فایننشال تایمز: اروپا می‌خواهد ایران از مزایای برجام بهره‌مند شود

به گزارش اقتصادنیوز، در گزارش این روزنامه اقتصادی که به قلم 'مایکل پیل' رئیس دفتر فایننشال تایمز در بروکسل نوشته شده، آمده است: سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس که اصطلاحا از آنها به عنوان 'E3' یاد می شود، یک کانال ویژه مالی درست کرده اند تا اروپا بتواند علی رغم تحریم های آمریکا به تجارت خود با ایران ادامه بدهند.

این ساز و کار جدید مالی هفته گذشته رونمایی شد و هدف غایی آن حفظ توافق هسته ای ایران موسوم به 'برجام' است. 'دونالد ترامپ' رئیس جمهوری آمریکا از این توافق کنار کشیده است.

در اینجا به مرور این مکانیسم مالی جدید می نشینیم تا ببینیم در این حرکت جدید چیست؟ چه مخاطراتی بدنبال دارد؟ آیا اروپا در این قدرت نمایی جدید موفق می شود یا نه؟ آیا این سه قدرت اروپایی دقیقا چه کرده اند؟

این گروه سه کشور یاد شده اروپایی، یک مکانیسمی با عنوان ' خودرویی با هدف ویژه' با نام اختصاری 'SPV' راه اندازی کرده اند تا راه تجارت با ایران را از راه تحریم های آمریکا جدا کنند. 

تحریم های آمریکا همه جانبه است و همه چیز ایران را شامل می شود، از صنعت نفت گرفته تا بانک مرکزی. 

'SPV' که نام اختصاری عبارت 'special purpose vehicle' است، به یک شرکت ثبت شده با مسوولیت محدود در فرانسه اشاره دارد که 'اینستکس

'(Instex) نامیده می شود. 

ریاست این شرکت را یک بانکدار آلمانی به نام 'پر فیشر' برعهده دارد. سه کشور آلمان فرانسه و انگلیس سهامداران این شرکت هستند.

ایده کلی این طرح به گفته دیپلمات های اروپایی این است که ایران و همه کشورهایی که با آنها تجارت دارد بتوانند به دور از تحریم ها بطور فرا مرزی پرداختهای خود را فیمابین انجام بدهند.

این سازوکار مالی از مجرای یک سیستم کاملا شفاف مالی در اروپا و در ایران جریان می گیرد و اساسا یک سیستم تهاتری است. طبق قراردادهای این سیستم تهاتری، به عنوان مثال ایران نفت می فروشد و در ازای آن ماشین آلات صنعتی وارد می کند.

اروپا خیلی دست به عصا وارد این مکانیسم شده است و جانب احتیاط را کاملا رعایت می کند. اروپا گام اولیه را با ارسال کالاهای اساسی نظیر دارو و غذا برداشته است.

این اقلام جزء اقلام بشردوستانه حساب می شوند و از تحریم های آمریکا مستثنی هستند.

اما هنوز جزییات طرح مشخص نیست. معلوم نیست 'اینستکس' چگونه کار خواهد کرد.

'E3' اعلام کرده که لازم است بر روی یک بستر فنی و حقوقی کار کنیم تا 'SPV' قابل اجرا باشد. 

این پروسه احتمالا ماه ها طول خواهد کشید. اگر این مکانیسم ثابت کند که قابل کار کردن است، در آینده می تواند کشورهای خارج از محدوده اتحادیه اروپا را هم شامل بشود.

- چرا اروپا اینستکس را اختراع کرد؟

تمام این تلاش ها برای این است که ایران در توافق هسته ای بماند، ولو اینکه آمریکا از آن خارج شده است. 

اتحادیه اروپا مشتاق است که ایران از مزایای اقتصادی برجام بهره مند شود، چون ایران حاضر شده در ازاء آن، برنامه هسته خود را محدود کند. 

اتحادیه اروپا پارسال یک قانون موضوعه وضع کرد به نام 'قانون انسداد' و شرکت های اروپایی را قدغن کرد که حق ندارند از تحریم های آمریکا علیه ایران تمکین کنند. 

این اتحادیه تهدید کرد هر شرکتی که از این قانون موضوعه تخطی کند، اقدام قانونی علیه آن انجام خواهد داد.

اما دیپلمات های اروپایی می گویند که دیگر دیر شده است. 'SPV' دیر آمده است و توفیقی نخواهد داشت چون غالب شرکت های بزرگ اروپایی تجارت های پرسودی با آمریکا دارند و ابدا نمی خواهند آمریکا را از خود برنجانند. 

فقط شرکت های کوچک اروپایی که مناسبات تجاری چندان چشمگیری با آمریکا ندارند ظاهرا از 'اینستکس' استقبال خواهند کرد.

با همه این اوصاف، 'اینستکس' اگر مزیت اقتصادی چندان دلچسبی نداشته باشد، دست کم دستاورد سیاسی که دارد و ثابت می کند اروپا به برجام وفادار است.

اهمیت اینستکس برای جمهوری اسلامی چقدر است؟

ایران از 'اینستکس' استقبال کرده و آن را 'گام اولیه اما خیلی دیر' اروپا برای زنده نگهداشتن مزایای اقتصادی برجام توصیف کرده است.

این اقدام اروپا به جمهوری اسلامی قوت قلب داد. تهران اینک با یک روحیه قوی در توافق هسته ای می ماند و به آمریکا که از توافق خارج شده است، دهن کجی می کند.

دامنه اثرگذاری 'اینستکس' در داخل ایران چگونه است؟

در داخل ایران ماجرا از زاویه ای دیگر قابل بحث است.

اصولا در داخل ایران، 'اینستکس' و یا هر اقدام دیگری که اروپا برای نجات برجام انجام می دهد، یک میدان جدید رقابت در دعوای قدرت است.

'حسن روحانی' رئیس جمهوری ایران و یاران او همه آبروی خود را بر سر برجام گذاردند تا مزایای اقتصادی آن به کشور بازگردد. به هم خوردن توافق و یا کنار کشیدن از آن، به نفع تندروهای دشمن روحانی تمام خواهد شد. این جناح از همان ابتدای کار مخالف برجام بود. 

واکنش آمریکا به 'اینستکس' چیست؟

واشنگتن ماههاست که مکانیسم پیشنهادی 'E3' را محکوم می کند.

آمریکا هفته گذشته موثر بودن 'اینستکس' را زیر سووال برد و اعلام کرد که این کانال ظاهرا تاثیری بر روی سیاست فشار حداکثری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت.

منتها آمریکا هنوز علامت نداده که آیا 'اینستکس' را و همه اشخاص مرتبط با آن را تحریم خواهد کرد یا نه.

اما اگر کشورهای اروپایی تصمیم بگیرند دامنه دسترسی 'اینستکس' را وسعت داده و اجازه بدهند که یک کشور ثالث هم از این سازوکار استفاده کند، به خصوص کشورهای هند، چین و روسیه، آنگاه مسلما قضیه فرق خواهد کرد.

پکن و دهلی نو از خریداران تاریخی نفت ایران هستند. مسکو هم به ایران کمک می کند نفت خود را بفروشد. چین و روسیه از امضا کنندگان توافق هسته ای هستند.

آنگاه اروپایی ها هم در فکر خواهند افتاد تا بنشینند و همه جوانب و زوایای مزیت مالی و سیاسی 'اینستکس' را خوب بسنجند و ببینند آیا یک چنین مکانیسمی ارزش عصبانی کردن واشنگتن را دارد یا نه. 

اگر این سه کشور سوار بر کار باشند، آمریکا نخواهد توانست تهران را از حیث مالی در فشاری سخت قرار بدهد. از این گذشته، این موضوع بر تنش های فزاینده میان واشنگتن و مسکو و پکن هم اثرگذار خواهد بود.

آیا اینستکس به اهداف خود خواهد رسید یا نه؟

این مکانیسم تا به حال چیزی جز یک بیانیه سیاسی نبوده است. معلوم نیست آیا خاصیت تجاری هم خواهد داشت یا نه.

هر تصمیمی که اتحادیه اروپا در مورد شامل ساختن دیگر کشورها مانند چین و روسیه در این سازوکار بگیرد موکول به آن است که رابطه اش با این کشورها به چه ترتیبی است.

و اما مساله مهم دیگر در این روال جدید، موضوع دعوای اروپا با جمهوری اسلامی بر سر موضوعاتی غیر از برنامه هسته ای از جمله ادعای تلاش ایران برای حذف مخالفان خود در اروپا، تلاش برای تولید موشک بالستیک و نیز دخالت ایران در منازعات منطقه ای از جمله سوریه و یمن است.

اروپا قرار است بزودی بیانیه ای صادر و نظر خود را در این حیطه ها بیان کند.