تسخیر سفارت آمریکا غیرقانونی بود؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا، آیا تسخیر سفارت آمریکا در ایران در سال ۱۳۵۸، در عرف بین‌المللی یک اقدام غیرقانونی محسوب می‌شد؟

دکتر فؤاد ایزدی کارشناس روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه در گفتگو با پایگاه «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» دراین‌باره گفت: تسخیر سفارت آمریکا در سال ۵۸ به‌هیچ‌وجه اقدامی غیرقانونی نبود. در همان ایام نیز صاحب‌نظران برجسته‌ای مثل آقای ریچارد فالک آمریکایی (استاد تمام حقوق بین‌الملل در دانشگاه پرینستون) به تشریح این موضوع پرداختند. اظهارنظر او موجب شد در آمریکا به‌شدت مورد انتقاد قرار گیرد.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا تسخیر لانه جاسوسی غیرقانونی نبود؟ گفت: به این خاطر که سفارت آمریکا کارکرد یک «سفارت» را نداشت؛ در حقیقت اصطلاح «لانه جاسوسی» اصطلاح صحیحی بود و اسناد به دست آمده از آن محل نیز این موضوع را تائید می‌کرد.

این کارشناس روابط بین‌الملل ادامه داد: اسناد نشان می‌داد که سفارت آمریکا در ایران مشغول کارهای دیپلماتیک مرسوم نبود، بلکه رسماً به محلی برای جاسوسی و اقدامات اطلاعاتی - امنیتی علیه مردم ایران تبدیل شده بود.

ایزدی با بیان این‌که آمریکا از طریق سفارت خود در ایران، درصدد ضربه زدن به انقلاب نوپا بود تصریح کرد: سفارت آمریکا همان‌جایی بود که در سال ۱۳۳۲ کودتا ازآنجا رهبری شد و ایرانی‌ها با توجه به اقدامات خصمانه سفارت آمریکا، نمی‌خواستند از یک سوراخ دو بار گزیده شوند.

وی خاطرنشان کرد: در عرف بین‌الملل، افرادی که در سفارت مستقرند مصونیت سیاسی دارند؛ اما زمانی که آن فرد به‌جای کار دیپلماتیک، رویکرد جاسوسی را دنبال می‌کند، مصونیت خود را از دست می‌دهند. سفارت آمریکا در ایران محلی برای جاسوسی و فعالیت‌های مخرب بود. اعضای سفارت هم که به گروگان گرفته شدند دیپلمات نبودند؛ بلکه در پوشش دیپلمات درصدد فعالیت‌های جاسوسی بودند و بعدها اسناد لانه این موضوع را تائید کرد.

این استاد دانشگاه خباثت سفارت‌های آمریکا را مختص ایران ندانست و بیان داشت: استفاده از یک ابزار دیپلماتیک برای فعالیت‌های غیر دیپلماتیک کاری است که آمریکایی‌ها نه‌تنها علیه ایران، بلکه علیه بسیاری از کشورهای همسوی خود نیز انجام داده‌اند. مثلاً اخیراً افشا شد که سفارت آمریکا در آلمان، مکالمات خانم مرکل صدراعظم این کشور را شنود می‌کرده است. وقتی این مسئله افشا شد، مقامات آمریکا نه‌تنها آن را رد نکردند بلکه فقط عذرخواهی کردند.

دکتر مهدی خانعلی‌زاده کارشناس روابط بین‌الملل نیز در پاسخ به این سؤال گفت: در تحلیل ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در سال ۵۸ و توسط دانشجویان، باید به یک تفاوت اساسیِ این رویداد با سایر اقدامات شبیه به آن - نظیر تسخیر سفارت بریتانیا در سال ۸۸ و ماجرای تعرض به کنسولگری عربستان در مشهد - اشاره کرد؛ تفاوتی که باعث شد تا رهبر انقلاب هم نسبت به رویداد نخست، نگاه حمایتی و نسبت به دو رویداد بعدی، نگاه انتقادی داشته باشند.

خانعلی‌زاده با اشاره به حافظه تاریخی ایرانیان درباره آمریکا ادامه داد: مردم ایران یک‌بار کودتای آمریکایی علیه دستاوردهای سیاسی خود برای تحقق آزادی و دموکراسی در کشور را تجربه کرده بودند؛ ماجرای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و برکناری دولت دکتر محمد مصدق، یک داغ تاریخی برای مردم ایران بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ هم با انتشار برخی اخبار مبنی بر تلاش سفارت آمریکا در تهران برای اجرای یک کودتای دیگر، مجدداً تازه شد که البته اسنادی که بعدها از درون لانه جاسوسی به دست آمد، این اخبار را تائید کرد.

این کارشناس روابط بین‌الملل یادآور شد: یکی از شبهات در این زمینه، تأکید بر اخراج سفیر و نمایندگان آمریکا در ایران توسط دولت است تا از وقوع کودتا جلوگیری شود.

خانعلی‌زاده تصریح کرد: جوابِ این سؤال را باید این‌گونه داد که مقاماتِ دولت موقت دقیقا در همان زمان - یعنی سه روز پیش از تسخیر سفارت آمریکا در تهران - در کشور الجزایر مشغول مذاکره و گفتگوی مستقیم با دولتمردان آمریکایی بودند که اتفاقاً انتشار گسترده‌ی تصاویر و اخبار مربوط به این دیدار، دوباره داغِ ۲۸ مرداد را زنده کرد و مردم و دانشجویان را به این فکر واداشت که هر چه سریع‌تر برای حفظِ دستاوردهای انقلاب خود، اقدام به تسخیر سفارت آمریکا در تهران کنند. درواقع، تسخیر لانه‌ی جاسوسی آمریکا، ترکیدن بغضِ مردم ایران از اقدامات خصمانه آمریکا بود.