نرخ تحقق نوسازی خودرو و موتورسیکلت چقدر است؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا، معضل آلودگی هوا حکایتی چندین ساله دارد که اقدامات انجام شده برای کاهش آن به اندازه کافی موثر نبوده و این کلاف روز به روز بیشتر گره خورده است. امروز (۲۳ مهر مصادف با ۱۴ اکتبر) روز جهانی استاندارد است و درواقع ادای احترام به متخصصان سرتاسر جهان است که استانداردهای بین‌المللی را توسعه می‌دهند. استانداردها همواره بر بهبود زندگی انسان‌ها تاثیر می‌گذارند و در ایران نیز تلاش می‌شود این مسیر ادامه پیدا کند.
در روزهایی که آلودگی هوا به‌تدریج دوباره در حال خودنمایی کردن است، موضوع اجرا نشدن قانون هوای پاک که به نوعی استاندارد این حوزه محسوب می‌شود، دوباره داغ شده است؛ قانونی که اگر به‌طور کامل اجرا می‌شد، دیگر شاهد روزهای خاکستری نبودیم.
قانون هوای پاک از سال ۹۶ در ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره تصویب و جایگزین قانون «نحوه جلوگیری از آلودگی هوا» شد. در قانون هوای پاک حدود ۱۷۶ «تکلیف - دستگاه» احصا شده است. تکلیف - دستگاه یعنی موضوعی مانند نوسازی حمل و نقل عمومی متوجه چندین دستگاه است که این موارد احصا است.
این قانون بر اساس ۳۴ ماده خود ۲۱ دستگاه اجرایی ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و... را مکلف کرده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور انجام دهند.
اقتصادنیوز: حذف معاونت حمل‌ونقل از چارت وزارت صمت و همچنین حکم رئیس هیات عاملی ایدرو برای مدیرعامل پیشین ایران خودرو، موضوع تمرکز سیاستگذاری خودرو در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران را قوت بخشیده است. حال سوال این است که این موضوع می‌تواند منشأ تحولات خودرویی شود؟
در ابتدای ماده ۸ این قانون به فرسودگی‌های خودرو اشاره شده و در آن آمده است: «تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه‌سنگین، سنگین، موتورسیکلت مکلفند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کنند و مسؤولیت خود را از این جهت، نزد یکی از مؤسسات بیمه داخلی تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران بیمه کنند.»
ماده ۸ قانون هوای پاک دولت را موظف به تعیین سن فرسودگی انواع وسایل نقلیه کرده است. از این‌رو سازمان حفاظت محیط زیست در آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک سن فرسودگی وسایل نقلیه را تعیین کرد اما در ادامه در سال ۹۹ با شکایت یک شخص آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک با رای دیوان عدالت اداری بر اساس نظر فقهای شورای نگهبان ابطال شد. در سال ۱۴۰۰ آیین‌نامه جدید برای ماده ۸ قانون هوای پاک تدوین شد که در آن ملاک اسقاط انواع خودروها «معاینه فنی» بود و در آن دو نوع سن مرز فرسودگی و سن فرسودگی برای انواع وسایل نقلیه تعریف شد. به این‌ترتیب زمانی‌که وسیله نقلیه به سن مرز فرسودگی می‌رسد نیازمند مراقبت و تعمیرات بیشتر است و باید تعداد دفعات معاینه فنی سالانه آن و عوارض سالیانه مربوطه افزایش یابد.
در اسفندماه سال گذشته با استناد به قانون دیگری آیین‌نامه نوسازی خودروهای فرسوده ابلاغ شد. این بار بر اساس ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودروی کشور این کار انجام شد که جزییات آن به شرح زیر است:
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست از بین ۲۷ میلیون خودروی موجود در کشور تعداد هفت میلیون خودروی فرسوده در خیابان‌های کشور تردد می‌کنند و میانگین فرسودگی حمل و نقل عمومی ۸۰ درصد است. همچنین در حال حاضر۲۶ شهر و هفت کلان شهر کشور درگیر آلودگی هوا هستند.
اقتصادنیوز: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از شاخص تولید و فروش شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد که صنعت خودرو و قطعه جزو سه صنعتی است که باعث افت شاخص فروش نسبت به شهریور سال گذشته در صنایع بورسی شده‌‌اند. طبق این گزارش صنعت خودرو و قطعه در کنار صنایع «کاشی و سرامیک» و «دارو» بیشترین تاثیر را روی کاهش شاخص یادشده داشته‌اند.
اسقاط خودروهای فرسوده نقش مهمی در از رده خارج کردن این نوع خودروها دارد و برای این کار می‌توان از ظرفیت‌های بخش خصوصی استفاده کرد.
داریوش گلعلیزاده - رئیس سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست - با اشاره به حمایت از بخش خصوصی در جهت سرعت بخشی به اسقاط خودروهای فرسوده می‌گوید: «استفاده از بخش خصوصی می‌تواند در سرعت‌بخشی به اسقاط خودروهای فرسوده موثر باشد. موضوع تسهیلات برای نوسازی وسایل نقلیه از جمله موضوعات مورد پیگیری سازمان محیط زیست بود و اکنون میزان تسهیلات در ظرف حداقلی قرار دارد.»
در چهار ماده دیگر قانون هوای پاک به لزوم استفاده از سوخت استاندارد اشاره شده است. ماده ۴ به رعایت حدود مجاز انتشار آلاینده‌ها در تولید انواع وسایل نقلیه موتوری و واردات آن‌ها، ماده ۱۳ به لزوم استفاده از سوخت استاندارد در تمامی مراکز صنعتی، تولیدی، عملیات معدنی، خدماتی، عمومی و کارگاهی، ماده ۱۷ به رعایت حدود مجاز انتشار آلاینده‌ها در موتورخانه‌ها و سامانه‌های احتراقی و ماده ۱۸ به تکلیف وزارت نفت نسبت به ارائه سوخت تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت‌گاز، نفت‌کوره و نفت‌سفید مطابق با استاندارد ملی پرداخته است.
آلودگی ۱۵ برابری خودروی فرسوده در مقایسه با خودروی صفر
احمد طاهری - سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم - در گفت‌وگو با ایسنا درباره آسیب انتشار آلایندهای خودروهای فرسوده اظهار کرد: بر اساس اندازه‌گیری‌ها و سیاهه انتشار آلودگی هوای تهران سهم ناوگان سواری در انتشار آلاینده‌های گازی ۳۷.۸ درصد و در انتشار ذرات معلق ۱۳.۹ درصد است. عمدتا ناوگان فرسوده این آلودگی را به وجود می‌اورند. براساس برخی مطالعات، خودروی فرسوده حدود ۱۲ تا ۱۵ برابر خودروی صفر مشابه خود آلودگی تولید و حدود ۲.۵ برابر با مدل صفر خود سوخت مصرف می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: موتورسیکلت کاربراتوری پنج برابر خودروی پراید یورو ۲ آلودگی منتشر می‌کند. استاندارد آلودگی برای خودروهای داخلی ما یورو ۵ است. باوجود این‌که مردم فکر می‌کنند موتورسیکلت به دلیل اندازه کوچک‌تر آلودگی کمتری دارد اما اینگونه نیست. یکی از چالش‌های اصلی ما در حوزه معاینه فنی هم موتورسیکلت است.
بیش از ۲۴ میلیون ناوگان فرسوده در سطح کشور
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم اضافه می‌کند: سال ۹۸ تعداد خودروهای فرسوده از رده خارج شده خیلی کم و کمتر از ۶۰۰۰ خودرو در کشور بود. این در حالی بود که سالانه یک میلیون خودرو به ناوگان اضافه می‌شد و این وضعیت باعث افزایش درصد خودروهای فرسوده ما شده بود. در حال حاضر بیش از ۲۴ میلیون ناوگان فرسوده داریم بنابراین باید یک برنامه جامع برای از رده خارج کردن این خودروها داشته باشیم.
او با بیان این‌که در سال جاری با تصویب آیین‌نامه خودروهای فرسوده در هیات دولت، فرآیند از رده خارج کردن آن‌ها شتاب گرفته است، تصریح کرد: در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۰ هزار خودرو از رده خارج کردیم اما در سال ۱۴۰۳ به مرز ۱۷۰ هزار خودرو رسیدیم این در حالیست که هم با توجه به قانون هوای پاک موظف بودیم تمام ناوگان فرسوده را از رده خارج کنیم و هم در برنامه پنج ساله هفتم باید سالانه ۵۰۰ هزار خودرو را از رده خارج کنیم.
افزایش شیب از رده خارج کردن خودروها
او ادامه می‌دهد: امروز شیب از رده خارج کردن خودروها افزایش پیدا کرده اما باز هم نسبت به تکالیفمان عقب هستیم. از طرف دیگر اطلاعات ما نشان می‌دهد که عمده ناوگانی که از رده خارج شده، ناوگان سواری است این در حالیست که بخش عمده‌ای از ناوگان موتورسیکلت نیز فرسوده است. در نتیجه ضوابط و آیین‌نامه‌های ما باید برای این بخش از ناوگان به‌روز شود تا صاحبان موتورسیکلت برای از رده خارج کردن موتور فرسوده خود انگیزه پیدا کنند.
نرخ تحقق نوسازی ناوگان زیر ۲ درصد!
طاهری اضافه کرد: از زمان اجرای قانون هوای پاک تا امروز نرخ تحقق نوسازی ناوگان کمتر از دو درصد بوده است. باتوجه به اهمیت خارج کردن ناوگان فرسوده لازم است این مساله با جدیت بیشتری دنبال شود. اصلاح آیین‌نامه‌های مربوط به این هم از اولویت‌های ماست.
او درباره استانداردهای معاینه فنی خودروها و رعایت آن می‌گوید: حدود ۱۳ میلیون دستگاه موتورسیکلت در کشور وجود دارد. فقط ۶۰۰۰ دستگاه از آن‌ها به معاینه فنی مراجعه کرده‌اند و ۵۰۰۰ موتورسیکلت توانسته‌اند تاییدیه معاینه فنی را بگیرند. این آمار نشان می‌دهد که ما نتوانسته‌ایم به شکل مناسبی این قانون را در کشور اجرا کنیم.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم اضافه می‌کند: سازمان حفاظت محیط زیست برنامه‌ای را برای افزایش نظارت بر مراکز معاینه فنی دارد و باید برای برخورد با مراکزی که خلاف قانون عمل می‌کنند، اقدامات قانونی صورت بگیرد. پیگیری می‌کنیم که وزارت صمت و اصنافی که مسئول این بخش از واحدهای سرویس دهنده و خدماتی تعمیر خودرو هستند، به این موضوع ورود کنند و به‌طور قطع با مراکز معاینه فنی متخلف به شکل جدی برخورد می‌کنیم و مجوزشان را تمدید نخواهیم کرد.
کاهش درصد استاندارد میزان استفاده از گوگرد در صنایع
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره استفاده از سوخت استاندارد در پالایشگاه‌ها و صنایع می‌گوید: میزان گوگرد سوخت پالایشگاه‌ها حدود ۲.۵ درصد است. پیگیری کردیم استاندارد ملی‌اش با غلظت ۰.۸ درصد تصویب و نهایی شود. این موضوع در شورای عالی استاندارد در حال پیگیری است تا در نهایت ابلاغ و لازم الاجرا شود.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره برقی‌سازی سیستم حمل و نقل در کشور اظهار می‌کند: این اقدام خوب و موثری است به‌ویژه برای حمل و نقل عمومی که تردد زیادی در شهر دارد، علاوه بر آن باید زیرساخت تولید برق را به روز کنیم و بتوانیم برق پاک با آلودگی کمتر تولید کنیم. برای کنترل تولید آلودگی هوا در شهر باید به سمت کاهش تردد برویم. درست است که خودروی برقی نسبت به خودروی بنزینی انتشار آلودگی کمتری دارد اما باید توجه کنیم که تمام آلودگی هوا فقط از طریق اگزوز منتشر نمی‌شود.
خودروی برقی هم آلودگی تولید می‌کند!
طاهری در پایان اضافه کرد: آلودگی ناشی از سایش لاستیک خودروهای سواری قابل ملاحظه است. خودروی برقی هم این انتشار را خواهد داشت. نباید فکر کنیم خودروی برقی انتشار آلایندگی ندارد. در نتیجه باید به سمت کاهش تردد و تقاضای سفر، گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش جابه‌جایی از طریق این ناوگان برویم تا بتوانیم ترددهای خودروهای شخصی را کم کنیم. از طرف دیگر ایجاد ترافیک بر شدت انتشار آلودگی‌ها موثر است و خودروی برقی هم در ترافیک حضور خواهد داشت و در نهایت منجر به انتشار آلایندگی می‌شود.
