اطلاعیه می‌توانند هم به صورت تلفنی و یا به صورت اینترنتی اطلاعات خود را بدهند.

*کار دیگری هم که برای سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 انجام شده این است که با استفاده از کلیه داده‌های ثبتی کشور یک فایل پشتیبان آماده شده که پشت تبلت مأموران قرار گرفته است و زمانی که مأموران آمارگیر شماره ملی یک فرد را وارد تبلت می‌کنند، لازم نیست اطلاعات دیگر مربوط به آن فرد مانند نام،‌ نام خانوادگی، سن و اطلاعات هویتی را وارد کنند چون این اطلاعات در آن فایل پشتیبان وجود دارد. همین موضوع به افزایش سرعت و دقت کار در سرشماری منجر می‌شود.

* صرفه‌جویی در زمان حتما صرفه‌جویی در تعداد مأموران، تعداد کلاس‌ها، تعداد رده‌های مدیریتی سرشماری است و باعث افزایش سرعت هم خواهد شد. برنامه‌ریزی ما در سرشماری‌های قبلی به این صورت بود که نتایج اولیه را در اردیبهشت‌ماه سال بعد یعنی حدودا شش ماه بعد از اجرای سرشماری اعلام می‌کردیم. در سرشماری 1395 با توجه به اینکه با روش‌های الکترونیکی و بدون کاغذ اجرا می‌شود، ما این فرصت را داریم که در بهمن‌ماه بتوانیم نتایج اولیه را اعلام کنیم که زمان بسیار خوبی است.

*در سرشماری کاغذی زمانی حدود یک ماه تا 40 روز زمان نیز صرف می‌شد برای که این اطلاعات از کاغذ وارد رایانه شود که این مرحله نیز در سرشماری سال جاری حذف شده است چون به مرور که این سرشماری در حال انجام است، این اطلاعات خود به خود وارد سرورهای ما می‌َشود و دیگر به داده آمایی (Data Processing) یعنی «عملیات آماده‌سازی اطلاعات و ارقام برای کاربرد در رایانه» هم نیازی نیست.

*بیشترین هزینه‌ای که در رابطه با مأموران سرشماری صرف می‌شود مربوط به جذب نیروهای آزاد است که مأموران سرشماری هستند. شاید بتوانیم بگوییم ما توانسته‌ایم در این زمینه حدودا 50 درصد صرفه‌جویی کنیم. هزینه‌ای که برای نیروهایی که به کار گرفته می‌شوند صرف می‌شود، بیشتر از 80 درصد بودجه سرشماری است. بنابراین به این ترتیب ما توانسته‌ایم در زمینه اصلی‌ترین قلم هزینه‌های سرشماری حدود 50 درصد صرفه‌جویی کنیم.

*از نظر زیرساخت‌ها مرکز آمار تمام امکانات لازم را فراهم کرده است. علاوه بر این وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران نیز به کمک مرکز آمار آمده و امکانات اینترانت داخلی کشور و شبکه ملی کشور در اختیار ما قرار گرفته است که همین عاملی کمک کننده است. در واقع تمام توان تیم‌هایی که از نظر فنی و امنیتی در کشور در کارهای ملی دور هم جمع می‌شوند، در این کار در کنار ماست.

*بر اساس آخرین آمارگیری ما که در سال 94 انجام شده، ضریب نفوذ اینترنت در کشور ما حدود 45 درصد است. بر اساس این آمار، بالاترین ضریب نفوذ اینترنت مربوط به استان تهران است؛ در این استان ضریب نفوذ اینترنت 56 درصد است. علاوه بر این ضریب نفوذ اینترنت در مناطق روستایی به 26.6 درصد و در مناطق شهری به 52.1 درصد رسیده است؛ یعنی ضریب نفوذ اینترنت در کشور ما با سرعت بالایی در حال افزایش است. انتظار ما این است و همه چیز آماده است برای اینکه سهمی بین 35 تا 40 درصد خانوارهای ایرانی در سرشماری اینترنتی مشارکت کنند ولی این امکان وجود دارد که ما به عددهای بالاتر هم برسیم.

*یکی از ویژگی‌های خوبی که این سرشماری دارد این است که طوری طراحی شده که ما بتوانیم آن را به پایگاه‌های اطلاعاتی سایر دستگاه‌ها اتصال دهیم؛ هم از طریق شماره ملی و هم از طریق کد پستی. همین عامل به ما کمک خواهد کرد که هدف‌گذاری کنیم که سرشماری آینده خود را به صورت ثبتی مبنا انجام دهیم تا در واقع نسبت به سرشماری‌هایی که وابستگی‌شان به مصاحبه زیاد است یک نوع سرشماری مدرن‌تری باشد.

*سرشماری ثبتی مبنا به این صورت است که در واقع بر اساس پایگاه‌های دستگاه‌های اجرایی فهرست خانوارها و همچنین تا حد زیادی ویژگی‌های خانوارها آماده است. بر همین اساس فقط سؤالاتی پرسیده می‌شود که از طریق دستگاه‌های اجرایی قابل تهیه نبوده و چون فهرست خانوارها آماده است، سبک سرشماری خیلی سبک‌تر و راحت‌تر می‌شود.