ردپای پوپولیسم در سفرهای استانی رئیسی
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از قرن نو، سردمدار سیاست‌های پوپولیستی را می‌توان محمود احمدی‌نژاد نامید که در سال ۸۴ پس از تکیه زدن به کرسی ریاست‌جمهوری، در نخستین اقدامات خود شعارهای پوپولیستی را در دستورکار قرار داد تا برای خود محبوبیت بخرد.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه پوپولیسم را یک آفت برای سیاست توسعه‌ای کشور می‌داند و معتقد است که بسیاری از سیاست‌های توسعه‌ای ایران به دلیل همین آفت دچار مشکل و شکست شدند. او تأکید دارد قانون هدفمند کردن یارانه‌ها یکی از سیاست‌هایی است که با شکست مواجه و ضربه مالی جدی را به کشور زد و مهم‌ترین عامل شکست آن پوپولیسم بود.
همچنین این نماینده سابق مجلس می‌گوید که جامعه ایران ظرفیت شکل‌گیری پوپولیسم جدید را ندارد؛ مشکلات مردم به حدی جدی است که اولین داور دولت‌ها مردم هستند؛ یعنی، خیلی زود متوجه می‌شوند که یک دولتی مشکلاتشان را حل کرده یا به آن اضافه می‌کند.
گفتگوی حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم را درباره خطر پوپولسیم در دولت ابراهیم رئیسی در ادامه می‌خوانید.
آقای فلاحت‌پیشه! بیشتر از یک ماه از تشکیل دولت سیزدهم می‌گذرد، چقدر خطر پوپولیسم در کمین دولت آقای رئیسی هست و شائبه‌های پوپولیستی را در اقدامات و تصمیمات ایشان می‌پذیرید؟
همواره رانت و پوپولیسم دو آفت توسعه در ایران هستند. رانت آفتی است که در سطح مدیران شکل می‌گیرد و پوپولیسم در حوزه ارتباط با مردم است. در واقع این دو آفت در بخش‌های بالا و پایین جامعه شکل می‌گیرد و برهمین‌اساس، سیاست‌های توسعه‌ای ایران با مشکل مواجه می‌شود. در گذشته هم دولت‌های مختلف کماکان با این دو آفت مواجه بوده و از آنها مصون نبودند.
آفت رانت و پوپولیسم مختص دولت رئیسی نیست
در برخی دولت‌ها، رانت‌های مدیریتی مانند رانت اطلاعاتی و رانت‌هایی که ایجاد فساد می‌کرد، صاحب نقش بود و مانع توسعه شدند. در برخی از دولت‌ها هم حوزه پوپولیستی بیشتر به توسعه آسیب زده است و من اعتقاد دارم که توسعه کشور باید از این دو آفت مصون باشد و این آفت‌ها مختص دولت آقای رئیسی نیست.
برای ارزیابی دولت سیزدهم، زود است و باید یک دوره کوتاه‌مدت صدروزه بگذرد تا هم استراتژی دولت مشخص شود و هم یک بودجه سنواتی یک‌ساله را جمع‌بندی کنند تا ارزیابی بهتری صورت بگیرد؛ لذا تا زمانی‌که یک سال بودجه اجرا نشود ارزیابی کاملی را نمی‌توان از دولت جدید ارائه داد.
احتمالاً رانت در دل دولت رئیسی کمتر رخ می‌دهد؛ زیرا...
البته، به علت سابقه حضور آقای رئیسی در قوه قضائیه و هم نگرانی‌هایی که اعلام کردند، احتمالاً کمتر شاهد رانت‌هایی باشیم که در دل دولت شکل می‌گیرد. برخی رانت‌ها به دلیل آنکه فراتر از دولت‌ها هستند، نمی‌توان جلوی آنان را گرفت، اما رانت‌هایی که در دل دولت شکل می‌گیرد، با توجه به سابقه آقای رئیسی، اجازه رانت مدیریتی در بالا کمتر داده می‌شود و می‌توان گفت امیدواریم که این اتفاق بیفتد و کمتر رانت‌های فاسدی که در دولت‌های گذشته شکل گرفت را شاهد باشیم.
مهم‌ترین عامل شکست هدفمند کردن یارانه‌ها پوپولیسم بود
منتهی پوپولیسم یک آفت اساسی در کشور ایران است و بسیاری از سیاست‌های ایران به دلیل همین آفت دچار مشکل و شکست شدند. قانون هدفمند کردن یارانه‌ها یکی از سیاست‌هایی است که با شکست مواجه شد و ضربه مالی جدی‌ای را به کشور زد. بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عامل شکست قانون هدفمند کردن یارانه‌ها پوپولیسم بود. دولت‌ها در شرایطی که باید به نیمی از مردم یارانه می‌دادند و جلوه مردمی خود را حفظ کنند، متأسفانه با توجه به نیاز خود در انتخابات‌ها، به علت نفوذ پوپولیسم به همه مردم یارانه دادند.
آقای رئیسی باید از این موضوعات بپرهیزد و بعضاً مشاهده می‌کنیم که کارهایی صورت می‌گیرد که در شأن ایشان نیست و برخی از اطرافیان ایشان اقداماتی پوپولیستی انجام می‌دهند که سودی برای مدیریت کشور ندارد؛ به طور مثال، در زمانی‌که آقای احمدی‌نژاد به سفرهای استانی می‌رفتند؛ سفر اولی که ایشان به کرمانشاه رفتند 220 هزار نامه به آقای احمدی‌نژاد داده شد؛ یعنی به صورت میانگین در هر خانواده دو تا سه نامه به رئیس‌جمهور وقت داده شده بود. یک رئیس‌جمهور چگونه می‌تواند این نامه‌ها را پاسخ بدهد؟
رئیسی در سفرهای استانی نباید گرفتار رفتارهای پوپولیستی شود
درحال‌حاضر نیز در برخی سفرهایی که صورت می‌گیرد به جای برگزاری جلسات کارشناسی و حل مشکلات مدیریتی، رئیس‌جمهور در معرض ارباب‌رجوع‌ها قرار می‌گیرد و در میان 85 میلیون تن انسان، شاید چند میلیون نفر بتوانند نامه خود را به رئیس‌جمهور برسانند.
این یک کار پوپولیستی است؛ درصورتی‌که سفر استانی دولتمردان زمانی موفق است که بیش از سی شورا در دولت شکل بگیرد؛ یعنی هر هفته سی جلسه شورا، کمیته و کمیسیون باید تشکیل شود که در این شوراها مجوزهای لازم برای استان‌ها در آن صادر شود و آقای رئیسی، به‌جای آنکه گرفتار کارهای پوپولسیستی شود که در گذشته نتیجه برای توسعه کشور نداشته است؛ می‌تواند این جلسات و شوراها را در سفرهای استانی تشکیل داده و مشکلات استان‌ها را حل کند.
راه‌حل پرهیز از پوپولیسم را در قانون تحت عنوان نظام مدیریت پاسخگو نوشته است. نظام مدیریت پاسخگو، نظامی است که براساس الگوی حکمرانی خوب در شرق آسیا شکل گرفته است. در شرق آسیا، ده کشورِ موفق دولت توسعه‌گرا که الگوی حکمرانی را به‌خوبی اجرا کردند به جای آنکه شعارها و گفته‌ها و حتی نمایش رسانه‌ای در آنها صاحب نقش باشد، استانداران، وزرا و مسئولان مربوطه طی دو سال متوالی نتوانند به ارقام مشخص‌شده در قانون برنامه را دست پیدا کند، برکنار می‌شود حتی اگر فامیل افراد خاصی باشند.
در قانون برنامه ایران هم ارقام مشخص است مانند رشد اقتصادی هشت درصدی یا کاهش بیکاری و افزایش علم و فناوری به چهار و نیم درصد. به جای آنکه پوپولیست شکل بگیرد باید از مدیران بخواهند که ارقام توسعه‌ای را عملیاتی کنند و این ارقام است که می‌توان آثار آن را در توسعه کشور دید.
دولت روحانی، دولت تنبل و سستی بود
شما اشاره کردید که رانت و پوپولیست در دولت‌های گذشته وجود داشته است. با توجه به آنکه کابینه آقای رئیسی از مدیران دولت آقای احمدی‌نژاد و سابقه مدیریتی آنان انتخاب شدند، چقدر باعث می‌شود که دولت سیزدهم از مسیر خود خارج شود یا مشاوره‌های اشتباهی به ایشان داده شود؟
دولت سیزدهم باید یک بودجه سنواتی را ثبت کند و آن زمان این دولت را ارزیابی کرد. به‌هرحال، ارقام و احکام قانون برنامه و بودجه مشخص است و باید براساس آن دولت را مورد ارزیابی قرار داد. دولت سیزدهم باید تنبلی دولت گذشته را جبران کند.
واقعیت این است که دولت آقای روحانی، یک دولت تنبل و سستی بود. مدیرانی که انگیزه‌ای برای کار نداشتند، باعث شدند که برخی جلسات چند ماه به طول بکشد. من شاهد بودم که برخی جلسات توسعه که نیازمند تشکیل یک کمیته خاص در دولت بود، نُه ماه به تعویق می‌افتاد.
کلیپ‌هایی که منتشر می‌شود در شأن یک رئیس‌جمهور نیست
دولت سیزدهم تلاش کند که این تنبلی را نداشته باشد اما باید یک سال صبر کرده تا ببینیم دولت چه کارنامه‌ای را از خود به جا می‌گذارد. در مواردی که گفتم، براساس شناختی که از توسعه کشور دارم، دولت و مدیران را از گرفتار نشدن به رانت و پوپولیسم پرهیز داده‌ام. راه‌حل آن نیز ارقام و احکام است. یعنی اگر ارقام‌ها تأمین شود، دولت هر کاری که انجام بدهد، قابل‌دفاع است. اگر ارقام‌ها تأمین نشود، هر کاری که دولت انجام بدهد قابل‌نقد و انتقاد است؛ زیرا دولت موظف است که رشد اقتصادی و صنعتی کشور را به هشت درصد برساند. بیکاری باید هفت درصد و تورم تک‌رقمی شود. این آمارها در قانون آمده است.
دولت می‌تواند در سفرهای مختلف یا به صورت مدیریت از راه دور در سیاست کلان این اقدامات را انجام بدهد. لذا، قضاوت کردن زود است. البته نشانه‌ها و کلیپ‌هایی منتشر می‌شود که در شأن یک رئیس‌جمهور نیست؛ مانند کلیپی که آقای رئیسی به راننده خود گفتند که خودم پشت فرمان می‌نشینم. متأسفانه بعضاً این اطرافیان هستند که رؤسای‌جمهور را گرفتار پوپولیسم می‌کنند.
خود رؤسای‌جمهور و مدیران باید مراقب باشند تا گرفتار همچین فضایی نشوند. در واقع ما هیچ دولت مقدسی نداریم. گاهی دولت‌ها می‌توانند به یک کارنامه موفقی برسند و مورد تقدیر قرار می‌گیرند؛ اگر هم کارنامه قابل‌دفاعی نداشته باشند هیچ جلوه ویژه‌ای نمی‌تواند آنان را از نقد مصون کند.
دولت رئیسی دولت سوم احمدی‌نژاد نیست
با توجه به شباهت‌هایی که بین دولت اقای رئیسی و احمدی‌نژاد وجود دارد، برخی دولت سیزدهم را دولت سوم آقای احمدی‌نژاد می‌دانند، شما این را می‌پذیرید؟
من همچین اعتقادی ندارم. واقعیت این است که دولت آقای رئیسی دولت سومی است که نه ادامه‌ی دولت آقای روحانی است و نه دولت آقای احمدی‌نژاد. دولت آقای روحانی یک دولت سستی بود که از خودش نتوانست دفاع کند و مدیران آن عقده مدیریتی داشتند.
یعنی، جمعی از مدیرانی بودند که به صورت رفاقتی روی‌کار آمده و مناصب مختلف را بین خودشان تقسیم کرده بودند. بسیاری از وزرای دولت ایشان دغدغه مشکلات مردم را نداشتند.
رئیسی از پوپولیسم دولت احمدی‌نژاد و رانت دولت روحانی پرهیز کند
دولت اول آقای احمدی‌نژاد بیشتر از چهار سال دوم ایشان قابل‌دفاع بود. در چهار سال اول، سفرهای استانی که رفتند پیگیری‌های بهتری هم انجام می‌شد؛ اما در دولت دوم، ایشان گرفتار پوپولیسم شدید شدند. آقای رئیسی باید هم از جنبه‌های مثبت دو دولت گذشته خودش را در نظر بگیرد و هم از پوپولیسم دولت آقای احمدی‌نژاد و رانت دولت آقای روحانی پرهیز کند. ایشان باید یک دولت و کارنامه قابل‌دفاع را شکل بدهد؛ ضمن آنکه باید سرکشی به مردم و سفرهای استانی را انجام بدهد اما طبق برنامه و احکام مربوطه پیش برود.
به آقای رئیسی پیشنهاد می‌کنم که برای آنکه سفرهای استانی‌اش موفق شود، در هر استانی که سفر می‌کند یک کمیته پیگیری سفرهای استانی تشکیل بدهد که اعضای آن سه نفر هستند. یک وزیر معین، یکی از نماینده‌های مجمع نمایندگان استان‌ها و شخص استاندار از اعضای این کمیته باشند که در هرسه یا شش ماه به رئیس‌جمهور پاسخ بدهند. این کار اگر صورت بگیرد سفرهای استانی دولت نه گرفتار پوپولیسم می‌شود و نه گرفتار سستی مدیریتی.
جامعه ظرفیت تشکیل پوپولیسم جدید را ندارد
ممکن است در دولت سیزدهم شاهد ظهور یک پوپولیسم جدید باشیم؟
بعید می‌دانم که جامعه ایران ظرفیت شکل‌گیری پوپولیسم جدید را داشته باشد، مشکلات مردم به‌حدی جدی است که اولین داور دولت‌ها مردم هستند؛ یعنی، خیلی زود متوجه می‌شوند که یک دولتی مشکلاتشان را حل کرده یا به آن اضافه می‌کند. لذا، جامعه ظرفیت شکل‌گیری پوپولیسم جدید را ندارد.
