پشت‌پرده تغییر سیاست اسرائیل در اوکراین

به گزارش اقتصادنیوز، از آغاز جنگ در اوکراین، اسرائیل به شدت تلاش داشته موضع بی‌طرفی را در درگیری میان روسیه و اوکراین حفظ کند. اما اکنون ممکن است این ماجرا در شرف تغییر باشد.

ماه عسل روابط

به نوشته سی‌ان‌ان، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از زمانی به قدرت رسیدنش در سال 1999، تلاش خود را برای جلب نظر رهبری اسرائیل انجام داده است. او حداقل سالی یک‌بار با نخست‌وزیر اسرائیل -معمولاً در اقامتگاهش در سوچی- جلسه‌ای برگزار می‌کرد و هر چند سال یک بار به بیت‌المقدس سفر می‌کرد. به گفته دیپلمات سابق روسی: «پوتین به قدرت احترام می‌گذارد و اسرائیل را رژیم قدرت‌مند می‌داند که می‌خواهد با آن روابط خوبی داشته باشد».

راز سکوت متحدان آمریکا در برابر جنگ اوکراین

همین امر در مورد رهبران اسرائیل، به ویژه در مورد بنیامین نتانیاهو، پایدارترین نخست‌وزیر این رژیم که در پایان سال 2022 به قدرت بازگشت، صادق است. نتانیاهو آن‌قدر به ادعایش در مورد رابطه نزدیک با پوتین مفتخر بود که در سال 2019 از عکس‌های دو نفری خود به عنوان بخشی از کمپین انتخاباتی خود استفاده کرد. او بارها مدعی شده که روابط آن‌ها به نفع منافع استراتژیک اسرائیل بوده است. یکی از نمونه‌های نزدیکی روابط آن‌ها زمانی بود که برای اولین بار در سپتامبر 2015 روسیه ارتش خود را در سوریه جنگ‌زده مستقر کرد تا از بشار اسد، حمایت کند. تنها چند روز بعد، نتانیاهو در رأس یک هیئت نظامی برای دیداری از پیش تعیین‌نشده با پوتین در مسکو بود.

دو رهبر به توافقی دست یافتند که به موجب آن اسرائیل به عملیات خود در حریم هوایی سوریه ادامه دهد، تنها به این شرط که به اهداف نیروهای نزدیک به ایران حمله ‌کند و در عین حال نیروهای اسد مورد هدف قرار نگیرند. یک «مکانیسم رفع تعارض»، از جمله ایجاد خط ارتباطی مستقیم میان مرکز فرماندهی روسیه در سوریه و مقر نیروی هوایی اسرائیل، به سرعت ایجاد شد.

بازی دوگانه

طی سال‌ها، مقامات ارشد اسرائیل در تلاش بوده‌اند تا تأکید کنند که در حالی که متحدِ استراتژیکِ اصلیِ اسرائیل ایالات متحده است، حفظ هماهنگی با روس‌ها بسیار مهم است.

در سال 2014، با وجود فشارهای واشنگتن، اسرائیل از پیوستن به دولت های غربی در محکومیت الحاق اجباری کریمه به روسیه خودداری کرد. قرار بود بی‌طرفی شدید در سراسر جهان حفظ شود.

زمانی که روسیه در 24 فوریه سال گذشته به اوکراین حمله کرد، نتانیاهو بر سر کار نبود. نفتالی بنت نخست‌وزیر بود و تلاش می‌کرد به سیاست بی‌طرفی پایبند باشد. بنت ادعا می‌کند: «ما در موقعیتی مشابه با دیگران نیستیم. ما روسیه را در بالای مرز  سوریه داریم. ما باید حضور جوامع بزرگ یهودی در روسیه و اوکراین را در نظر بگیریم که ممکن است تحت‌تأثیر قرار گیرد. و علاوه بر این، اسرائیل باید روابط خوبی با هر دو طرف داشته باشد تا به عنوان یک واسطه عمل کند.»

در خیال ماموریت صلح

در هفته‌های ابتدایی جنگ، بنت مأموریت صلح را آغاز کرد که در آن هم با پوتین در کرملین دیدار کرد و هم با رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، گفتگو کرد. او اصرار دارد که «احتمال 50 درصد رسیدن به آتش‌بس وجود داشت، اما متأسفانه شکست خورد». او هم‌چنین ادعا می‌کند که مشارکت او به میانجی‌گری آتش‌بس‌های محلی کوتاه‌مدت کمک کرد، که به نجات غیرنظامیان از منطقه جنگی کمک کرد.

هر گونه امید به آتش‌بس مدت‌هاست که ناپدید شده و اوکراین از آن زمان علناً از اسرائیل درخواست کمک برای تامین تسلیحات، به‌ویژه سیستم‌های دفاع موشکی مانند گنبد آهنین کرده است. اسرائیل تاکنون یک سری کمک‌های غیرنظامی ارسال کرده، اما از ارسال هرگونه سلاح خودداری کرده است.

بازگشت به قدرت و پایان وسط‌بازی؟

با این همه در ماه‌های اخیر، غرب علی‌رغم انکار تهران و مسکو، اتهامات را مبنی بر استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی برای حمله به اهداف اوکراینی ایراد کرده است. در مقابل اسرائیل اعلام کرد که از طریق ناتو اطلاعات فنی و اطلاعاتی را در مورد نحوه مقابله با تهدید هواپیماهای بدون سرنشین ایران در اختیار کی‌یف قرار می‌دهد.

با این همه، تمامی اعضای رهبری اسرائیل با سیاست بی‌طرفانه بنت موافق نبودند. یائیر لاپید، شریک سیاسی او و وزیر امور خارجه وقت، در محکومیت علنی جنایات جنگی روسیه در اوکراین صریح‌تر بود. در نهادهای امنیتی این رژیم نیز نظرات متفاوت بود. به گفته یکی از ژنرال‌های اسرائیلی «ترس از روسیه بیش از حد است و اسرائیل می توانست بدون هیچ ترسی از انتقام، از اوکراین بیش‌تر حمایت کند».

ده ماه پس از حمله روسیه، نتانیاهو به قدرت بازگشت. ناگهان او نسبت به پوتین خیلی کم‌تر اظهار دوستی کرد. او یک هفته قبل از مراسم تحلیف خود یک تماس تلفنی با پوتین داشت و تمام. در همین حال، او در مصاحبه‌های رسانه‌ای گفته که در حال تجدیدنظر در سیاست اسرائیل در قبال جنگ اوکراین است، هرچند که جزئیاتی را مشخص نکرده است.

پشت پرده تغییر سیاست

یک افسر اطلاعاتی سابق اسرائیل که عمیقاً در روابط نظامی اسرائیل با روسیه درگیر بود، گفته: «نتانیاهو دو دلیل فوری برای تغییر سیاست و حمایت از اوکراین دارد.

اولا، روسیه نیروهای خود را در سوریه تا حد زیادی کاهش داده است، زیرا در اوکراین به آنها نیاز بود. این افسر گفته: «تهدید اسرائیل از سوی آنها اکنون ناچیز است».

ثانیاً، اکنون که بازار اتهام استفاده از پهپادها و موشک‌های ایرانی در میدان نبرد داغ است، اسرائیل فرصت ارزشمندی برای تامین سیستم‌های دفاعی اوکراین دارد تا بتواند ببیند که آن‌ها در یک جنگ واقعی چقدر خوب عمل می‌کنند. به گفته او: «یک روز ممکن است مجبور شویم با همان سلاح های ایرانی روبرو شویم.»

یک دیپلمات اسرائیلی دلیل دیگری می‌افزاید که چرا نتانیاهو حمایت قاطع‌تر از اوکراین را در نظر می‌گیرد. برخلاف دولت بنت-لاپید، ائتلاف جدید او متشکل از احزاب راست افراطی و افراطی مذهبی است که مورد سوءظن دولت بایدن قرار دارد. بایدن پیش از این نارضایتی خود را نسبت به برنامه‌های کابینه جدید –از جمله توسعه شهرک‌سازی‌ها و بازنگری قانونی که به شدت قدرت و استقلال دادگاه عالی اسرائیل را تضعیف می‌کند- اعلام کرده است. هفته گذشته، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده از اورشلیم بازدید کرد و برخلاف چنین دیدارهایی در گذشته، نخست وزیر را به کاخ سفید دعوت نکرد. حرکت اسرائیل به سمت کی‌یف می‌تواند بهترین امید نتانیاهو برای جلب لطف واشنگتن باشد.