روزهای پرچالش و سخت بایدن با ایران و اسرائیل

آنگونه که مفسران می‌گویند بایدن خواه ناخواه باید دست قدرت‌های منطقه‌ای کوچک‌تر را که مشتاق پیشبرد منافعشان هستند اما تمایلی به اجرای قوانین ایالات متحده ندارند، بگیرد.

در این میان گروهی از تحلیلگران باور دارند که فارغ از عربستان و امارات که مستقل‌تر از واشنگتن عمل می‌کنند اما خواهان حمایت‌های ایالات متحده هستند، بخش عمده‌ای از جهان عرب منبع بی‌ثباتی برای آمریکاست.

دستور کار بایدن تحت تاثیر فعل و انفعال تل‌آویو

نشریه فارین پالسی با انتشار یادداشتی به قلم ارون دیوید میلر، عضو ارشد بنیارد کارنگی، با اشاره به وضعیت حاکم بر خاورمیانه مدعی است که در شرایط کنونی فعل و انفعال‌های اسرائیل و ایران، دو بازیگری که یکی متحد ایالات متحده است و دیگری رقیب، ممکن است دستور کار دو سال آینده کابینه بایدن را بازتعریف کند.

با بازگشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به قدرت، دولت بایدن اکنون با راست‌گراترین و در عین حال افراطی‌ترین کابینه اسرائیل را مواجه است؛ کابینه‌ای که احتمالا به تنش‌ها در باب فلسطین و برنامه هسته‌ای ایران دامن خواهد زد. اگر اظهارنظرهای وزرای افراطی و رادیکال را رصد کنید شاید این نتیجه برایتان روشن شود که ائتلاف حاکم مصمم است تا اصول حاکم بر سرزمین‌های اشغالی را در امتداد خطوط انحصارگرایانه تغییر داده و فلسطینی‌های ساکن در این سرزمین را تحت فشار قرار دهد و سنگ قبری بر امید داشتن کشور مستقل فلسطینی در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس بگذارد.

حیات سیاسی بی‌بی در گرو رادیکال‌ها

ناظران می‌گویند این‌که وضعیت کرانه باختری تا چه اندازه می‌تواند بد شود، به میزان نفوذ نتانیاهو بر شرکای ائتلافی‌اش مرتبط است؛ متحدانی که حیات سیاسی و مصونیت بی‌بی منوط به حضورشان است، از همین رو نتانیاهو برای به تعویق انداختن مجازاتش - نه رهایی از آن - به این چهره‌های رادیکال نیاز دارد.

نتانیاهو به اندازه سایر اعضای حزبش رادیکال نیست، پس ائتلافی بدون حضور افراط‌گرایان را ترجیح می‌دهد و ممکن است در مقطعی به تغییر چینش کابینه‌اش نیز فکر کند. اما مشکلات حقوقی بی‌بی وجودی است و طبیعتا در صورتی که کابینه‌اش را از دست بدهد ناچار است تن به محکومیت داده و راهی زندان شود؛ رخدادی که پایانی است بر حیات سیاسی‌اش. از همین رو نتانیاهو نمی‌تواند افراط‌گرایان را کنار بگذارد، بلکه ناچار است رویکردشان را مدیریت کند.

شاهین‌نشین‌های غیر قابل مهار

به نوشته میلر، نتانیاهو برای خفه کردن یا منحرف کردن سیاست های رادیکال این گروه هر کاری که می تواند انجام خواهد داد اما به سختی می توان مهار چنین گروهی را پیش‌بینی کرد یا به دشواری می توان درک کرد که چگونه شاهین نشین ها که حالا در کابینه برای خود سمت هایی را دست‌وپا کرده‌اند، می‌توانند، نقشی مخرب در روابط شکننده اعراب و فلسطینی ساکن کرانه باختری و بیت المقدس داشته باشند.

ایتامار بن گویر که اکنون برمسند وزیر امنیت ملی تکیه زده -مسندی که از آن تحت عنوان سکویی اهریمنی هم یاد می شود- برای پلیس مرزی اختیارهای بسیاری را تعریف و 2 هزار نیروی اضافی را در اختیار نیروهای دفاعی اسرائیل قرار داده است. نیروهای پلیس اسرائیل امروز از این اختیار تام برخوردارند تا در شهرک ها و مناطقی که فلسطینی ها و اسرائیلی ها به شکلی مختلط زندگی می کنند و تعامل دارند بدون لحاظ کردن قوانین حداقلی به تاکتیک ها و راهکارهایی حداکثری متوسل شوند.

 بایدن بر سر یک دو راهی بی‌سابقه

بن گویر امروز این توان را دارد تا نیروهایش را از کرانه باختری عبور داده و همزمان به واسطه توان و اهرم اجباری که در اختیار دارد از خطوط ترسیمی صلاحیت های قضایی واحد برای اجرای قوانین اسرائیل بگذرد. اما بزالل اسموتریچ،، چهره‌ای است حتی هولناک‌تر! این وزیر تقریبا اختیارهایی کامل را برای مدیریت زندگی ساکنان منطقه سی( بیش از 60 درصد کرانه باختری)- حدود 40 هزار اسرائیلی و 280 هزار فلسطینی- را در اختیار دارد. هدف استراتژیک بزالل اسموتریچ کاهش نفوذ وزارت دفاع و تلاش برای اعمال قوانین غیرنظامی اسرائیل در این مناطق و سرعت بخشیدن به الحاق آن‌ها است.

طبیعتا تداوم چنین فعل‌وانفعال‌هایی می‌تواند زمینه را برای وقوع یک انفجار هموار کند. البته آنگونه که میلر نوشته بسته به این که تا چه اندازه شرایط بد باشد، بایدن در شرایط دشورای قرار خواهد گرفت، چرا که باید در شورای امنیت یا موضعی بی‌طرفانه اتخاذ کند یا متحدش را به چالش بکشد. طبیعتا انتقاد از تل‌آویو به نفع بایدن نخواهد بود، رئیس‌جمهوری که هدف انتقاد جمهوری‌خواهانی است که بر حمایت از اسرائیل تاکید دارند.

در صورتی هم که سکوت کند مورد غضب دموکرات‌های مترقی قرار خواهد گرفت که منتقد جدی سیاست‌های رادیکال اسرائیل در ارتباط با فلسطین هستند.از منظری دیگر متحدان اروپایی نیز بایدن را برای مهار نتانیاهو تحت فشار قرار خواهند داد حتی کشورهای عربی که رابطه شان را با اسرائیل عادی سازی کرده اند نیز ممکن است با قاره سبز هم صدا شوند.

جنجال تل آویو درباره برنامه هسته‌ای ایران

میلر در ادامه یادداشت خود مدعی شد که اگر بازگشت نتانیاهو تنش ها را در اردوگاه فلسطینی ها افزایش دهد، این امکان وجود دارد که موضوع برنامه هسته‌ای ایران برای این رژیم فوریت بیش‌تری پیدا کند. بی‌بی تهدید ادعایی برنامه هسته ای ایران را در اولویت سیاست هایش تعریف کرده است. او در اواخر دسامبر 2022مدعی شده بود که دلیل اصلی بازگشتش به قدرت، جلوگیری از پیشرفت برنامه هسته ای ایران است.

میلر با استناد به این اظهار نظر این ادعا را مطرح کرد که شاید شرایط حاکم برای اجرایی کردن دیدگاه بی‌بی در ارتباط با ایران مساعدتر از هر زمان دیگر باشد. چشم‌انداز بازگشت به توافق هسته ای در این مقطع دور از ذهن به نظر می‌رسد، بایدن حتی ماه گذشته مدعی شده بود که این توافق مرده هرچند نمی خواست در این باب به شکلی عریان اظهار نظر کند. به ادعای میلر متغیرهایی چون ناآرامی ها در ایران و ارسال (ادعایی) پهپادهای ایرانی به روسیه تنش میان تهران و واشنگتن را افزایش داده است. حال با لحاظ کردن رویکرد کنگره گمانه زنی ها در باب عدم احیای برجام افزایش یافته است.

چرایی سکوت بایدن

 اسرائیل در بازه زمانی ریاست ترامپ از تمام اهرم های خود برای پایان دادن به برجام استفاده کرد. از تابستان گذشته هم بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، ایال هولاتا، مشاور امنیت وقت و دیوید بارنیا، رئیس موساد به واشنگتن سفر داشتند تا از بایدن بخواهند که هم گزینه نظامی را در اولویت برنامه هایش قرار دهد و هم رزمایش مشترکی را با این بازیگر به اجرا بگذارد. به نوشته میلر، گانتز حتی زمانی که در حال ترک سمت خود بود نیز مدعی شد که توقف پیشرفت در برنامه هسته ایران خواسته ای است که اسرائیلی ها فارغ از جناح و گروهی که بدان وابسته اند، خواهان آن می باشند. مقام های آمریکایی فعلا در ارتباط با اظهارات جنجال برانگیز اسرائیلی ها علیه ایران سکوت اختیار کرده اند.

در شرایط کنونی جهان با ایرانی روبرو است که سانتریفیوژهای پیشرفته ای دارد و غنی سازی اش را با درصدی بالا ادامه می دهد . اسرائیل صراحتا مدعی شده که خواهان توسل به گزینه های نظامی است؛ این بازیگر در صدد است تا اجماع بین المللی را در این باره به نمایش بگذارد. با این همه فعلا ایالات متحده قصد خود را مبنی بر این که می خواهد وارد مرحله تازه و پر خطر شود عریان نکرده است. همانگونه که ناظران می گویند در شرایط کنونی باید پرسید تا چه میزان از این فعل و انفعال نمایش است و شعار؟ شاید سکوت آمریکا ناقل این پیام است که اسرائیل به تنهایی نمی تواند دست به چنین فعل هولناکی بزند.

علاوه بر این باید این گزینه را نیز لحاظ کرد که از منظر سیاستگذاران آمریکایی نیز شاید هنوز روزنه ای برای رایزنی با تهران و به تاخیر انداختن فعالیت های غنی سازی اش وجود دارد.

2023؛ سال پرچالش بایدن

با لحاظ کردن همه این تحلیل ها باید اذعان کرد که بایدن نباید در انتظار خبرهای خوبی از خاورمیانه باشد. ظرفیت واشنگتن برای شکل دادن به تحولات و حتی کنترل آنها دو چالشی است که این کشور با آنها روبرو است، بایدن از یک طرف می بایست از تنش های بیشتر میان اسرائیل و فلسطینی ها جلوگیری کرده و از منظری دیگر به دنبال آن است که مانع از پیشرفت برنامه هسته ای ایران شود.

بدین ترتیب، گزینه‌های بایدن بد بود، بدتر هم شده است. مگر آن که نتانیاهو با چهره های میانه‌روتری زمینه را برای تعریف کابینه هموار کند. با این همه آنگونه که میلر نوشته ایالات متحده بدون آنکه درک روشنی از آنچه دقیقا در حال رخ دادن است، داشته باشد درگیر انحراف جدی شده است. تغییر راهبردها برای دولت آمریکا می تواند زمان‌بر باشد؛ زمانی که در نهایت در نقطه ای تمام خواهد شد. پس به طور خلاصه باید گفت که وضعیتی که بایدن با آن دست به گریبان است احتمالا بدتر از وضعیتی است که سال گذشته درگیرش بود.