تدارک اسرائیل برای پلنB؛ تقلای غرب برای دیپلماسی
به گزارش اقتصادنیوز، یک عضو شورای روابط خارجی مدعی است که پس از سال‌ها افت و خیز در تعامل هسته‌ای ایران و غرب، ممکن است بلوک مقابل ایران به این برآورد برسد که مسیر دیپلماسی به بن‌بست کامل رسیده است.
فارن افرز: آستانه هسته‌ای، مزیت استراتژیک نمی‌آورد
ری تکیه کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در شورای روابط خارجی آمریکا در تحلیلی برای فارن افرز مدعی شده است که تهران احتمالاً به آستانه هسته‌ای (یا وضعیت نهفتگی) و شاید حتی فراتر از آن برسد، اما تبدیل شدن به یک کشور نهفته هسته‌ای برای تهران مزیت استراتژیک به ارمغان نمی‌آورد. چرا که به زعم وی ایران حتی به فرض داشتن چنین قابلیتی، تمایلی به عملیاتی کردن آن نخواهد داشت. به باور وی برنامه هسته‌ای غیرتسلیحاتی (صلح‌آمیز) برای ایران یک سلاح استراتژیک و اهرم مؤثر ایجاد می‌کند و اساساً عبور از آستانه هسته‌ای، فارغ از ریسک‌هایش، چنین ابزار مهمی را غیرقابل استفاده می‌کند. و به همین دلیل اغلب کشورهایی که «برنامه هسته‌ای نهفته» دارند، اغلب مایل‌اند [به لحاظ تسلیحاتی] غیر هسته‌ای بمانند.
وی معتقد است از نظر سیاسی، ثابت نشده است که سلاح‌های هسته ای ابزاری کاملاً مفید و ضروری هستند، زیرا تهدید برای استفاده از چنین قدرت تخریبی به سختی جدی گرفته می‌شود، مگر اینکه در پاسخ به تهدیدات شدید امنیتی باشد. از نظر اقتصادی نیز، ساخت و نگهداری زرادخانه هسته‌ای عملیاتی بسیار گران‌قیمت برای اکثر دولت‌هاست. از نظر استراتژیک، عبور از آستانه هسته‌ای تضمین حفاظت را تأمین نمی‌کند، مگر اینکه با قابلیت حمل قوی و قابل دوام همراه باشد که بتواند بمب ها را به اهداف ارزشمند در عمق خاک یک متجاوز بالقوه برساند و در معرض حمله اول یا متقابل دشمن هم نباشد.
با این حال، این عضو شورای روابط خارجی مدعی است که پس از سال‌ها افت و خیز در تعامل هسته‌ای ایران و غرب، ممکن است بلوک مقابل ایران به این برآورد برسد که مسیر دیپلماسی به بن‌بست کامل رسیده و به ادعای وی بعید نیست که ایالات متحده یا اسرائیل استفاده از نیروی نظامی آشکار را برای حذف برنامه هسته‌ای ایران مورد بررسی قرار دهند.
به ادعای وی، زرادخانه هسته‌ای در چنین شرایطی بیش از آنکه امنیت‌آور باشد، آسیب‌پذیری و دست‌کم انزوا و فشار بیشتر بین‌المللی را همراه دارد که علاوه بر ریسک بالای تهدیدهای خارجی می‌تواند نارضایتی داخلی را از طریق تشدید تنگنای اقتصادی تعمیق کند.
تدارک تل‌آویو برای پلنB؟
روزنامه تایمز اسرائیل به نقل از کانال ۱۲ مدعی شد که اسرائیل بودجه ای حدود 1.5 میلیارد دلار را برای آماده سازی ارتش جهت حمله احتمالی به برنامه هسته ای ایران تدارک دیده است.
به نوشته این روزنامه بودجه 5 میلیارد دلاری سازمان NIS شامل 3 میلیارد از بودجه قبلی و 2 میلیارد اضافی از بودجه بعدی NIS است که قرار است در ماه نوامبر به تصویب دولت برسد. گفته می شود که این مبلغ شامل هزینه هواپیما ، پهپادهای جمع آوری اطلاعات و تسلیحات منحصر به فرد مورد نیاز برای چنین حمله ادعایی است که باید سایتهای زیرزمینی بسیار مستحکم را هدف قرار دهد.
این گزارش چند روز پس از آن منتشر می شود که نیروی هوایی ایالات متحده اعلام کرد که آزمایش موفقیت آمیز "انفجار پناهگاه" جدید خود را با بمب 5000 پوندی GBU-72 پیشرفته انجام داده است. این شبکه مدعی است که ایالات متحده با انتشار برنامه عملیات ۳۵هزارپایی انفجار پناهگاه که در پایگاه هوایی ایگلین فلوریدا برگزار شد، به دنبال هشدار به ایران است که از مذاکرات وین با هدف احیای توافق هسته ای موسوم به جامع مشترک خودداری نکند.
به ادعای تایمز، نکته مهم این است که GBU-72 برای حمل توسط یک جنگنده یا یک بمب افکن سنگین طراحی شده است و اسرائیل بمب افکن هایی ندارد که بتوانند بمب‌های بزرگ زرادخانه کنونی آمریکا را حمل کنند. بمب مخفی کوچکتر ، GBU-28 ، در سال 2009 به طور مخفیانه به اسرائیل فروخته شد، اگرچه به ادعای این گزارش تصور نمی شود که توانایی نفوذ به تاسیسات هسته ای فردو در ایران را داشته باشد، که در عمق یک کوه مدفون شده است. کانال 12 گفته است که این رزمایش آمریکایی بر اساس تجربه اسرائیل در بمباران شبکه تونل زیرزمینی حماس در غزه در جنگ ماه مه گذشته بود.
لفاظی‌‌های جنگ‌طلبانه آشکار
ماه گذشته ، آویو کوهاوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل به پایگاه خبری والا گفت که اسرائیل "آمادگی" برای اقدام علیه برنامه هسته ای ایران را "بسیار تسریع" کرده است. کوهاوی ادعا کرد «بخش قابل توجهی از افزایش بودجه دفاعی ، همانطور که اخیراً توافق شده بود ، برای این منظور در نظر گرفته شده بود. این یک کار بسیار پیچیده است ، با هوش بسیار بیشتر ، قابلیت های عملیاتی بیشتر ، و تسلیحات بسیار بیشتر. ما روی همه این موارد کار می کنیم».
کوهاوی در ماه ژانویه نیز علنا اعلام کرده بود که ارتش اسرائیل در حال آماده سازی "برنامه های عملیاتی" جدید برای یک حمله نظامی قوی است و در ماه اوت پیشرفت هسته ای ایران باعث شده است ارتش اسرائیل "با سرعت بیشتری بودجه خود را برای برنامه های عملیاتی خود" افزایش دهد.
نخست وزیر نفتالی بنت نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه گذشته ادعا کرد که «برنامه هسته ای ایران به نقطه عطفی رسیده است و تحمل ما نیز همینطور ... کلمات مانع از چرخش سانتریفیوژها نمی شوند ... ما اجازه نخواهیم داد که ایران به سلاح هسته ای دست یابد».
دولت بایدن می گوید که همچنان به دنبال بازگشت مشترک ایران و آمریکا به پایبندی به برجام است ، در حالی که هشدار می‌دهد که به طور نامحدود منتظر بازگشت تهران به میز مذاکره نخواهد ماند. آنتونی بلینکن ، وزیر امور خارجه آمریکا به همتای اسرائیلی خود یائر لاپید گفت که در صورت عدم موفقیت دیپلماسی "گزینه‌های دیگر" روی میز خواهد بود؛ یک جهش آشکار در لفاظی مدتی پس از آنکه جو بایدن ، رئیس جمهور آمریکا در ماه اوت به بنت گفت که واشنگتن مایل است در صورت عدم احیای برجام ، "گزینه های دیگر" را نیز در نظر بگیرد.
تلاش غرب برای گشایش دیپلماتیک
با وجود تشدید تنش‌های لفظی و فضای هشدارآمیز، به نظر می‌رسد مقامات اروپایی و آمریکایی همچنان اولویت نخست را در بستر دیپلماسی جستجو می‌کنند و امیدوارند پیش از هرگونه اقدامی که ممکن است آتشی دامنگیر را در منطقه و جهان شعله‌ور کند، مسیر تعامل دیپلماتیک از سر گرفته شود. پیش‌بینی می‌شود مذاکرات احیای برجام در وین از ماه نوامبر از سر گرفته شود. با این وجود به باور ناظران فضای عدم اطمینان کنونی راه را برای گمانه‌زنی های نگران‌کننده باز می‌گذارد.
رافائل گروسی رئیس سازمان دیده بان اتمی سازمان ملل متحد هشدار داده است که اقدامات مختل‌شده برای نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران در شرایطی که مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای متوقف شده است، دیگر یک رژیم بازرسی "یکدست و بی‌نقص" نیست.
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی ، در مصاحبه ای با فایننشال تایمز گفت که او نیاز فوری به ملاقات با وزیر امور خارجه ایران دارد تا در مورد پیشنهادات برای تقویت برنامه نظارتی شکننده بحث کند. گروسی طی سفر خود به واشنگتن گفت: «من نتوانستم با وزیر خارجه [جدید] ایران صحبت کنم. من باید در سطح سیاسی این تماس را داشته باشم. این امر ضروری است. بدون آن ، ما نمی توانیم درک متقابل داشته باشیم».
وی افزود که زمان گریز هسته‌ای ایران به طور مداوم در حال کاهش است و "روز به روز کوتاه و کوتاه‌تر می شود." او همچنین گفت ۱۸ اکتبر نصب مجدد دوربین‌های نظارتی در تسا -مجتمع تولیدی در کرج واقع در غرب تهران که قطعات سانتریفیوژها را تولید می کند - ضرورت داشت. به نوشته این روزنامه اواخر ماه گذشته گروسی مدعی شد که ایران با امتناع از دسترسی نظارتی به تسا، داده هایی که گروسی برای "بازسازی" پرونده فعالیت های هسته ای ایران ضروری می دانسته را نقض کرده است. ایران از تصمیم خود مبنی بر عدم اجازه نصب دوربین ها دفاع کرد چراکه در حمله منتسب به اسرائیل در ماه ژوئن به این تاسیسات بود که از جمله به دوربین ها به شدت آسیب زده است و تهران اعلام کرد در حال تکمیل بررسی‌های مربوط به این حادثه است.
قطعنامه
گروسی گفت: «این مسئله در مورد [تسای] کرج وجود دارد و من روی آن کار می کنم. ایجاد فاصله در ثبت نظارت‌ها به طور جدی رژیم بازرسی‌ها را تحت تأثیر قرار داده است، بنابراین برنامه نظارتی ما دیگر یکدست و بی‌نقص نیست. اما این نیز بی ارزش نیست». گروسی که پس از دیدار با آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا با فایننشال تایمز صحبت کرد و در مورد مذاکرات خود با دیپلمات ارشد آمریکا برای صدور قطعنامه علیه ایران گفت: «ما هر دو می خواهیم این کار انجام شود و در حال حاضر مطمئن نیستیم که کار خواهد کرد».
علی واعظ ، مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران، گفت که «ایران می خواست از چنین قطعنامه‌ای اجتناب کند و نمی خواست در حالی که تحت چنین تحریم های سختی قرار داشت ، به طور یکجانبه تحت فشار بازرسی قرار گیرد». به نوشته این روزنامه، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که می‌خواهد مذاکرات در وین "در اسرع وقت" از سر گرفته شود، اما پرزیدنت بایدن «به وضوح اعلام کرده است که اگر دیپلماسی شکست بخورد ، ما آماده هستیم که به گزینه های دیگر روی بیاوریم». همزمان اسرائیل به دنبال اجرای یک "پلن B" تهاجمی است.
ابراهیم رئیسی نیز در هفته اخیر در تلویزیون دولتی گفت که دولتش در پیگیری مذاکرات هسته ای "جدی" است. اما باید نتیجه ای برای ایران داشته باشد. وی افزود که «آمادگی طرف‌های دیگر برای لغو تحریم ها را می توان نشانه جدی بودن آنها دانست».
