قمار اردوغان؛ ترکیه و آمریکا را بر لبه پرتگاه/ پیامدهای یارکشی سلطان از ناتو تا خاورمیانه و قفقاز

به گزارش اقتصادنیوز، پس از دهه‌ها نگرانی درباره «چه کسی ترکیه را از دست داد»، به نظر می‌رسد واشنگتن سرانجام بر خشم خود غلبه کرده و به مرحله  پذیرش نزدیک می شود. سیاستگذاران ایالات متحده به جای سرزنش آنکارا تلاش دارند تا این بازیگر را کنار خود داشته باشند. پیش‌تر یعنی در 24 آوریل، جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده بیانیه ای درباب بزرگداشت نسل کشی ارامنه صادر کرد و سپس در اوایل ماه می، آنکارا اعلام کرد که تمام تجارت خود را با اسرائیل قطع می کند. اما واکنش‌ها خاموش شد و شواهد نشان می دهد دو بازیگر از رویکرد محتاطانه ای در برابر یکدیگر پیروی می کنند.در اوایل ماه می، سفر رئیس جمهور ترکیه به واشنگتن بدون حاشیه ای لغو شد. نشریه «وار آن راکس»با انتشار یادداشتی به روابط ترکیه و آمریکا و چالش ها و فرصت های دو بازیگر اشاره کرده است. در همین رابطه، اقتصادنیوز این سادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «سازناکوک آنکارا برای واشنگتن/ چرا ترکیه راه خود را از آمریکا جدا کرد؟» منتشر شد و در ادامه بخش دوم و نهایی آمده است.

شکاف هایی که عریان شد

 بیشتر از درگیری در اوکراین، جنگ در غزه شکاف در روابط ایالات متحده و ترکیه را در مواجهه با یک بحران جدید منطقه ای آشکار کرده است. بلافاصله پس از 7 اکتبر، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، برای دیدار با متحدان و شرکای ایالات متحده به ویزه آنکارا به منطقه سفر کرد. به‌نظر می‌رسد این تصمیم منعکس‌کننده این واقعیت است که سیاست‌ها و مواضع ترکیه آنکارا را در جایی قرار داده که بعید است بتواند نقش سازنده‌ای در حل و فصل مناقشه ایفا کند.دفاع صریح اردوغان از حماس نه تنها روابط ترکیه و اسرائیل را تحت شعاع قرار دارد، بلکه باعث ناراحتی متحدان واشنگتن نیز شده است. اما با وجود این، ترکیه هنوز نتوانسته نقش مصر یا قطر را در عمل به عنوان واسطه ایفا کند. به طور مشابه، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه در ابتدا پیشنهاد کرد که ترکیه می تواند نقش تضمین کننده ثبات در غزه پس از جنگ را عهده دار شود - سیاستی که شباهت گذرا به ترتیبات قبرس دارد. اما تصور نقشی برای نیروهای ترکیه در این قلمرو که به طور همزمان برای آنکارا، بیت المقدس و هر پایتخت عربی دیگری که در این تلاش شرکت می کنند قابل قبول باشد، دشوار است.

همزمان  در انتخابات محلی در ماه مارس، حزب اردوغان آرای خود را به یک حزب راستگرا واگذار کرد که از او به دلیل عدم اتخاذ موضع محکم‌تر علیه اسرائیل انتقاد کرده بود. اردوغان در ماه آوریل میزبان اسماعیل هنیه رهبر حماس در آنکارا بود. اخیراً، اردوغان در دیدار با همتای یونانی خود اعلام کرد که بیش از هزار عضو حماس در بیمارستان‌های ترکیه مداوا شده‌اند، قبل از 7 اکتبر، آنکارا به دنبال ایجاد روابط نزدیکی با یونان، اسرائیل، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بود که بخشی از تلاش برای بهبود روابطش با بازیگرانی بود که در قامت رقیب فعالیت داشتند در حالی که جنگ غزه نزدیکی ترکیه و اسرائیل را تضعیف کرده، به دولت ترکیه فرصت تنفس داده است.در باب ایران، روابط تهران و انکارا کماکان پیچیده است.دو کشور همچنان در قفقاز، سوریه و عراق با هم اختلاف نظرهایی دارند. در عین حال، اگر تنش‌های آمریکا و ایران بدتر شود، دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم ترکیه در کنار واشنگتن علیه تهران قرار گیرد. به احتمال زیاد، ترکیه همان کاری را که از زمان انقلاب 1979 انجام داده است ادامه خواهد داد، یعنی در راستای منافع خود از تهران حمایت خواهد کرد.

آتش زیر خاکستر

نزدیک شدن کنونی ترکیه به یونان در آتن و واشنگتن مورد استقبال قرار گرفته است. اما بسیاری از پویایی‌هایی که بحران‌های چند سال گذشته را به وجود آوردند، هنوز وجود دارند. یکی از پیامدهای فرسایش روابط آمریکا و ترکیه این است که واشنگتن به طور فزاینده ای موقعیت نظامی خود را در شرق دریای مدیترانه در یونان مستقر کرده و با افزایش نگرانی ها در مورد دسترسی به آنها در ترکیه، تأسیسات هوایی و دریایی را در آنجا گسترش داده است. این گزاره می تواند زمینه ساز تنش شود. به همین ترتیب، درحالی‌که اردوغان از فعالیت‌های اکتشاف انرژی تحریک‌آمیز مرتبط با ادعاهای منطقه اقتصادی انحصاری ترکیه فاصله گرفته است، اما همچنان به ادعاهایی که اخیراً در کتاب‌های درسی ترکیه مورد توجه قرار گرفته متعهد است. به طور مشابه، در مورد قبرس، اردوغان از درخواست های خود برای راه حل دو کشوری که در تضاد با سیاست های اروپا و ایالات متحده است، عقب نشینی نکرده است.

در ناتو، وتوی ترکیه یکی دیگر از دلایل همیشگی تنش باقی خواهد ماند. همانطور که در مورد سوئد نشان داده شد، ترکیه نیز مانند همه اعضا، این قدرت را دارد که تجارت اتحاد را برای دستیابی به منافع خود مختل کند. همانطور که بارها اشاره شده است، هیچ مکانیسمی برای حذف ترکیه از ناتو وجود ندارد. در نتیجه، بن‌بست‌های آینده بار دیگر ترکیبی از فشارها و انگیزه‌ها را برای تضمین پیشرفت می‌طلبد.مسائل منطقه ای نیز می تواند برای بدتر شدن روابط دوجانبه مطرح شود. تنش های بیشتر با یونان می تواند قرارداد فروش F-16 را به خطر بیندازد. از سوی دیگر، اگر کنگره ایالات متحده به دنبال مجازات ترکیه به دلیل موضع ضد اسرائیلی‌اش باشد، احتمالاً به تحریم‌ها یا معکوس کردن فرو ش اف-16 متوسل خواهد شد، این می‌تواند واکنش‌های مخربی ایجاد کند. به همین ترتیب، اگر ترکیه از آذربایجان در حمله مستقیم به ارمنستان حمایت کند، این امر می تواند واکنش شدیدتر آمریکا را به دنبال داشته باشد.

در نهایت، حضور نیروهای آمریکایی در کنار یگان‌های مدافع خلق در شمال شرق سوریه مستقیم‌ترین و بالقوه‌ترین منبع تنش است. آنکارا تمایل خود را برای پایان دادن به حضور ایالات متحده در سوریه، به تناوب بین دوره‌های صبر استراتژیک و تلاش‌ها برای پیشبرد عملیات نظامی تهدید‌شده یا واقعی که قبلاً جان نظامیان آمریکایی را به خطر انداخته بود، آشکار کرده است. با توجه به بی نتیجه ماندن صحبت های قبلی درباره پایان خروج ایالات متحده و انتقاد شدید ترکیه از طرح های انتخاباتی در سوریه تحت مدیریت کردها در تابستان امسال، آنکارا ممکن است تصمیم بگیرد که مجدداً فشار بر حضور ایالات متحده را تشدید کند. در آینده قابل پیش‌بینی، احتمال حمله جدید ترکیه به شمال شرق سوریه، پتانسیل شومی برای کاهش روابط ایالات متحده و ترکیه به پایین‌ترین حد ممکن را دارد.

معامله اساسی که زمینه ساز روابط تاریخی آمریکا و ترکیه بود، دیگر وجود ندارد. در آنکارا، واشنگتن به عنوان حافظ امنیت آنکارا در برابر یک متجاوز خارجی دیده نمی شود. دیدگاه آنکارا در این مورد در داخل ناتو منحصر به فرد است. در اروپا، نتیجه اصلی جنگ روسیه و اوکراین، تقویت مجدد اتحاد و مهمتر از همه، تشدید روابط امنیتی بین واشنگتن و بقیه متحدان تاریخی اش بوده است. همین امر در مورد خاورمیانه نیز صدق می کند، جایی که علیرغم نگرانی های مداوم واشنگتن در مورد تجاوز چین، قدرت اصلی عربی در منطقه - عربستان سعودی - تلاش کرده تا روابط امنیتی خود را با واشنگتن تعمیق بخشد، حتی در بحبوحه نارضایتی شدید از نحوه برخورد واشنگتن با موارد مختلف. از سوی دیگر، ترکیه همچنان به سیاست منطقه‌ای خود پایبند است. این رویکرد به شدت به نگرانی‌هایش در مورد جدایی‌طلبی کردها، که زیربنای روابط آنکارا با بسیاری از همسایگان عرب است، و اکنون تعهد ملی‌گرایانه به وضعیت اسفناک فلسطینیان، مرتبط است. واقعیت این است که هم در اروپا و هم در خاورمیانه، جایی که اغلب به جغرافیای ترکیه برای پیش بینی قدرت آمریکا اشاره می شود، اهمیت آنکارا برای ایالات متحده به طور فزاینده ای خنثی شده است.