در پنجشیر چه می‌گذرد؟

ساناز نفیسی- خبرنگار گروه جهان: تاریخ در افغانستان تکرار شد، امروز هم درست به‌سان زمانی که طالب ها برای آخرین بار در سال 1996 قدرت را در دست گرفتند، ولایت پنجشیر و هسته مقاومت به رهبری احمد مسعود همچون خاری بزرگ در چشم طالب ها فرو رفته، شبه نظامیانی که می خواهند دولت تشکیل دهند، امارات اسلامی شان را برپا دارند، و حالا با مقاومتی جدی در این دره ژئوپلتیک واقع در شمال شرق پایتخت روبرو شدند؛ چالشی که مانع از تسلط کامل طالب ها بر تمامی سرزمین افغانستان شده است.

احمد مسعود، پسر شاه پنجشیر یا همان آمر صاحب ( عنوانی که پدرش بدان شهره بود) بلافاصله بعد از اشغال کابل توسط طالب ها با انتشار یادداشتی که در روزنامه واشنگتن پست منتشر شد، نوشت، از دره پنجشیر می نویسم، آماده هستم تا در راه پدرم همگام با مجاهدین بار دیگر رویاروی طالب ها بایستیم، ما مهمات و سلاح و تجهیزات کافی از زمان پدرم در این منطقه ذخیره کرده‌ایم چرا که چنین روزهایی را از پیش می‌دیدیم.

حالا پنج روزی است که خبر از درگیری ها در اطراف پنجشیر رسانه ای شده است، روز پنجشنبه بسیاری از رسانه ها از جمله رویترز و الجزیره از تشدید درگیری ها در پنجشیر خبر دادند آن هم در شرایطی که هرکدام از طرفین این درگیری ادعا می کنند که تلفات سنگینی به طرف مقابل وارد کردند

.پیش از این جبهه مقاومت ملی در پنجشیر اعلام کرده بود که در صورتی که طالب ها دولتی فراگیر تعریف نکنند، مبارزه را آغاز خواهند کرد، حالا ناظران می گویند شواهد نشان می دهد در آستانه اعلام خبر تشکیل حکومت جدید از سوی طالبان مذاکرات بین دو طرف یعنی احمد مسعود و نماینده طالب ها به نتیجه نرسیده و به همین دلیل هر یک از طرفین دیگری را به شکست مذاکرات متهم می‌کنند.

سخنگوی مقاومت: همه حملات دشمن درهم‌شکسته شد

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان روز پنج‌شنبه از ورود به پنجشیر و کنترل بخشی از این منطقه خبر داد، او مدعی شد پس از شکست مذاکرات، عملیات را آغاز کردیم و تلفات سنگینی به آنها (هسته مقاومت مردمی) وارد شده است.

با این همه یک سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان، اعلام کرد که آنها تمامی ورودی‌ها و راه‌های این منطقه را در کنترل دارند و هسته مقاومت تهاجم طالبان برای تصرف ناحیه شوتول در ورودی دره پنجشیر را در هم شکستند.

او در ادامه خاطر نشان کرد، دشمن چندین بار از سمت شهر جبل السراج واقع در ولسوالی پروان به سوی شوتول -یکی از ورودی‌های دره پنجشیر حمله کرد- ولی در تمامی موارد حملات آنها شکست خورد.

سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان گفت، از چند روز پیش که حملات طالبان در دو جبهه آغاز شده تعداد زیادی از شبه نظامیان این گروه کشته شدند.

از ‌آنجایی که هیچکدام از طرفین درگیر در این نبرد شواهدی مستند در باب تلفات وارده به رقیب ارائه نکردند، نمی توان در باب صحت یا عدم صحت ادعاهای مطرح شده از دو طرف درگیر، اظهار نظر کرد. از یک طرف طالب ها مدعی اند دره پنجشیر از هر چهار طرف تحت محاصره قرار دارد و پیروزی هسته مقاومت غیرممکن است. در مقابل مخالفان می‌گویند به هیچ وجه تسلیم نخواهند شد.

در این میان خبرگزاری طلوع نیوز در باب درگیری های پنجشیر نوشته که از روز چهارشنبه نبرد میان طرفین تشدید شده و طالبان گفته است که نیروهایش مرکز ولسوالی شتل ولایت پنجشیر و یازده پاسگاه نیروهای مخالف را در اختیار گرفته، انعام الله سمنگانی، یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی طالب‌ها از جان باختن 34 نیروی مردمی نیز خبر داده است، اما به نوشته همین رسانه، نیروهای حامی احمد مسعود این ادعای طالبان را به شدت رد کردند و از وارد کردن تلفات سنگین به نیروهای طالبان می گویند.

منابع محلی مستقر در پنجشیر چه می‌گویند؟

سخنگوی جبهه مقاومت در این باب گفت که در جریان درگیری های چهار روزه بیش از 350 نیروی طالب کشته شده و نزدیک به 290 تن دیگر زخمی شدند.

عبدالواسع الماس، یکی از خبرنگاران افغان حاضر در پنجشیر نیز مدعی شد که جبهه مقاومت 34 طالب را به اسارت گرفته است. هرچند به گفته الماس، هسته مقاومت به واسطه نبود دکل‌های مخابراتی و عدم دسترسی به اینترنت نمی‌تواند اطلاعاتش را به سادگی به بیرون از دره منتقل کرده و رسانه شان صدای پنجشیر باشد.

این خبرنگار افغان همچنین اعلام کرده که طالب ها از دو نقطه موسوم به کوتل خاواک و پل دربند علیه هسته مقاومت حملات سختی کردند، تلفاتشان بیش از 50 کشته بود و تعداد زخمی هایشان نامعلوم. جبهه مقاومت نیز در جریان این نبرد خونین 2 کشته و 4 زخمی داشت.

براساس داده های ارائه شده توسط الماس، دهم سنبله، ساعت 10 صبح نیز بار دیگر طالب ها حمله کردند اما ناچار به عقب نشینی شدند، از طالبان 2 نفرشان کشته و از میان جبهه مقاومت هم 8 نفر جان دادند.

علاوه بر این براساس اخبار محلی در جیلانه و در ولسوالی شتل و دربند در ولسوالی انابه درگیری شدیدی در جریان است.

برخی از منابع مردمی نیز مدعی اند احمد مسعود به همراه نیروهایش توانسته شهر چاریکار را در اختیار بگیرد، هنوز صحت این ادعا اثبات نشده است.

گفته می شود هسته مقاومت در جریان این درگیری ها از کاتیوشا یا راکت انداز 122 میلی متری گراد علیه متجاوزان استفاده می کنند.

در میانه اخبار ضد و نقیض براساس فایلی که سی ان ان گفته منتسب به فهیم دشتی، سخنگوی جبهه ملی است، این چهره مقاومت گفته طالبان بسیار تلاش کردند که از طریق کوه های جبل السراج وارد ولسوالی شتل ولایت پنجشیر شوند که به فضل خدا تلاش های شان ناکام ماند، مرده های شان در میدان جنگ باقی ماند و آنها حتی نتوانستند جنازه هایشان را ازمحل درگیری دور کنند.

سی ان ان با استناد به همین فایل صوتی نوشته در جریان درگیری های اخیر طالب ها بیش از 40 نفر از شبه نظامیانش را از دست داده‌اند.

علی نظری سخنگوی دیگر نیروی مقاومت هم روز پنجشنبه اعلام کرد که طالبان در جریان نبرد اخیر تجهیزات نظامی سنگین و سلاح هایشان را از دست دادند و بسیاری شان هم کشته شدند.

این در حالی است که اسحاق گیلانی، رهبرنهضت همبستگی ملی افغانستان ادامه درگیری ها را به سود هیچ طرف نمی داند و خواهان از سر گیری مذاکرات میان طالبان و طرفداران احمد مسعود است.

آنگونه که ولی میرزاد، خبرنگار رادیو و تلویزیون ملی در ولایت پنجشیر نوشته، طالبان در جریان حملات اخیر در بالای پاسگاه های نیروی مقاومت در دامنه کوه های موسوم به پای مزار در ولسوالی شتل حدود 500 کشته داشته است. به نوشته این خبرنگار افغان طالب ها از صبح روز پنجشنبه در حال پایین کشیدن اجساد شبه نظامیانشان هستند، با این همه همچنان در خط مقدم اجساد  ده طالب بر زمین مانده است.

چرایی اهمیت دژ پنجشیر

پنجشیر در 80 مایلی شمال شرق کابل، در نزدیکی میدان هوایی پیشین بگرام و در امتداد کوه های هندوکش واقع شده، یک دژ مستحکم طبیعی نظامی در برابر مهاجمان. ساکنان این منطقه ترکیبی هستند از تاجیک های قومی مانند مسعود، به همراه هزاره ها، اقلیتی شیعی که توسط طالب ها بارها تحت شکنجه قرار گرفتند و اقوامی دیگر.

هرچند اکثریت مردمان این دره تاجیک هستند، قومی که به واسطه تاریخچه مبارزاتشان با بیگانگان (از بریتانیایی ها گرفته تا نیروهای کمونیستی شوروی) و طالب ها به شجاعت شهره اند. آنگونه که آناتول لیون، استاد دانشگاه جورج تاون می گوید، تنوع قومیتی حاکم بر پنچشیر برای طالب ها که یک دست پشتون هستند، چالش و پارادوکسی است جدی. به ویژه آن که امروز در میان پشتون ها نیز شاهد چند صدایی و چند دستگی هستیم. اگنس کالامارد، یکی از اعضای ارشد عفو بین الملل نیز در ارتباط با نبرد میان جبهه ملی و طالب ها می گوید، بسیاری از اعضای جبهه ملی مقاومت اقلیت هایی هستند که سال ها توسط پشتون هایی که خود را قومی مسلط می دانستند، تحقیر شدند، به خصوص هزاره های شیعی که هیچگاه از دست طالب ها در امان نبودند.

از همین رو انگیزه جبهه مقاومت ملی برای درهم شکستن توان طالب ها بسیار بالا است. طالب ها صرفا برای یک دست کردن امارات خودخوانده شان به دنبال تصرف پنجشیر نیستند، این دره به لحاظ اقتصادی نیز برای آنها با اهمیت است آنها به دلیل معادن غنی که در خود جای داده و به همین دلیل در دو دهه گذشته ساخت ها و زیرساخت های بسیاری در جغرافیایش تعریف شده، سدهایی که با نیروگاه برق آبی کار می کنند و مزارع بادی و جاده هایی که دسترسی این دره به ولسوالی اطراف را هموار کرده است. با این همه تحلیلگران می گویند تصرف این دره به واسطه غیر قابل دسترسی بودن بسیاری از راه های ورودی اش و چشم انداز ناهمواری که دارد این بستر را هموار کرده تا هسته مردمی در موقعیت برتری نسبت به مهاجمان قرار بگیرند.

 طالب، طالب است

گفته می شود، هفته گذشته هیاتی از طالب ها و مقام های پنجشیر در ولایت پروان شمال با یکدیگر دیدار داشتند، دیداری سه ساعته. سی ان ان نوشته در میانه درگیر ها نیز رایزنی ها در منطقه ای موسوم به چاریکا واقع در مرکز پروان کماکان ادامه دارد، این خبرگزاری به نقل از یکی از مقام های برجسته هسته مقاومت اعلام کرد، با این همه مذاکرات با محدودیت هایی جدی روبرو است، از همین رو باید اذعان کرد نبرد به عنوان بخشی از سیاست ادامه خواهد داشت، پس اگر طالب ها حمله شان را تشدید کنند، مقاومتمان برای دفاع از سرزمینمان، مردمان و ارزش هایمان افزایش خواهد یافت.

مسعود اخیرا در این باب به رویترز گفته بود، ما تلاش داریم طالب ها را اقناع کنیم که تنها راه حل پیش رو مذاکره است، ما خواهان آغاز جنگ نیستیم.او همچنین در جریان مصاحبه ای با نشریه فارین پالسی بر این مقوله تاکید کرد که اگر طالب ها به دنبال توافقی برای تقسیم قدرت به شکلی مساوی باشند وبر تمرکز آن در دستان خود تاکید نداشته باشند، قادر خواهیم بود به سوی مسیری قابل قبول حرکت کنیم، در غیر این صورت ما به مبارزه و مقاوتمان تا تحقق عدالت، برادری و آزادی ادامه خواهیم داد.

در پاسخ به او امیر تقی خان، یکی از طالب ها از اعضای مقاومت خواست تا سلاح هایشان را زمین بگذارند چرا که افغانستان برای همه افغان ها است. با این همه نشانه ای از عقب نشینی نیست، شبه نظامیان طالب ها از 15 اوت یعنی زمانی کابل سقوط کرد به سوی دژ پنجشیر نیرو گسیل کردند، آخرین پایگاهی که تصور می کردند برخلاف گذشته به راحتی قادرند آن را نیز به سان ایالت های کلیدی و مراکز استانی از آن خود کنند، اما درگیری ها از آن زمان تا به امروز بیش از دو هفته است که ادامه دارد.

داده های که از دره پنجشیر در دست است نشان می دهد هزاران مخالف طالب از جمله  امر الله صالح، رئیس جمهوری قانونی افغانستان نیز بدان ها پیوسته و همگی زیر چتر مسعود قرار دارند، مجاهدین نیروهای مردمی را آموزش نظامی می دهند و برای رزم با طالب ها آماده می کنند، این ها همه یادآور رخدادهای پنجشیر در دوران آمر صاحب است، همانی که نه تنها شوروی را در دهه 1980 متوقف کرد، بلکه در سال 1990 مانع از ورود طالب ها به این دره استراتژیک شد.

 شیر پنجشیر دو روز پیش از حادثه تروریستی یازده سپتامبر توسط دو عرب که خود را روزنامه نگار معرفی کردند و مدعی بودند،می خواهند صدای پنجشیر در رسانه های عرب شوند،در جریان حمله ای انتحاری جان داد.امروز احمد 32 ساله راه پدر را در پیش گرفته است. احمد فارغ التحصیل آکادمی نظامی سلطنتی سندهرست است، هرچند برخی می گویند روابط بین الملل خوانده و پایان نامه اش را در باب طالبان نگاشته است.

احمد در گفتگویی در باب طالب ها، زمانی که از او پرسیدند این گروه شبه نظامی مدعی است با گذشته فرق کرده و از رویکردی معتدل پیروی می کند، با صراحت پاسخ داد، طالب، طالب است، جزم اندیش و تمامیت خواه. اعتقاد داشت مجاهدان تا برقراری دموکراسی، حقوق و ازادی های شهروندی بدون لحاظ کردن قومیت، زبان و مذهب در افغانستان به این نبرد ادامه خواهند داد.

آینده نبرد

طالب ها به دنبال در هم شکستن دژ پنچشیر هستند. می گویند افغانستان خانه همه افغان ها است، اما بسیاری از افغان ها باور ندارند.

داده ها نشان می دهد پس لرزه مقاومت در این دره برخی از ولایت ها را هم تکان داده تا جایی که مقام های محلی و مردان و حتی زنان در بسیاری از ولسوالی های اطراف پنجشیر و همچنین مناطق دورتر سلاح در دست دارند و با احمد هم صدا گشتند.

ناظران می گویند با شکست مذاکرات دیگر زمان مناسبی برای توافق نیست به خصوص آن که براساس داده ها طالب ها برای تصرف پنجشیر بیش از صدها شبه نظامی به این منطقه گسیل کردند، طالب ها توانستند خود را به دامنه پایین تپه برسانند، اما آنگونه که سی ان ان ان گزارش داده، هسته مقاومت پشت سنگرهایی از کیسه های شنی با مسلسل و خمپاره از آنها استقبال کردند.

با این همه حقیقت آن است که فعلا دسترسی جبهه مقاومت مردمی به منابع اعم از نظامی و غیر نظامی قطع شده است، مجاهدان به اینترنت دسترسی ندارند و صرفا به واسطه یک ایستگاه مخابراتی که می گویند «سلام» نام دارد می توانند با بیرون از دره ارتباط برقرار کنند. از همین رو هنوز مشخص نیست مسعود و سایر اعضای هسته مقاومت تا چه میزان قادرند در برابر حملات طالب ها بایستند.

با این وجود هستند ناظرانی که با تکیه بر جغرافیای این منطقه و تاریخ مبارزه مجاهدان با طالب ها در گذشته و همچنین هم گرایی نسبی قومیت های مختلف افغان به واسطه دشمن واحد، می گویند طالب ها ناچار به عقب نشینی خواهند شد، هرچند این گروه ادامه درگیری ها را انکار نمی کند.

* منبع: روزنامه سازندگی