آثار توقف کشت خشخاش در افغانستان برای ایران

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، در نخستین نشست خبری خود پس از تسلط این گروه بر کابل به جامعه جهانی اطمینان داده است که کشت و قاچاق خشخاش در افغانستان متوقف شود.

او گفت که با ورود کابل متوجه شدم که جوان‌های زیاد معتاد اند و بی‌کار بسر می‌برند. ما تلاش خواهیم کرد که بدیل خشخاش را یکبار دیگر مانند بیست سال پیش به صفر برسانیم.

علت این افزایش ناگهانی قیمت تریاک، متوقف شدن کشت کوکنار (خشخاش) در افغانستان تحت حاکمیت طالبان بود.

طالبان که در سال‌های ۲۰۰۰-۲۰۰۱ در اوج قدرت بود و تقریبا بر تمامی افغانستان حکومت می‌کرد، برای جلب نظر جهان و به ویژه دولت‌های غربی به وعده خود برای حرام اعلام کردن کشت خشخاش و از بین بردن مزارع آن عمل کرده بود.

در پی اقدامات طالبان، دفتر مبارزه با موادمخدر و جرایم مرتبط سازمان ملل متحد (UNODC) در سال ۲۰۰۱ طی گزارشی از کاهش ۹۱ درصدی کشت خشخاش در افغانستان خبر داد.

در دو ولایت هلمند و ننگرهار که از قطب‌های تولید تریاک جهان هستند، کشت خشخاش تقریبا به صفر رسید. در آن سال تنها بدخشان بود که حدود ۶۵۰۰ هکتار مزارع خود را زیر کشت خشخاش برد. این ولایت تا حد زیادی در کنترل طالبان نبود.

این کاهش به آن معنی بود که طالبان توانسته بود ظرف یک سال سطح کشت مزارع خشخاش را از ۸۲ هزار هکتار به حدود ۸ هزار هکتار کاهش دهد. بسیاری از کارشناسان این اقدام را موفق‌ترین عملیات امحای مزارع کشت خشخاش در تاریخ مدرن مبارزه با موادمخدر ارزیابی کردند.

با وجود این، از یکسو شکست مذاکرات غرب با طالبان و انزوای جهانی این گروه و پس از آن هم وقایع یازدهم سپتامبر، و از سوی دیگر سفره خالی کشاورزانی که به امید دریافت کمک از کابل، کشت تنها محصول مقاوم خود در برابر بی‌آبی و آفات را متوقف کرده بودند، باعث شد خیلی زود دوباره تیغ‌ها به جان گرزهای خشخاش بیفتد.

سازمان ملل می‌گوید طالبان در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، بیش از ۴۰۰ میلیون دلار از تجارت غیرقانونی مواد مخدر درآمد داشته است. بی‌بی‌سی نیز در گزارشی برآورد کرده که طالبان از سال ۲۰۱۱ به این سو سالیانه دست‌کم ۴۰۰ میلیون دلار از قاچاق مواد مخدر درآمد داشته و در سال‌های اخیر این درآمد افزایش یافته و به یک و نیم میلیارد دلار رسیده است.

در این سال‌ها و قبل از پیشروی دوباره طالبان و تصرف افغانستان، عمده کشت خشخاش و تولید مواد مخدر در مناطق تحت کنترل طالبان انجام شده است.

رویترز در گزارشی می‌گوید آمریکا بیش از ۸ میلیارد دلار د ۱۵ سال گذشته خرج کرده تا درآمد طالبان از طریق کشت خشخاش و تولید تریاک و هروئین را متوقف کند. بمباران هوایی آزمایشگاه‌های تولید مواد مخدر و مزارع کشت خشخاش برخی از این روش‌ها بوده است.

با توجه به حجم درآمد طالبان از قاچاق مواد مخدر، تردید‌هایی درباره عملی شدن وعده سخنگوی طالبان وجود دارد. سزار گودس، رئیس دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) در کابل به رویترز گفت: طالبان بر تجارت تریاک افغانستان به عنوان یکی از منابع اصلی درآمد خود حساب کرده‌اند.

آثار توقف کشت خشخاش برای ایران

ایران در مسیری قرار دارد که به ان هلال طلایی گفته می شود. این منطقه به خاطر شباهت با هلال ماه به این نام خوانده می‌شود.هلال طلایی شامل مناطق کوهستانی سه کشور افغانستان، پاکستان و ایران است.برای مبارزه با قاچاق که عمدتا از این مسیر ترانزیت می شود نزدیک به چهار هزار نفر از نیروهای انتظامی ایران جان خود را در این راه از دست داده اند و سالانه نیز حدود ۳۵۰ میلیون دلار برای مبارزه با مواد مخدر هزینه می شود. کشت خشخاش می تواند از بخشی از هزینه ها مبارزه در این قالب بکاهد.

اما از سوی دیگر ریسک گرایش به مواد پرخظرتر در ایران را بالا می برد زیرا به گفته معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر ‌ مصرف تریاک با ۶۷ درصد بالاترین میزان مصرف در بین مواد مخدر است و حشیش و گل با ۱۲ درصد در مقام‌های بعدی و شیشه ۸ درصد و هروئین با ۷ درصد مقام‌های بعدی را دارا هستند.

بی بی سی در این باره نوشت:بیست سال پیش یعنی در سال ۱۳۷۹ قیمت تریاک در ایران به یک باره افزایشی چند برابری یافت. این موضوع نگرانی درباره گرایش به هرویین، تزریق آن و رابطه میان استفاده از سرنگ مشترک و گسترش اچ‌آی‌وی را در میان فعالان کاهش آسیب‌های اعتیاد بالا برد. دلیل افزایش قیمت و این اتفاق توقف کشت خشخاش توسط طالبان بود.