تنش بی‌سابقه در روابط آمریکا - اسرائیل

به گزارش اقتصادنیوز، اواخر روز سه‌شنبه و پس از اظهارات بایدن علیه اقدامات اخیر نتانیاهو، شعلۀ اختلاف میان آمریکا و اسرائیل زبانه کشید. نتانیاهو قصد دارد با انجام اصلاحاتی در ساختار قضایی اسرائیل، قدرت کابینه را در برابر ساختار قضایی افزایش دهد.

اصلاحات اقتدارگرایانه؟

به نوشته واشتگتن‌پست، اصلاحات پیشنهادی نتانیاهو بدین ترتیب است که کابینه اسرائیل من‌بعد قدرت بیش‌تری برای نادیده‌گرفتن تصمیمات دادگاه عالی اسرائیل و همچنین انتخاب قضات داشته باشد. همچنین طبق این اصلاحات، برکناری نخست‌وزیر بسیار سخت خواهد شد.

موافقان این طرح اعتقاد دارند که مقامات قضایی قدرت روزافزونی در برابر مقامات کابینه پیدا کرده‌اند و همچنین این مقامات نزدیک به جناح چپ اسرائیل هستند و نسبت به آن سوگیری مثبت دارند. در مقابل، مخالفان این طرح می‌گویند که این تغییرات اسرائیل را به سوی اقتدارگرایی می‌برد.

جو در صف معترضان؛ تنش بی‌سابقه در روابط

تحت فشار افکار عمومی و اعتراضات خیابانی، نتانیاهو با به تعویق انداختن اصلاحاتش موافقت کرده، اما هیچ نشانه‌ای از کنار گذاشتن کامل آن نشان نداده است.

از زمان مطرح شدن این طرح، بایدن در کنار مخالفان قرار گرفته است. بایدن روز سه‌شنبه در کارولینای شمالی، درست قبل از سوار شدن به هواپیما و عزیمت به واشنگتن، دربارۀ تصمیم نتانیاهو مبنی بر انجام اصلاحاتی در ساختار قضایی و افزایش قدرت کابینه در برابر قوۀ قضاییه، گفت: «آنها نمی‌توانند به این مسیر ادامه دهند و من بسیار نگران این مسیر هستم»؛ مسیری که به گفته منتقدان، ضربه سختی به سیستم کنترل و تعادل اسرائیل وارد می‌آورد و آن را شکننده و ضعیف می‌کند.

بایدن پس از ورود به واشنگتن نیز اظهارات خود را در این رابطه ادامه داد و حتی تندتر کرد و گفت «امیدوارم نتانیاهو دست از پیگیری این اصلاحات بردارد». بایدن همچنین در پاسخ به سؤال خبرنگاران که آیا قرار است نتانیاهو به آمریکا سفر کند گفت «نه به این زودی‌ها» و به این ترتیب، امیدها در اسرائیل برای ترمیم تنش‌های اخیر را کمرنگ کرد. این اظهارات انتقادی در روابط میان آمریکا و اسرائیل بی‌سابقه محسوب می‌شود.

اسرائیل ستاره پرچم آمریکا نیست!

ساعاتی بعد از این اظهارات بایدن، نتانیاهو در یک رشته‌توییت نوشت «اسرائیل مستقل است و تصمیمات خود را بر اساس خواست اسراییلی‌ها می‌گیرد و نه بر اساس فشارهای خارج از اسرائیل، حتی فشارهای بهترین دوستان».

اعضای ائتلاف کابینه نتانیاهو پاسخی حتی تندتر دادند و بایدن را به دخالت در امور داخلی اسرائیل متهم کردند. یکی از وزیران حزب لیکود به رهبری نتانیاهو، در توییتی نوشت که بایدن به وسیله اخبار جعلی فریب خورده است؛ و البته توییت خود را پس از انتشار پاک کرد.

ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی و سیاستمدار راست افراطی که تبارش به جنبش شهرک‌نشینان رادیکال می‌رسد، در پاسخ به بایدن گفت که اسرائیل «ستاره دیگری روی پرچم آمریکا نیست. [کنایه از این که اسرائیل یکی از ایالت‌های آمریکا نیست و مستقل است]. ما یک [به ظاهر] دموکراسی هستیم و من توقع دارم که رئیس‌جمهور ایالات متحده این را درک کند».

شوک در اسرائیل، جنجال در واشنگتن

پاسخ تند نتانیاهو به بایدن در شب چهارشنبه، نهادهای سیاسی و امنیتی اسرائیل را شوکه کرد و موجی از انتقاد را علیه نخست‌وزیر اسرائیل برانگیخت، زیرا واکنش نتانیاهو به بایدن، روابط دیپلماتیک اسرائیل با آمریکا را تحت‌الشعاع قرار داده است.

اظهارات نتانیاهو و بایدن در مقابل همدیگر، در ایالات متحده نیز سروصدا به پا کرده است. از یک طرف، جمهوری‌خواهان بایدن را به تضعیف یک متحد کلیدی متهم کرده‌اند، و از سوی دیگر، برخی از فعالان حزب دموکرات نیز از او خواسته‌اند که موضع محکم‌تری در برابر اقدامات ضددموکراتیک اسرائیل اتخاذ کند.

رهبران حزب جمهوری‌خواه آمریکا با متهم کردن دولت بایدن به داشتن احساسات ضداسرائیلی، به این وقایع واکنش نشان داده‌اند. سناتور تد کروز با اشاره به این حرف بایدن که فعلاً برنامه‌ای برای دیدار با نتانیاهو ندارد در توییتی نوشت که چنین چیزی شرم‌آور است.

واکنش دموکرات‌های آمریکایی ولی یکسان نبوده است. درحالی‌که برخی از اعضای حزب دموکرات مستقیماً نتانیاهو را به تلاش برای تخریب ساختار قضایی اسرائیل متهم کرده‌اند، برخی دیگر از اعضای این حزب گفته‌اند که این قبیل اظهارات، دخالتی بیش از حد در امور داخلی اسرائیل است. برای مثال، سناتور تیم کاین گفته است که «سیاست اسرائیل متعلق به اسرائیلی‌هاست. آن‌ها نیازی ندارند که من بگویم چه کاری انجام دهند یا ندهند».

در مقابل اما مخالفان اسرائیلی نتانیاهو از سخنان بایدن استقبال کرده‌اند. فرمانده سابق ستاد کل ارتش اسرائیل و رهبر اپوزیسیون، بنی گانتس، که بر اساس نظرسنجی‌ها محبوبیتش مدام در حال افزایش است، از بایدن به دلیل زنگ خطری که به موقع به صدا درآورده است تشکر کرد.

برافتادن پرده اختلافات

هرچند تنش‌ها میان ایالات متحده و اسرائیل از زمان سوگند خوردن کابینه راست افراطی جدید نتانیاهو در ماه دسامبر در حال افزایش بوده، اما این برای اولین بار بود که این دو اختلاف میان خود را چنین واضح به نمایش گذاشتند. این اظهارات بایدن و نتانیاهو در برابر یکدیگر، اولاً نشان‌دهنده یک شکاف بسیار غیرعادی بین این دو متحد قدیمی، و ثانیاً فصلی جدید از روابط میان این دو سیاستمدار پرسابقه است که عمیقاً با یکدیگر و با مسائل داخلی خودشان آشنا هستند.

آلون پینکاس، دیپلمات سابق اسرائیلی، روز چهارشنبه در روزنامه هاآرتص نوشت: «اتفاق اخیر یک آسیب آشکار و ملموس به روابط آمریکا و اسرائیل است؛ روابطی که ستون امنیت ملی اسرائیل به شمار می‌رود. تا زمانی که نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل باشد، چه‌بسا اوضاع بدتر هم بشود».

اریک آلترمن، مورخ و نویسنده کتاب «ما یکی نیستیم: تاریخچه جدال آمریکا بر سر اسرائیل» گفته که حمایت گسترده هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات آمریکا در کنگره از اسرائیل، ممکن است ادامه انتقاد علنی بایدن از نتانیاهو را با چالش‌هایی روبرو کند. به گفته او: «برای یک سیاستمدار آمریکایی بسیار پرهزینه است که با اسرائیل دربیفتد. جیمی کارتر و جورج بوش پدر این کار را انجام دادند و رئیس‌جمهورهای یک‌دوره‌ای شدند. کلینتون و اوباما نیز قصد درافتادن با اسرائیل را داشتند اما به این نتیجه رسیدند که به دردسرش نمی‌ارزد».

دام نتانیاهو برای سبقت از بایدن

نتانیاهو و بایدن در زمان رقابت‌های انتخاباتی، بر روی دوام و تعمیق روابط و اتحاد دوجانبه میان آمریکا و اسرائیل تأکید کرده بودند. بنابراین این تنش‌ها بر روی سیاست داخلی آن‌ها نیز تأثیر خواهد گذاشت و پیامدهایی خواهد داشت. خصوصاً نتانیاهو که نسبت به پیشینیان خودش، در قبال آمریکا حزبی‌تر عمل کرده و عملاً به حزب جمهوری‌خواه نزدیک است و در زمان ترامپ، روابط خیلی خوبی با او برقرار کرده بود.

برت بروئن، که در دولت اوباما در شورای امنیت ملی خدمت می‌کرد، در همین رابطه گفته است که «تصمیم نخست‌وزیر اسرائیل برای مقابله با اظهارات بایدن همان چیزی است که از یک نتانیاهوی کلاسیک انتظار داشتیم و نشان می‌دهد که او فرد باهوشی است و ایالات متحده و سیاستمدارانش را خوب می‌شناسد. کاری که او می‌کوشد که انجام دهد —و باید دید چقدر موفقیت‌آمیز خواهد بود— عقب راندن بایدن به وسیله حمله به اوست. نتانیاهو بر این باور است که با توجه به حمایت سیاسی‌ای که او و اسرائیل در آمریکا دارند، می‌تواند از بایدن پیشی بگیرد».

البته بعد از این تلاطم‌ها، هر دو طرف سعی کردند فضا را آرام کنند. نتانیاهو تلاش کرد به اسرائیلی‌ها اطمینان دهد که روابط چنددهه‌ای او با «دوست خوبش جو» خراب نشده و روابطشان تزلزل‌ناپذیر است و خدشه برنمی‌دارد.

متقابلاً آمریکا نیز تلاش مشابهی انجام داد. جان کربی، سخنگوی کاخ سفید، با اشاره به قسمت‌های آشتی‌جویانه بیانیه اخیر نتانیاهو گفت که در این اظهارات، چیزهای دوست‌داشتنی زیادی وجود دارد و اختلاف اخیر میان بایدن و نتانیاهو به معنای تیرگی روابط میان آمریکا و اسرائیل نیست. جان کربی افزود که این دو نفر چهل سال است که همدیگر را می‌شناسند و دوستی عمیقی بینشان برقرار است و اصلاً به دلیل همین دوستی است که می‌توانند در برابر یکدیگر صریح باشند.