کف نرخ سود در عملیات بانک مرکزی

به گزارش اقتصادنیوز ، شب گذشته رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد نرخ سود در بازار بین بانکی کاهش می یابد. در اقتصاد ایران علاوه بر بازار بین بانکی چهار بازار دیگر وجود دارد که نرخ سود در آن می تواند بازتاب دهنده قیمت پایه پول باشد. عملیات بازار که با هدف مدیریت نقدینگی و نرخ سود در بازار بین بانکی انجام می شود. بازار اوراق تسهیلات مسکن و بازار اولیه و ثانویه اوراق مالی.

در بازار باز و بازار اولیه بدهی قیچی نرخ به ترتیب در اختیار بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی قرار دارد. بانک مرکزی در بازار باز در قبول یا رد پیشنهاد ها مختار است و وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت در بازار اولیه بدهی. در بازار تسه و بازار ثانویه اوراق تقریبا عرضه و تقاضا به کشف نرخ سود کمک می کند.

نرخ سود در بازار باز هفته گذشته 19.8 کشف شد کشف این نرخ در شرایطی بود که بانک مرکزی با فروش اوراق و جمع آوری نقدینگی تلاش کرد از بسط پولی جلوگیری کند و نرخ را در این دامنه نگه دارد. اگر عملیات هفته گذشته مبنا قرار بگیرد به معنای این است که دامنه کارشناسی نرخ سود مورد انتظار بین 19 تا 20 درصد است اما اگر سخن دیشب همتی مبنا قلمداد شود بنابراین باید در انتظار نرخ سود 18 درصد بود. در واقع نرخ سود در قالب عملیات حرفه ای بانک مرکزی حداقل تا هفته گذشته در کانال 19 درصد مدیریت شده است. این مدیریت نشان می دهد برای رسیدن به نرخ تورم هدف و مدیریت مقداری نقدینگی حداقل نرخ در حال حاضر باید در این سطح باشد در غیر این صورت بانک مرکزی لازم نبود هفته قبل در بازار اوراق بفروشد و می توانست اجازه دهد نرخ پایین تر بیاید. وقتی که در بازار ثانویه اوراق فروخته می شود در جریان عملیات بازار باز نیز قبض صورت می گیرد یعنی نگاه حرفه ای و کارشناسی بانک مرکزی فعلا بر این است که دامنه نرخ سود از سطح فعلی پایین تر نیاید. اما دیشب و درست چهار روز پس از این اقدامات احتیاطی  رئیس کل بانک مرکزی وعده نرخ سود 18 درصد در بازار بین بانکی داد. این وعده یعنی بسط بیشتر پول در بازار باز.

چنین سیاستی از سه حال خارج نیست؛

نخست:سیاست اعلامی و اعمالی بانک مرکزی حداقل در این روزها از هم متفاوت است.

دوم: احتمال دارد بانک مرکزی با اطلاع از وضعیت متغیرهای کلان و ترکیب نقدینگی در هفته های گذشته سیاست متفاوتی اتخاذ کند با این حساب باید منتظر بسط پول بیشتر در بازار بین بانکی بود.

سوم: بانک مرکزی نرخ سود 18 درصد را در نظر دارد اما مادامی که شرایط مهیا نباشد به سوی این هدف گام بر نمی دارد.

دمای پول در بازارهای پایه

اما وعده نرخ سود 18 درصد در شرایطی مطرح شد که در محدوده18.8 درصد و 20.9 درصد در نوسان بوده است. این دامنه در مقایسه با هفته قبل   نزولی بوده است. در سه بازار نرخ سود در هفته دوم بهمن ماه نسبت به هفته قبل کاهش پیدا کرده است . این در حالی است که نرخ سود  وام مسکن  در مسیری صعودی و در بازار بین بانکی رویه ای ثابت داشته است.

نرخ سود اوراق بدهی دولتی

هفته گذشته سی و پنجمین مرحله از حراج اوراق بدهی دولتی برگزار شد که طی آن 2 هزار و 30 میلیارد تومان اوراق توسط بانکها از دولت خریداری شد. این بازار به منظور تامین کسری بودجه دولت برگزار می شود بنابراین فروشنده اوراق دولت و خریداران بانکها و نهادهای سرمایه ای هستند. کارگزاری این بازار نیز بر عهده بانک مرکزی است.

نرخ سود موثر دادوستد این اوراق از سه هفته پیش تاکنون مسیری نزولی پیدا کرده و اکنون به  20.68 درصد رسیده است. این رقم در هفته گذشته 21.1 درصد ثبت شده بود. کاهش نرخ سود منجر به کاهش جذابیت اوراق برای خریداران شده و این مساله می تواند کسری بودجه دولت تا پایان سال را با معضل مواجه کند.

بازار ثانویه اوراق بدهی

اوراق دولتی در بازار دیگری که به نام بازار ثانویه است خرید و فروش می شود. هدف از این بازار نقدشوندگی اوراق مالی است. روند نرخ سود در بازار ثانویه اوراق دولتی نشان می دهد نرخ بازدهی نقدی اوراق برای سررسید یک ساله تا سه ساله در کانال ۱۹تا 22 درصد بسته شده است. 

نرخ سود در این بازار بیانگر نرخ تنزیل اوراق دولتی است هر چه انتظارات نسبت به آینده و پایداری مالی دولت مثبت باشد اسناد خزانه با نرخ پایین تری تنزیل می شود، برخی کارشناسان اعتقاد دارند نرخ بازدهی این بازار در کنار نرخ سود بازار اولیه اوراق دولتی نرخ پایه سود در بازار مالی ایران به حساب می آیند. روند هفته گذشته نشان می دهد نرخ بازدهی یک ساله اوراق در ابتدا در سطح 19 درصد قرار داشته پس از آن در روز یکشنبه با یک پرش کوتاه به کمی بالاتر از 19.5 درصد رسیده و از بعد از آن با روندی نزولی به کمتر از 19 درصد تنزل پیدا کرده است.

نرخ بازدهی دوساله در بازار ثانویه در جهتی خلاف اوراق یکساله مسیری معکوس را سپری کرده و از حدود 20.5 درصد با افتی اندک در دوشنبه 6بهمن ماه دوباره روندی صعودی پیدا کرد و لی در نهایت در همان حد ابتدای هفته خود باقی ماند.

محسوس ترین تغییرات در اوراق به فروش رفته در بازار ثانویه به نرخ بازدهی سه ساله اوراق تعلق داشته است. درهمین خصوص این رقم در ابتدای هفته بالاتر از سطح 22 درصد بوده که با روندی نزولی در طی هفته گذشته به پایین‌تر از این سطح رسیده و اکنون اندکی بالاتر از حد 21.5 درصد قرار گرفته است.

اوراق تسهیلات مسکن

اوراق حق تقدم تسهیلات بانک مسکن (به‌صورت خلاصه تسه) اوراقی هستند که مالک آن‌ها می‌تواند با مراجعه به بانک در ازای هر برگه از آن، از امتیاز استفاده از 500 هزار تومان تسهیلات خرید یا ساخت مسکن استفاده کند. ‌در حال حاضر از اوراق حق تقدم تسهیلات مسکن می‌توان برای گرفتن دو وام به‌صورت هم‌زمان استفاده کرد.

یک وام در قالب خرید مسکن است و وام دیگر که برای بازسازی و تعمیر استفاده می شود در قالب تسهیلات جعاله پرداخت می شود. حداکثر تسهیلات پرداختی از این محل در تهران برای متاهلین 240 میلیون تومان است. مجردها نیز نهایتا باید 140 میلیون تومان در این قالب وام بگیرند.

ارزانی و گرانی وام مسکن به طور مستقیم در نرخ سود این اوراق منعکس می شود. در همین خصوص در حالیکه چهارشنبه هفته اول بهمن ماه این متغیر در حد 20.2 درصد رقم خورده بود در هفته دوم بهمن این متغیر به 20.31 درصد رسید که به نوعی بیانگر گرانتر شدن وام مسکن در هفته اخیر بوده است.

نرخ سود اسمی وام مسکن در این بازار 17.5 درصد اعلام شده است. محاسبات نشان می دهد که نرخ سود کشف شده در هفته اخیر 2.8 واحد درصد بالاتر از نرخ سود اسمی آن است. این نرخ در پایان هفته 20.3 بسته شده است.

مداخله بانک مرکزی در دو بازار 

بانک مرکزی هر هفته درعملیات بازار باز به خرید و فروش اوراق بدهی بین بانکها می پردازد تا از این طریق بتواند نقدینگی بانکها را کنترل کند. این بانک از این طریق نرخ سود بازار بین بانکی را تنظیم می کند.

در هفته نخست بهمن زمستان 99 بانک مرکزی در قالب عملیات بازار باز 3 هزار و 610 میلیاردتومان نقدینگی به بانکها تزریق کرد. نرخ سود تسهیلات در بازار باز در این هفته 19.8 درصد بوده است. این نرخ در هفته گذشته کف نرخ سود می تواند تلقی شود زیرا بانک مرکزی با فروش اوراق و قبض پول در بازار ثانویه تلاش داشت اجازه ندهد نرخ سود در از این سطح بیشتر پایین آید. با توجه به این که بانک مرکزی در قالب اعتبارات قاعده مند با نرخ ثابت 22 به بانک ها در بازار بین بانکی وام می دهد می توان از نرخ وام دهی بانک مرکزی در بازار باز و بازار بین بانکی به یک نرخ موزون مداخله نیز رسید. نرخ موزون در این هفته به 20.9 درصد رسیده است. این در حالی است که این نرخ سود در هفته قبل از آن 21.3 درصد برآورد شده بود.

بازار بین بانکی

در بازار بین بانکی که در آن بانک ها به صورت شبانه اقدام به داد و ستد وجه می کنند میانگین نرخ سود 20.5 درصد است. این نرخ هفته ها است در همین سطح ثابت مانده است.

وقتی نرخ در بازار بین بانکی بالا می رود یعنی بانک ها نیاز به نقدینگی دارند. در هفته های اخیر نرخ سود در این بازار فقط به این دلیل رشد نکرده است که بانک مرکزی از طریق اعتبارات قاعده مند و عملیات بازار باز رو به بسط پولی آورده تا مانع از تغییر نرخ شود و گرنه کسری جریان نقد بانک ها به افزایش نرخ در این بازار فشار می آورد.