مخاطرات جاه‌طلبی‌ جدید آذربایجان برای منطقه

به گزارش اقتصادنیوز با این وجود، گزارش پولیتیکو تعداد کمی را در ارمنستان شگفت زده کرد. استفاده آذربایجان از نیروی مرگبار و دیپلماسی اجباری علیه ارمنستان، حداقل از زمان موفقیت‌های نظامی باکو در سال 2020 در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ، به سختی یک خبر فوری محسوب می‌شود.

به گزارش فارن‌پالسی، از دسامبر 2022، آذربایجان یک محاصره تقریباً یک ساله بر اقلیت ارمنی اعمال کرد، محاصره‌ای که توسط دادگاه‌های سازمان ملل غیرقانونی تلقی می‌شود. باکویی که با هیچ پاسخگویی یا عقب‌نشینی بین‌المللی مواجه نشد، آتش‌بس 2020 را شکست و منطقه را به‌طور نظامی فتح کرد و 120000 ساکن ارمنی را به جای دنبال کردن توافقی با حمایت اتحادیه اروپا که حقوق مدنی آن گروه را در آذربایجان تضمین می‌کرد، اخراج کرد.

مرحله بعدی این درگیری نزدیک است. الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان ممکن است اکنون به فکر تصرف یک کریدور فراسرزمینی از طریق جنوبی‌ترین استان سیونیک ارمنستان، که به اصطلاح کریدور زنگزور نامیده می‌شود، باشد.

این کریدور فراسرزمینی، سرزمین اصلی آذربایجان را به منطقه کوچک آذربایجانی نخجوان، به غرب ارمنستان، که با ترکیه و ایران هم مرز است، مرتبط می‌کند.

به عبارت دیگر، یک کریدور فراسرزمینی که از خاک ارمنستان می‌گذرد، نظامی‌سازی می‌شود. دولت ارمنستان همچنان به این طرح اعتراض می‌کند که حاکمیت ارضی‌اش را نقض می‌کند. همچنین از تبدیل شدن کریدور به بهشتی برای فعالیت و تجارت غیرقانونی می‌ترسد.

دولت ارمنستان در عوض چشم انداز ارتباط منطقه‌ای وسیع‌تری را ارائه کرده است. بازکردن مرزها و بازسازی جاده‌ها و راه‌آهن‌های فرامرزی دوران شوروی، که همگی در چارچوب قوانین بین‌المللی تثبیت شده عمل می‌کنند و به حاکمیت کامل کشورهایی که از آن عبور می‌کنند، احترام می‌گذارند. در واقع، باز کردن مرزها سود اقتصادی فوری برای همه کشورهای قفقاز جنوبی به همراه خواهد داشت.

البته چنین چشم‌اندازی تنها با یک معاهده صلح محقق می‌شود که نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان در سخنرانی خود در پارلمان اروپا در استراسبورگ در 17 اکتبر بر تعهد دولت خود به امضای آن تاکید کرد. این معاهده مستلزم به رسمیت شناختن حق حاکمیت و تمامیت ارضی هر دو کشور است.

پاشینیان چند روز بعد در چهارمین همایش جاده ابریشم که در تفلیس گرجستان برگزار شد، از طرح موسوم به «چهارراه برای صلح» رونمایی کرد که در آن حمایت ارمنستان برای اتصال منطقه‌ای مبتنی بر قوانین توضیح داده شد. بنابراین مشکل ارمنستان خود کریدور نیست، بلکه اجبار پیرامون اجرای آن است.

علی‌اف در اوایل سال 2021 تهدید کرد: «ما کریدور زنگزور را اجرا خواهیم کرد، خواه ارمنستان بخواهد یا نه. از سال 2021، نیروهای آذربایجان در سراسر مرزهای مستقل شرقی ارمنستان پیشروی کرده‌اند، استراتژی که محققان آن را «الحاق خزنده» توصیف می‌کنند.

در سپتامبر 2022، زمانی که آذربایجان به جنوب شرقی ارمنستان حمله کرد و غیرنظامیان را در داخل کشور هدف قرار داد، در حال آزمایش حد و مرز آنچه جهان خواهد پذیرفت، بود. در پاسخ، اتحادیه اروپا ناظران غیرنظامی غیرمسلح را در سمت ارمنی مرز با آذربایجان مستقر کرد تا بتواند حتی اگر نمی‌تواند حملات بعدی را متوقف کند، حداقل ثبت کند.

خارج از کنترل حاکمیت ارمنستان، کریدور زنگزور آخرین حلقه مفقوده مورد جستجو در یک پیوند فراسرزمینی و ضد تحریم است که ایران و ترکیه را از طریق آذربایجان به روسیه متصل می‌کند. جای تعجب نیست که پیشنهاد مبتنی بر قوانین ارمنستان برای اتصال گسترده منطقه‌ای توسط اتحادیه اروپا و ایالات متحده حمایت می‌شود، در حالی که خواسته‌های آذربایجان توسط روسیه و ترکیه حمایت می‌شود. جمهوری اسلامی ایران به نوبه خود به دنبال استفاده از تمام مسیرهای حمل و نقل موجود است که به آن در تعمیق روابط تجاری و نظامی با روسیه کمک می‌کند.

کریدور زنگزور، در صورت تحقق، مستلزم تغییر در جغرافیای استراتژیک در منطقه اوراسیا خواهد بود و سیاست‌های توسعه‌طلبانه بین دو بازیگر نئو امپریالیستی، ترکیه و روسیه را تقویت می‌کند.

خطرات برای منطقه و فراتر از آن زیاد است. این کریدور ممکن است به اندازه پروژه کریدور زاپوریژیای پیشنهادی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه برای اتصال سرزمین اصلی روسیه به مواضع الحاق غیرقانونی آن در کریمه از طریق اوکراین، برای منافع غرب آتش‌زا باشد.