پشت پرده افزایش صادرات نفتی ایران در دوران ترامپ و بایدن

به گزارش اقتصاد نیوز، با آغاز جنگ اسرائیل و حماس ، صداهای مخالف در واشنگتن دولت بایدن را به دلیل (ادعایی)  اجرای ناکافی تحریم های نفتی علیه ایران به چالش کشیده اند. اکنون لوایحی در کنگره آمریکا پیشنهاد شده تا به واسطه اش دولت را وادار به اجرای تحریم ها علیه نفت ایران کند.تحریم گسترده ای که پس از تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا پس از خروج از توافق هسته ای ایران بر اقتصاد ایران اعمال شد، همچنان پابرجاست. اما فروش نفت ایران افزایش یافته است. بر اساس گزارش های داخلی، درآمد صادرات هیدروکربن ایران در سال 2022،  42 میلیارد دلار بوده که در قیاس با سال 2021 و 2020که میزانش به ترتیب 25 میلیارد دلار و 19 میلیارد دلار بوده، افزایش قابل توجهی داشته است.

بایدن از تحریم نفت ایران عقب نشینی کرد!

جمهوری خواهان دولت بایدن را متهم کرده اند که عامدانه فرار ایران از تحریم های فرامرزی ایالات متحده را نادیده گرفته است. سناتور تد کروز، سناتور جمهوری‌خواه مخالف توافق هسته‌ای ایران، دولت بایدن را متهم کرد که از تلاش‌های دولت ترامپ برای جلوگیری از صادرات نفت ایران عقب‌نشینی می‌کند. همزمان گروهی از حامیان کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران بایدن را به اجرای گزینشی تحریم های نفتی متهم کرد.همزمان هیئت تحریریه وال استریت ژورنال مدعی شد که بایدن تحریم های نفتی علیه ایران را اجرا نمی کند.به ادعای فارین پالسی، این تصور که دولت بایدن عامدانه اجازه فروش نفت ایران را می‌دهد، حتی توسط کارشناسان حوزه انرژی مورد قبول واقع شده است.

خاویر بلاس ، نویسنده بلومبرگ ژانویه نوشت که بایدن از کمپین فشار حداکثری کناره گیری کرده است. به باور او، اعضای متعهد به نظریه توطئه از داخل مدعی اند که بایدن صادرات نفت ایران را نادیده می گیرد تا تورم کالاها را مهار کند. سارا وخشوری، رئیس مشاور انرژی موسسه «اس وی بی»مدعی شد که از زمان دولت ترامپ در برابر فروش نفت ایران مانعی جدی ایجاد نشده است. هنری رم ، تحلیلگر فعال در موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک نیز مدعی است،در حالی که کمپین فشار حداکثری هنوز برقرار است، بایدن به طور سیستماتیک مفادش را اجرا نکرده است. هر سه به طور قابل درک به افزایش صادرات نفت ایران در دوران ریاست جمهوری بایدن به عنوان مبنایی برای تحلیل های خود اشاره کردند.

استراتژی مبهم ترامپ در ارتباط با ایران

در حالی که صادرات نفت ایران در دوره ریاست بایدن رشد قابل توجهی داشته ، این روند ممکن است قبل از ریاست او کلید خورده باشد. به ادعای فارین پالسی داده هایی وجود دارد که نشان می دهد بازیابی فروش نفت ایران از سطح بسیار پایین خود در اوایل سال 2020 زمانی آغاز شد که دولت ترامپ هنوز بر سر کار بود.اواخر سال 2020، شرکت‌هایی که تجارت جهانی نفت را رصد می‌کنند، جهش قابل‌توجهی در صادرات ایران گزارش کردند. سه شرکت برجسته که تجارت جهانی انرژی را رصد می کنند به وال استریت ژورنال گزارش دادند که صادرات نفت ایران در پاییز 2020 نسبت به اوایل همان سال بیش از دو برابر شده است - اگرچه برآوردهای آنها بسیار متفاوت است - زیرا ایران ظرفیت های پیچیده تری را توسعه داده و تقاضای چین افزایش یافته است.

به ادعای ناظران، کاهش تحریم ها به این معنا نیست که رویکرد ایالات متحده در دوران بایدن نرم شده است. دولت اوباما طرفدار روندی بودند که در آن تحریم‌ها در طول زمان افزایش می‌یابد. در آن بازه زمانی، دولت وقت آمریکا مدعی بود که این استراتژی برای اصلاح سیاست تهران مفید خواهد بود. اما معماران کمپین فشار حداکثری ترامپ، این رویکرد را به نفع استراتژی زمین سوخته کنار گذاشتند. استراتژی که تحریم های اعمال شده علیه ایران را تسریع کرد و تعاملات اقتصادی ایران با جهان را تحت تاثیر قرار داد. در ماه‌های پایانی دولت ترامپ، به نظر می‌رسید که وزارت خزانه داری فشارها را افزایش داده تا تلاش دولت بعدی را برای پیوستن به برجام دشوارتر کند. از آنجایی که برجام به طور خاص بر حذف تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته ای ایران متمرکز بوده، فشارهای بیشتر، موانع جدیدی را برای ازسرگیری پایبندی متقابل  تهران به این توافق ایجاد کرد.

دلایل رشد صادران نفت ایران

به ادعای فارین پالسی، فارغ از تحریم‌های جدید که صادرات هیدروکربن ایران، شبکه‌های پتروشیمی و فرار از تحریم‌ها را هدف قرار می‌دهد، دولت بایدن از کشورها خواسته تا امتیاز برافراشتن پرچم‌های خود را از کشتی‌های حامل نفت ایران را لغو کنند. حال برای درک اینکه چرا صادرات نفت ایران در حال رشد است، باید هم بازار و هم شرایط تحریم را در نظر گرفت. به ادعای ناظران، عدم شفافیت واردات نفت چین، رسیدن به نتیجه را بسیار دشوار می کند.

چندین عامل چرایی افزایش فروش نفت ایران را تبیین می کند، نخست، صادرات نفت ایران در طول سال‌های ریاست ترامپ، نه تنها به دلیل تحریم‌ها، بلکه به دلیل همه‌گیری کووید-19 و کاهش رشد اقتصاد جهانی به شدت کاهش یافته بود. سیاست‌های تهاجمی چین برای مقابله با کووید صفر به این معنی بود که واردات نفت این کشور بیش از سایر کشورها و برای مدت طولانی‌تری کاهش یافت. دوم، افزایش تقاضا پس از کاهش همه‌گیری، فشارهای قیمتی جدیدی را ایجاد کرد که احتمالا باعث شد پالایشگاه‌های کوچک و مستقل چین، در جریان رقابت با غول‌های بزرگ‌تر پالایشگاهی دولتی، به دنبال نفت ارزان‌تر باشند. سوم، ایران و چین در سال‌های اخیر گام‌های مختلفی برای ارتقای همکاری‌های اقتصادی خود برداشته‌اند. دو کشور در مارس 2021 قرارداد همکاری اقتصادی 25 ساله امضا و اخیراً مجموعه ای از قراردادها را برای عملیاتی کردن این پیمان امضا کردند. ایران همچنین به توافقنامه همکاری شانگهای و گروه کشورهای بریکس  پیوسته است.

معادلاتی که برهم خورد!

به ادعای ناظران، چین در دو دهه گذشته، استراتژی محتاطانه‌ای را در خاورمیانه دنبال کرده؛ استراتژی که به واسطه اش پکن نمی خواهد در قامت مانع بزرگ برای طراحی‌های آمریکا در منطقه باشد. این امر بدون شک بر تجارت چین و ایران از جمله در زمینه هیدروکربن فشار نزولی وارد کرده است. هدف از این استراتژی، کاهش تنش در روابط چین و آمریکا بود. با لحاظ کردن این واقعیت، یکی از دلایل کلیدی پکن برای محدود کردن واردات نفت از ایران حذف شد.در نهایت، از زمان شروع کمپین تحریم‌ها علیه روسیه، بسیاری از بازیگران در تجارت تحریم شده شرکت کرده‌اند. روسیه تا کنون بزرگترین اقتصادی است که به طور کامل هدف کمپین تحریم های غرب قرار گرفته است. همچنین در طول ریاست بایدن، کنترل‌های صادراتی علیه چین افزایش چشمگیری داشته ، زیرا واشنگتن تلاش می‌کند تجدیدنظرطلبی های پکن را متوقف کند.

کشورهایی که معمولاً متحدان غربی محسوب می شوند، برای فرار از تحریم الگویی را تعریف کرده اند، الگویی که بعید به نظر می‌رسد محدود به روسیه باشد. این واقعیت که کشوری مانند هند الزامات بیمه بندر خود را کاهش می دهد و برای تسهیل تحویل نفت روسیه به ساختارهای مالی غیرسنتی متوسل می گردد، نشان می دهد که جهان در حال انطباق با محیط جدید خطر تشدید تحریم ها است، اما نه به روشی که غرب می خواهد. در نهایت، افزایش فروش نفت ایران یا سرعت پایین‌تر نشان از رویکرد نرم دولت بایدن در ارتباط با ایران ندارد. مشخص نیست که موضع تهاجمی تر دولت ترامپ در برابر عوامل ذکر شده در بالا بهتر عمل کرده باشد. همانطور که دست اندرکاران تحریم بیان کرده اند، کشورهایی که هدف قرار می گیرند، در یک دوره زمانی خود را با تحریم ها وفق دهند و پس از آن اثر تحریم ها تا حدودی کاهش می یابد.