صدرنشینان آرای مردم؛ روسای جمهور در افت و خیز سرمایه اجتماعی/ مسعود پزشکیان کجا ایستاد؟+ نمودار

به گزارش اقتصادنیوز، بررسی نتیجه انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم در دور دوم که تکلیف نفر پیروز را مشخص کرده، نشان می‌دهد که مسعود پزشکیان با سرمایه اجتماعی 26.7 درصدی به کرسی ریاست جمهوری تکیه می‌زند. به عبارت دیگر او توانسته نظر 26.7 درصد آنهایی که واجد شرکت در انتخابات بوده اند را جلب کند؛ واجدینی که با وجود شکل گیری دوقطبی در دور دوم انتخابات، 50 درصد از آنها ترجیح دادند در این فعالیت سیاسی مشارکت نداشته باشند. 

اگرچه بررسی دلیل این «عدم مشارکت» که سهم آن تقریبا با «میزان مشارکت» برابر بود و برخی تحلیلگران «وزن» آن را نیز با «مشارکت»  برابر می دانند، موضوع مهم بررسی‌ها در باب انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری است اما «اقتصادنیوز» در مجال این گزارش به بررسی سرمایه اجتماعی و به اصطلاح کلی‌تر، پشتوانه مردمی روسای جمهوری پس از انقلاب می پردازد. 

بررسی اقتصادنیوز نشان می دهد پیروز انتخابات ریاست جمهوری سوم در سال ۱۳۶۰ یعنی آیت الله سید علی خامنه‌ای، با بیشترین سرمایه اجتماعی از آن انتخابات (که به صورت زودهنگام پس از ترور رئیس جمهور رجایی برگزار شد) به ریاست جمهوری رسیدند. آیت الله خامنه ای در آن سال در کسب 70.1 درصد آرای واجدین شرایط توفیق یافت و به این ترتیب می توان گفت که ایشان بالاترین میزان سرمایه اجتماعی را در میان روسای جمهوری پس از انقلاب به ثبت رساند. میزان مشارکت مردم در این انتخابات، بیش از 74 درصد بوده است؛ به عبارتی انتخابات ریاست جمهوری سال 1360 از منظر مشارکت بالای مردم، در رتبه چهارم ادوار ریاست جمهوری است. نکته آنکه در انتخابات ریاست جمهوری سال 1360 چهار نامزد برای رقابت بر سر کرسی ریاست جمهوری از شورای نگهبان کارت سبز صلاحیت دریافت کردند که بررسی آرای آنها نشان می دهد «سید علی‌اکبر پرورش»، «حسن غفوری‌فرد» و «سید رضا زواره‌ای» رقبای قدر قدرتی برای «آیت الله سید علی خامنه‌ای» نبودند و به این ترتیب ایشان با کسب 95.05 درصد آرای اخذ شده، سومین رئیس جمهور ایران شد.

سید محمد خاتمی دومین رئیس جمهور ایران با سرمایه اجتماعی بالاست. او در سال 1376 توانست 55.2 درصد از آرای واجدین شرایط رای دهی را به دست آورد. همچنین سهم آرای او از میان رای دهندگان، بیش از 69 درصد بود؛ آن هم در انتخاباتی که 79.9 درصد مردم در آن مشارکت کردند. 

صدرنشینان سرمایه اجتماعی؛ از سید محمد خاتمی تا محمود احمدی نژاد

محمود احمدی نژاد در انتخابات سال 1388، سید محمد خاتمی در انتخابات 1380 و اکبر هاشمی رفسنجانی در سال 1368، توانستند با بیش از 50 درصد آرای واجدین شرایط رای‌دهی در رتبه سوم تا پنجم روسای جمهور با سرمایه اجتماعی وارد پاستور شوند. هرچند هاشمی رفسنجانی نزدیک به 20 واحد درصد از سرمایه اجتماعی دوره اول ریاست جمهوری خود را در آغاز دولت دومش (دولت سازندگی) از دست داد و سید محمد خاتمی نیز با کاهش سرمایه اجتماعی در ابتدای دولت دوم روبرو شد؛ البته بسیار اندک. در این میان، محمود احمدی نژاد توانست 16 واحد درصد بر سرمایه اجتماعی خود در دولت دومش بیفزاید؛ البته بخشی از این افزایش را مرهون سیاست‌های اقتصادی اجتماعی است که از منظر اقتصاددانان و تحلیلگران، به سیاست‌های پوپولیستی شهره است. با این حال، مشارکت بالای 80 درصدی مردم در انتخابات سال 1388 درپی ایجاد دوقطبی مشهور آن سال میان او و میرحسین موسوی نیز بر بالارفتن آرای او بی اثر نبود.

با این همه مسعود پزشکیان پایین ترین سطح سرمایه اجتماعی را در میان روسای جمهور ادوار به نام خود ثبت کرده؛ موضوعی که بخش قابل توجه آن  در قهر 50 درصدی واجدین شرایط رای دهی از انتخابات قابل بررسی است. هرچند بخشی از بی اعتنایی و عدم مشارکت مردم در دور اول انتخابات از 60 درصد به 50 درصد در دور دوم کاهش یافت و به عبارتی بخشی از جامعه به صندوق رای بازگشتند اما این انتخابات از منظر سطح مشارکت دومین دوره از انتخابات ریاست جمهوری است یکی مانده به آخر است.

عبدالله گیویان در گفت و گو  اکوایران با تاکید بر اینکه آرای گروه های مختلف مردم در این انتخابات حاوی مفاهیم و معنای متفاوتی است، تاکید کرد که رای آری به مسعود پزشکیان در این انتخابات، صرفا به منزله تمایل مردم به ریاست جمهوری او نبوده زیرا بخشی از آراء او به نفی تفکر رقیب او تعلق داشته است.

با این همه در میان ادوار انتخابات ریاست جمهوری بعد از انقلاب، انتخابات 1400 نیز با مشارکت پایین در حدود 48.8 درصد آرا، انتخابات ریاست جمهوری بعد از انقلاب با کمترین مشارکت به شمار می آید.