جنگ ارمنستان و آذربایجان شدت می گیرد؟

اوایل امسال، به نظر می‌رسید که پیشرفتی در حال رخ دادن است. در ماه ژوئیه، نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان و الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، در گرجستان ملاقات کردند و آن‌جا در مورد طرح عادی سازی روابط گفتگو کردند. مقامات ارمنستان اعلام کردند که نیروهای خود را از قره باغ کوهستانی خارج خواهند کرد و مقامات قره‌باغ به ساکنان منطقه لاچین دستور دادند که نقل مکان کنند. رهبران آذربایجان سپس گفتند که کنترل منطقه را دوباره به دست خواهند گرفت.

اما ناگهان همه چیز تغییر کرد. بنا بر گزارشی از نشنال‌اینترست در ماه اوت، یک سرباز آذربایجانی و دو سرباز قره‌باغ کشته شدند. ارمنستان و آذربایجان بلافاصله یکدیگر را به نقض آتش بس متهم کردند. کمی پس از آن، ده‌ها هزار نفر از ساکنان ارمنستان به تصمیم دولت خود مبنی بر واگذاری کنترل قره‌باغ کوهستانی به آذربایجان اعتراض کردند. نقض آخرین آتش‌بس در نوامبر و دسامبر گزارش شد و حالا با توجه به این تحولات، به نظر می رسد که اوضاع در منطقه در حال بدتر شدن است.

با بالا رفتن احتمال وقوع درگیری، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه و شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا، پیشنهاد کردند مذاکرات صلح میان پاشینیان و علی اف را میانجی‌گری کنند. اما علی‌اف گفت که علاقه ای به این مذاکرات ندارد و مدعی شد که هدف ارمنستان و فرانسه تضعیف کشورش است و فرانسه "موضع ضد آذربایجانی" دارد.

اظهارات علی‌اف احتمالاً هدف دیگری داشت، چرا که تنها چند روز پس از منتفی شدن مذاکرات صلح، نیروهای آذربایجان کوریدور لاچین- تنها گذرگاهی که قره باغ را به ارمنستان متصل می کند- را مسدود کردند. مقامات آذربایجان مدعی شده‌اند که ارمنستان از این کریدور برای وارد کردن مخفیانه تجهیزات نظامی به منطقه استفاده می‌کند، اتهامی که مقامات ارمنستان آن را رد می‌کنند.

در میان تأخیر در مذاکرات، حالا نگرانی ارمنی‌ها این است که آذربایجان در تلاش است تا کنترل قره‌باغ را با زور به دست بگیرد. ارمنی ها قبلا اعلام کرده بودند که تا ماه سپتامبر نیروهای خود را از منطقه خارج خواهند کرد. ارمنستان نیز به ساکنان این منطقه گفته است که آن جا را ترک کنند، اما ده ها هزار بومی ارمنی همچنان در آنجا زندگی می کنند. علاوه بر این، دیوان بین‌المللی دادگستری و سازمان ملل همچنان در حال بررسی ادعاهای ارائه شده توسط دولت های ارمنستان و آذربایجان هستند.

با توجه به تأخیرهای پیش‌آمده در این امور مختلف، مقامات آذربایجان بی‌صبر شده اند و حالا ممکن است سعی کنند امور را در دست خود بگیرند. روسیه که در حال حاضر نیروهای حافظ صلح در منطقه دارد، مشغول جنگ غیرقانونی خود در اوکراین است. در نتیجه کاهش نفوذ روسیه در منطقه، ترکیه به واسطه اصلی این درگیری تبدیل شده است. اما ترکیه هم خودش با تورم فزاینده و ارز در حال سقوط خود سرگرم است. در میان بی‌توجهی دو تا از بزرگترین قدرت.های منطقه، ارمنستان و آذربایجان در آستانه یک درگیری خونین دیگر به حال خود رها شده اند.

مقامات ارمنستان حالا گزارش می‌دهند که گاز و سایر امکانات ساکنان قره باغ قطع شده است. اتحادیه اروپا نگرانی خود را در مورد این وضعیت ابراز کرده و تاکید کرده است که با توجه به نداشتن نیرو در منطقه ارزیابی وضعیت برایشان مشکل است. با این حال، اتحادیه اروپا فعالانه در تلاش برای تعامل با مقامات ارمنستان و آذربایجان برای کاهش تنش از تحولات اخیر در منطقه است.

در مجموع، تشدید تنش های اخیر در قره باغ نتیجه از دست دادن فرصت‌ها است. این درگیری سال‌هاست که مرتباً شعله ور شده و فروکش کرده است. مقامات ارمنستان و آذربایجان بارها با یکدیگر ملاقات کرده‌اند، اما اقدام چندانی برای حل مناقشه انجام نشده است. در عوض حالا آتش‌بس فعلی نیز نقض شده است، جان‌های بیشتری از دست رفته است و مقامات و شهروندان ارمنستان و آذربایجان از حل این درگیری بی‌پایان ناامید شده‌اند.

با ورود به سال 2023، یکی از اهداف در سال جدید باید این باشد که جهان به میانجیگری در این مناقشه کمک کند و بالاخره ارمنستان و آذربایجان را متقاعد کند که یک معاهده صلح برای پایان دادن به جنگ امضا کنند و به آن پایبند بمانند. انجام این کار هزاران نفر را از رنج بیشتر نجات می‌دهد اما در صورت ادامه درگیری و پاسخگو نبودن مقامات دو طرف، خطر درگیری مرگبارتر افزایش خواهد یافت. زمان صلح فرا رسیده است.