برنامه جامع دولت بایدن برای ایران

به گزارش اقتصادنیوز؛  اواخر شهریور خبرگزاری سی‌ان‌ان یادداشتی به قلم جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا تحت عنوان «راه هوشمندانه‌تری برای سخت گرفتن بر ایران وجود دارد» منتشر کرد. 

اما محتوای یادداشت بایدن و اظهاراتی که وی در گفت‌وگو با جیک تَپر، مجری شبکه سی‌ان‌ان داشت، تنها خلاصه‌ای از گزارش ۱۰هزار کلمه‌ای ایلان گلدنبرگ -مسئول پرونده ایران در تیم انتقالی جو بایدن- و همکاران وی با عنوان «تعامل دوباره با ایران» بود که در وبگاه مرکز امنیت آمریکا نوین منتشر شد و نسخه‌ای از آن در اواخر جولای -اوایل مردادماه- در اختیار کمپین جو بایدن و احتمالاً مشاورین ارشد وی در حوزه سیاست خارجی -چهره‌های نام‌آشنایی چون جیک سولیوان و آنتونی بلینکن- قرار گرفت.

اقتصادنیوز متن فارسی این گزارش مفصل را با ترجمه هادی خسروشاهین، روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل بین‌الملل، در شهریورماه منتشر کرد که در ادامه بخش چکیده جامع آن آمده است.

متن کامل این گزارش را در لینک‌های زیر بخوانید؛
تعامل دوباره با ایران (انگلیسی)
نامزد دموکرات‌ها چه برنامه‌ای برای ایران دارد؟ (فارسی)

همکاری دوباره با ایران

نویسندگان: ایلان گلدنبرگ، الیسا کاتالانو ایورس و کالی توماس

ترجمه: هادی خسروشاهین

چکیده‌ جامع‌:

بعید به‌نظر می‌رسد که ایران به انجام مذاکرات دیپلماتیک با دولت ترامپ قبل از انتخابات آمریکا ترغیب شود، اما جامعه‌ی بین‌المللی ممکن است شاهد آمادگی ایران برای بازگشت به مذاکرات در سال 2021 – صرف‌نظر از نتایج انتخابات نوامبر – به‌دلیل منافع ایران در همکاری با دولت بایدن یا در تلاش برای اجتناب از تداوم فشار حداکثری دولت ترامپ برای چهار سال دیگر باشد. این گزارش گزینه‌های ممکن برای دولت جدید آمریکا جهت ترغیب دوباره‌ی ایران را ارائه می‌کند. بسیاری از ایده‌ها همان‌طور که در پایان گزارش آمده است قابلیت تطبیق با دوره‌ی دوم دولت ترامپ را نیز دارد. استراتژی دیپلماتیک آمریکا باید بر اهداف کلیدی زیر و توجه همزمان به سیاست ایران متمرکز شود:
1- جلوگیری ایران از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای
2- تاثیر سیاست منطقه‌ای ایران که در حال آسیب رساندن به منافع آمریکا است
3- کاهش تنش‌های منطقه‌ای که بی‌ثباتی و رقابت نیابتی در خاورمیانه را به امر دائمی تبدیل کرده است.

 مرحله‌ی اول: کاهش تنش

آمریکا باید در مدت کوتاه به سمت کاهش درگیری‌های منطقه‌ای و توقف یا بازگرداندن برنامه‌ی هسته‌ای ایران حرکت کند. دولت باید با فوریت استفاده از ابزارهای اعتمادساز معقول آن هم به‌طور یکجانبه را آغاز کند؛ شامل لغو ممنوعیت سفر از ایران و کاهش تحریم‌های نمادین در مورد مقاماتی چون محمدجواد ظریف وزیرخارجه، حمایت از بسته‌ صندوق بین‌المللی پول برای دوره‌ پساکرونا و انجام اقدامات ملموس و مکمل برای ارائه‌ی این تضمین که تحریم‌ها با حوزه‌ی تامین کالاهای بهداشتی و پزشکی مرتبط با بحران کووید-19 تداخل نخواهد کرد. از روز تحلیف تا بهار 2021 که ایران انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار می‌کند، دولت باید بر تمهیدات مقدماتی که "آرامش برای آرامش" را در منطقه ایجاد و پیشرفت هسته‌ای ایران را متوقف می‌کند، متمرکز شود. این تمهیدات باید برای ایران روشن کند که حملات نیابتی به نیروهای آمریکایی و تهاجم به تاسیسات نفتی و زیرساخت‌های حیاتی باید متوقف شود. علاوه‌بر این، این تمهیدات مقدماتی از ایران می‌خواهد که اقدامات دریایی تحریک‌آمیزش در منطقه‌ی خلیج ]فارس[ را کاهش دهد درحالی‌که آمریکا در بحث اعلانی به محدودیت به‌کارگیری قدرت نظامی در منطقه اشاره می‌کند. در حوزه‌ی هسته‌ای چنین معامله‌ای می‌تواند از یکی از سه روش ممکن ساخته شود؛‌ 1) بازگشت سریع ایالات‌متحده و ایران به برنامه‌ی جامع اقدام مشترک همراه با تنزل و کاهش اقدامات اتخاذشده برخلاف شرایط برجام 2) کاهش محدود تحریم‌های آمریکا در ازای توقف یا کاهش برنامه‌ی هسته‌ای ایران – کمتر از بازگشت کامل به برجام – شبیه به آنچه که طرف‌های مختلف شامل فرانسه و ژاپن در مذاکره با دولت ترامپ انجام داده‌اند 3) بازگشت به برجام با یک متمم ساده مبنی‌ّبر طولانی‌تر کردن بند غروب آفتاب در ازای کاهش بیشتر تحریم‌ها (اگرچه این گزینه احتمال وقوع کمتری دارد) در مباحثات اولیه‌ی مذاکره‌کنندگان باید به این تشخیص برسند که کدام یک از این مسیرها را ترجیح می‌دهند. این مرحله‌ی اول یک بحران فوری را از دستورکار خارج می‌کند و زمان لازم را به دولت جدید برای مواجهه با این موضوع در دوره‌ی نخست می‌دهد. این عمل از درگیر شدن در جزئیات پیچیده‌ی توافقنامه‌ی جدید در زمانی که نظام‌های سیاسی آمریکا و ایران در موقعیت درگیر شدن در مذاکرات طولانی و پیچیده نیستند، جلوگیری می‌کند.

 مرحله‌ی دوم: رایزنی

آمریکا باید به‌طور همزمان براساس یک نگاه داخلی و همچنین فرآیند رایزنی، متحدان بین‌المللی و کنگره را در مورد اهداف و استراتژی خود در زمینه‌ی نگرانی‌های بلندمدت هسته‌ای و همین‌طور در زمینه‌ی پویایی‌ها و تحولات منطقه‌ای درگیر کند. این مرحله‌ی دوم می‌تواند در ژانویه آغاز و به‌طور ایده‌آل تا تابستان 2021 تکمیل شود. این مقطع مصادف با زمانی است که رئیس‌جمهور جدید ایران و حکومت کار خود را پس از انتخابات در بهار 2021 آغاز کردند. این پروسه آنچه را که به‌نظر توافق «بیشتر در برابر بیشتر» می‌رسد، طرح‌ریزی می‌کند و اهداف، منافع، ارزیابی‌ها و ابزارهای آمریکا می‌تواند در چنین معامله‌ای تعقیب شود. باید پرونده‌های هسته‌ای و ژئوپلیتیک را در این راستا مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. این بررسی مستلزم مشورت قوی با سایر اعضای 5+1 (بریتانیا، آلمان، روسیه و چین) عربستان، اسرائیل و دیگر بازیگران خاورمیانه و همین‌طور کنگره است. این مرحله می‌تواند با این انتقاد مواجه شود که برجام با وجود همه‌ی شایستگی‌هایش، به مسائل منطقه‌ای نپرداخت. این مشاوره شامل بحث درباره‌ِ چگونگی نشان دادن تعهد آمریکا نسبت  به تلاش‌های دیپلماتیک در منطقه و ایده‌هایی برای چگونگی چارچوب‌ بخشیدن به چنین تلاش‌هایی خواهد بود و همین‌طور شناسایی اینکه چنین چارچوب منطقه‌ای پیچیدگی بیشتری نسبت به پرونده‌ی هسته‌ای دارد و احتمالا با چالش‌ها و منافع رقیب مواجه خواهد شد.

 مرحله‌ی سوم: مذاکرات دومسیره

آمریکا باید استراتژی‌ای را به مرحله‌ی اجرا برساند که شامل فعالیت بر روی دو مسیر موازی باشد. یک مسیر بر معامله‌ی «بیشتر در برابر بیشتر» در حوزه‌ی برنامه‌ی هسته‌ای و دیگری بر کاهش تنش‌های منطقه‌ای متمرکز باشد.مرحله‌ی سوم می‌تواند پس از آغاز ریاست‌جمهوری فرد جدیدی در ایران در تابستان 2021 یا هر زمانی پس از آن آغاز شود. مسیر هسته‌ای شامل ایران و گروه 5+1 خواهد بود، درحالی‌که یک چارچوب منطقه‌ای می‌تواند شامل ایران، بازیگران کلیدی منطقه‌ای و گروه 5+1 (یا برخی از نمایندگان خارج از منطقه) باشد.

این رویکرد منافع آمریکا را در محدوده‌ی پرونده‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای مورد تصدیق قرار می‌دهد و به اهرم آمریکا با توجه به هر دو مجموعه‌ی منافع نیاز خواهد داشت. باید دقت کرد که پیشرفت در یک مسیر وابستگی کاملی به پیشرفت در مسیر دیگر ندارد و اینکه بیان عدم‌توافق‌های منطقه‌ای پیچیده و دارای ریشه‌های عمیق از پیشرفت در مسیر هسته‌ای جلوگیری نمی‌کند.

همزمان این رویکرد به این مساله توجه دارد که تمرکز صرف بر پرونده‌ی هسته‌ای، فاقد پشتیبانی لازم برای مذاکره و ]رسیدن به[ نتیجه‌ی پایدار است. این گزارش ابتدا به بررسی برخی درس‌های کلیدی چندسال گذشته می‌پردازد و سپس این موضوع را بررسی می‌کند که توافق کاهش تنش اولیه با ایران به چه شکل خواهد بود و چهار مسیر بالقوه و جوانب مثبت و منفی هر یک را ارائه می‌کند. دولت جدیدی که قدرت را در دست می‌گیرد باید انتخاب کند که چه مسیری را برای پیگیری ترجیح می‌دهد و در عین حال برای آزمون گزینه‌های متعدد بسته به موقعیت برنامه‌ی هسته‌‌ای ایران و نتایج توافقنامه‌ی دیپلماتیک ابتدایی با ایران و سایر بازیگران کلیدی بین‌المللی آمادگی داشته باشد.

آمریکا باید تا تابستان 2021 استراتژی بلندمدت خود را در مورد موضوعات هسته‌ای و منطقه‌ای با تمرکز خاص بر دیپلماسی منطقه‌ای که می‌تواند برای چندین سال دنبال شود، طراحی کرده باشد. سرانجام گزارش بیان می‌کند که چگونه یک دولت جدید می‌تواند کنگره و سایر بازیگران بین‌المللی را درگیر کند و همچنین نگاهی می‌اندازد به اینکه چگونه دولت ترامپ در دور دوم می‌تواند از ایده‌های این گزارش استفاده کند.