نقش کلیدی روسیه در تصمیم تازه اوپک
تام دیچریستوفرسی از بنگاه خبری ان بی سی در این باره نوشت، در این حوزه نقش روسیه بسیار مهم است. احتمال آنکه یک تولیدکننده بزرگ دیگر نظیر برزیل به این سوپرگروه بپیوندد بسیار کم است و پیوستن تولیدکنندگان کوچک نفت تاثیر بزرگی بر چارچوب همکاری‌ها نخواهد داشت. از سوی دیگر برخی تولیدکنندگان دست دوم نظیر آذربایجان و عمان که هر یک کمتر از یک میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کنند می‌توانند به عضویت این گروه بزرگ درآیند بدون آنکه تاثیرات بزرگ بر تصمیم‌های گروه داشته باشد اما روسیه نقشی بسیار بزرگ خواهد داشت.
تولید نفت این کشور تقریبا برابر با عربستان و آمریکاست. روسیه همچنین بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی است و میزان صادرات گاز طبیعی آن دو برابر قطر است. باآنکه نرخ رشد اقتصادی این کشور بالا نیست اما تولید ناخالص داخلی آن دو برابر بزرگ‌ترین عضو اوپک یعنی عربستان است. همچنین روسیه کشوری هسته‌ای و عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل است. در واقع روسیه می‌تواند از مجراهای سیاسی و نظامی به اعمال قدرت بپردازد نه صرفا از طریق بازار نفت. کارشناسان معتقدند اگر قرار است سوپرگروه نفتی، قدرت کافی برای تاثیرگذاری بر بازار نفت داشته باشد همکاری با روسیه ضروری است. این در حالی است که منافع روسیه فراتر از بازار نفت است. به این ترتیب شراکت و همکاری بلندمدت و موثر بین تولیدکنندگان نفت مستلزم حضور روسیه است.
چند روز دیگر انتخابات ریاست جمهوری در روسیه برگزار می‌شود و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری این کشور که در انتخابات نامزد شده وعده داده از فقر در این کشور بکاهد. وضعیت اقتصادی روسیه در یک سال اخیر بسیار بهتر شده اما ضعف‌ها به دلیل قیمت پایین نفت ادامه پیدا کرده است. این به آن معناست که روسیه نیز به حضور در گروهی که تولیدکننده نفت است و منابع مشترک با آن دارد نیازمند است. نکته مهم دیگر این است که روسیه با دنبال افزایش نفوذ خود در جهان است و برای تحقق این هدف همکاری‌های این کشور با کشورهایی نظیر عربستان ضروری است. مسکو در این مسیر تاکنون موفق عمل کرده و تلاش می‌کند همکاری‌ها با تولیدکنندگان نفت به‌ویژه عربستان صرفا به حوزه نفت محدود نباشد. به این ترتیب لازم است هنگام تدوین منشور سوپرگروه نفتی، اعضای اوپک به نیاز روسیه به حضور در این تشکل توجه داشته باشند. از ابتدای اجرای برنامه کاهش عرضه نفت، به سبب افزایش قیمت‌ها درآمدهای نفتی روسیه ۵/ ۴۱ میلیارد بالاتر رفته است.
موضوع مهم این است که متغیرهای موثر بر بازار نفت متعدد هستند؛ یعنی پیش‌بینی آینده چندان آسان نیست. به نظر می‌رسد عربستان و روسیه معتقدند باید بر اوضاع بازار نظارت کنند تا روندهای اصلی مشخص شود سپس درباره نحوه ادامه برنامه کاهش عرضه تصمیم‌گیری شود. اقتصاد روسیه سال گذشته از رکود خارج شد و یک عامل آن افزایش قیمت نفت بود. رشد قیمت‌ها از کسری بودجه عربستان نیز کاسته است. البته هر دو کشور و دیگر تولیدکنندگان نفت برای بهتر شدن شرایط اقتصادی خود به قیمت‌هایی بالاتر از اکنون نیازمند هستند. این به آن معناست که آنها می‌دانند همکاری در آینده ضروری است.نظرسنجی خبرگزاری رویترز از ۳۴ اقتصاددان نشان می‌دهد آنها معتقدند امسال متوسط قیمت هر بشکه نفت برنت ۴/ ۶۲ دلار خواهد بود. این رقم نسبت به پیش‌بینی قبلی آنها بالاتر است. رشد مداوم تقاضای جهانی، پایبندی به برنامه کاهش عرضه و ریسک‌های ژئوپلیتیک عوامل خوش‌بینی این اقتصاددان‌ها نسبت به آینده هستند. پیش‌بینی شده پایان سال جاری میلادی قیمت نفت برنت در محدوده ۶/ ۶۱ دلار و در پایان سال آینده در محدوده ۳/ ۶۲ دلار نوسان خواهد کرد.
پایبندی اعضا به برنامه کاهش عرضه، رمز موفقیت اوپک
اما پائول هیچین از موسسه تحقیقاتی پلاتس هم معتقد است، نخستین نشانه تغییر شرایط، همکاری بین اوپک و برخی تولیدکنندگان دیگر نفت از جمله روسیه در اجرای برنامه کاهش عرضه نفت بوده است. این همکاری در ابتدا شکننده توصیف می‌شد و بسیاری از کارشناسان معتقد بودند این بار نیز عمر پایبندی به تعهدات بسیار کوتاه خواهد بود؛ اما اکنون ۱۴ ماه از آغاز برنامه کاهش عرضه می‌گذرد و همه شاهد هستند که پایبندی اعضای اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت این توافق بسیار بالاست. در واقع اکنون اوپک توانسته بازار را متقاعد کند که شرایط عوض شده است.
واقعیت این است که در سال ۲۰۱۴ یکی از علل کاهش شدید قیمت‌ها، مازاد عرضه نفت از سوی اوپک بود. در آن زمان از یکسو تقاضای جهان برای نفت خام رشد قابل ملاحظه نداشت و از سوی دیگر بازار با ۴ میلیون بشکه در روز مازاد عرضه به ویژه از سویعربستان روبه‌رو شده بود. بدیهی است که نتیجه این شرایط، کاهش شدید قیمت‌هاست. در آن زمان اعضای اوپک تلاش می‌کردند با تولید بیشتر و ارزان‌فروشی سهم خود را در بازار حفظ کنند اما اندکی بعد به این نتیجه رسیدند که این رویکرد نتیجه عکس دارد. به این ترتیب در پایان سال ۲۰۱۶ پیمان بی‌سابقه کاهش عرضه بین اوپک و چند کشور دیگر از جمله روسیه منعقد شد و با کمال تعجب، از ابتدای سال گذشته این برنامه به درستی اجرا شده است. در واقع اوپک به این نتیجه رسید که مبارزه با نفت شیل بی‌فایده است و نیز برای اثرگذاری بر بازار حضور تولیدکنندگان بزرگ به ویژه روسیه در برنامه کاهش عرضه ضروری است. ایده اوپک پلاس یعنی همراهی اعضای اوپک با تولیدکنندگان غیرعضو این سازمان نشانه‌ای آشکار از تغییری بزرگ در رفتار اوپک است. اوپک حدود ۳۰ درصد نفت مورد نیاز جهان را تامین می‌کند و کشورهایی که اکنون در برنامه کاهش عرضه حضور دارند نیز تامین‌کننده بخشی بزرگ از تقاضای جهان برای نفت هستند.
پیشرفت دیگری که در همکاری دو گروه از تولیدکنندگان پدید آمده شکل‌گیری کمیته مشترک نظارت بر پایبندی اعضا به برنامه کاهش عرضه است. این کمیته با استفاده از گزارش‌های منابع مستقل، به‌طور شفاف میزان رعایت برنامه از سوی اعضا را مشخص می‌کند. این پیشرفت پیامی روشن به بازار می‌دهد مبنی بر اینکه اعضای اوپک توانسته‌اند هم در داخل این سازمان هم در همکاری با دیگر تولیدکنندگان نفت، بر بازار تاثیر پایدار بگذارند. البته ایجاد باور به تغییر رویه، زمانبر است. اوپک و دیگر کشورها باید صبور باشند و بدانند که پایبندی چندماهه به برنامه کاهش عرضه باید ادامه پیدا کند تا تاثیرات بزرگ‌تر در بازار داشته باشد.
خوشبختانه این کشورها تجربه تفرقه و رقابت منفی را پشت سر گذاشته‌اند و می‌دانند که تنها راه، همکاری و اقدام هماهنگ است. امسال وضعیت اقتصاد جهان بهتر از سال گذشته است و تقاضا برای نفت رشد بیشتری نسبت به سال قبل دارد. این یک عامل مثبت برای دلگرم کردن اعضای اوپک و دیگر کشورهای حاضر در گروه است. سال آینده میزان تولید نفت شیل در آمریکا کاهش خواهد یافت به این معنا که امسال تولید این نوع نفت در آمریکا به اوج می‌رسد. افت تولید نفت شیل به رشد قیمت‌ها کمک می‌کند. در این میان، اوپک هنگام تدوین چارچوب همکاری‌های بلندمدت با دیگر تولیدکنندگان نفت به ویژه روسیه باید مراقب رضایت غیرمنطقی از شرایط بازار باشد. در گذشته رشد قیمت‌ها سبب کاهش پایبندی به برنامه‌های این سازمان شد و نتیجه آن، آغاز دوران دشوار در بازار بود. از سوی دیگر اعضای اوپک نباید امید خود را به اثرگذاری برنامه کاهش عرضه از دست بدهند. درست است که رشد تولید نفت شیل در آمریکا سبب فشار بر قیمت‌ها شده اما این شرایط زودگذر خواهد بود.اگر اوپک و دیگر کشورهای حاضر در برنامه کاهش عرضه نفت ثابت کنند همکاری و پایبندی‌شان به این برنامه و طرح‌های بلندمدت بالاست، قطعا شرایط بازار نفت امسال بهتر از سال قبل خواهد بود. هنگام تدوین چارچوب همکاری‌های بلندمدت، اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت باید به این موضوع توجه داشته باشند که رقبای آنها به ویژه آمریکا در پی افزایش سهم خود در بازار جهانی نفت هستند. این واقعیت ضرورت همکاری عمیق‌تر و بلندمدت بین اوپک و روسیه را بیشتر نشان می‌دهد.
