شکل دهنده در نورپردازی چیست و چه کاربردی دارد؟

اگرچه این دو از پرکاربردترین شکل دهنده‌های نور برای همه آتلیه‌ها محسوب می‌شوند، اما برخی دیگر از شکل دهنده‌های نور هم هستند که کمتر شناخته شده‌اند و گاهی اوقات می‌بینید که برگ برنده یک عکاس حرفه‌ای به‌حساب می‌آیند.

در این مقاله نگاهی داریم به انواع تجهیزات شکل دهنده نور.

سافت باکس‌ها

این نوع شکل دهنده نور را تقریباً همه عکاسان می‌شناسند یا از آن استفاده کرده‌اند. این تجهیزات شبیه به یک جعبه بزرگ هستند که روی فلاش قرار گرفته و همان‌طور که از نام آن‌ها پیداست، باعث می‌شوند تا نور فلاش سافت و ملایم شود. 

میزان نرم شدن نور توسط این تجهیزات به‌اندازه آن‌ها بستگی دارد. 

هرچقدر اندازه بزرگ‌تری داشته باشند، نور نرم‌تری ایجاد می‌کنند. برخی از انواع سافت باکس‌ها اندازه متری دارند؛ یعنی یک ضلع آن 120 سانتی‌متر و ضلع دیگر آن 80 سانتی‌متر است. این سافت باکس‌ها وقتی با شدت نور کم و فاصله نزدیک به سوژه استفاده می‌شوند، نوری بسیار ملایم شبیه به نور پنجره را بازسازی کرده و کیفیت نور آن‌ها بسیار ملایم و بدون سایه است.

اما در میان سافت باکس‌های این گروه، برخی مدل‌ها هم هستند که شکل بسیار بلند و کشیده‌ای دارند. به‌عنوان‌مثال سافت باکس Profoto 30x180cm RFI دارای بلندی قد یک انسان، اما به عرض 30 سانتی‌متر است. این نوع شکل دهنده نور، نه برای نرم کردن نور، بلکه برای جهت‌دادن به نور استفاده می‌شود.

اگرچه کاربرد اصلی سافت باکس‌ها برای نرم کردن نور است، اما مهم‌ترین تفاوت آن‌ها با چتر‌ها (که آن‌ها هم برای نرم کردن نور استفاده می‌شوند) این است که سافت باکس‌ها می‌توانند به نور، جهت بدهند. سافت باکس‌های بسیار باریک، برای ایجاد لبه نورانی در کنار سوژه یا مدل استفاده می‌شوند و در عکاسی پرتره، فشن، عروسی و همچنین در عکاسی تبلیغاتی و صنعتی کاربرد زیادی دارند.

یک نکته مهم دیگر هم اینکه برخی از مدل‌های شکل دهنده‌های نور، تنها با یک نوع خاصی از فلاش‌ها سازگاری دارند. اگرچه اغلب شکل دهنده‌های نور با استاندارد عمومی بازار که دهانه Bowens نام دارد مطابقت دارند، اما برخی از سافت باکس‌ها هم هستند که مخصوص یک نوع برند خاص ساخته می‌شوند (مانند سافت باکس‌های Profoto) و لازم است قبل از خرید آن‌ها مطمئن شوید که آیا می‌توانند روی فلاشی که دارید نصب شوند یا خیر.

چتر‌ها

چتر‌ها هم می‌توانند به نور جهت بدهند؛ مانند چتر‌هایی که سطح داخلی براق دارند. عملکرد آن‌ها بسیار واضح است: نور متمرکز فلاش به سطح داخلی آن‌ها می‌تابد و در خلاف جهت منعکس می‌شود. به‌این‌ترتیب منبع نور بزرگ‌تر و ملایم‌تر می‌شود؛ به همین سادگی.

سطح داخلی چتر‌ها بسیار مهم است؛ اگر سطح داخلی براق باشد (به رنگ نقره‌ای یا طلایی یا ترکیبی از هر دو) نور آن بسیار تیز‌تر از نور سافت باکس است. یعنی اگر برای عکاسی پرتره از آن‌ها استفاده کنید، احتمالاً روی صورت‌هایی که کمی چرب هستند، برق زدگی ایجاد می‌کند. اگرچه این حالت باعث می‌شود تا رتوش صورت سخت‌تر شود، اما حالت زنده‌تری به‌صورت می‌دهد.

برای جلوگیری از این حالت، برخی از چتر‌ها مانند هم هستند که در جلوی آن‌ها یک پرده سفیدرنگ مانند سافت باکس قرار دارد. این شکل دهنده‌های نور، تابش ملایم‌تری ایجاد می‌کنند و می‌توان آن‌ها را نوعی سافت باکس دایره‌ای شکل در نظر گرفت.

مزیت این چتر‌ها نسبت به سافت باکس‌ها، ایجاد کچ لایت دایره‌ای شکل در چشم سوژه است. اگر از مدل یا عروس عکاسی می‌کنید، این سافت باکس‌ها می‌توانند لکه‌ای دایره‌ای شکل در چشم سوژه ایجاد کنند که جلوه‌ای بسیار زیبا و طبیعی دارد.

در میان چتر‌های شکل دهنده‌های نور، برخی از مدل‌ها را هم می‌بینید که داخل آن‌ها سفیدرنگ است. این چتر‌ها دقیقاً همان عملکرد قبلی را دارند، اما نور ملایم‌تر و سافت‌تری را ایجاد می‌کنند.

اما برخی از چتر‌ها هم هستند که بازتابی نیستند و پوسته چتر، از نوعی پرده سفیدرنگ تشکیل شده که نور از آن‌ها عبور می‌کند. این چتر‌ها را چتر دیفیوزری می‌نامند و عملکرد آن‌ها کاملاً متفاوت با چتر‌های عادی است. چون اصولاً هنگام استفاده از آن‌ها باید فلاش را به سمت سوژه بچرخانید، نور این چتر‌ها بسیار ملایم‌تر از نور چتر‌های عادی و حتی سافت باکس‌ها است. بزرگ‌ترین مشکلی که دارند این است که نور آن‌ها قابل جهت‌دهی نیست و بسیار پراکنده تابیده می‌شود.

کاربرد این شکل دهنده نور زمانی است که می‌خواهید نور یکدست و بدون جهت از یک سمت سوژه بتابانید. به‌عنوان‌مثال عکاسی تک نور از عروس و داماد با این چتر‌ها نتیجه بسیار خوبی دارد. خصوصاً اگر می‌خواهید در فضای باز از آن‌ها عکاسی کنید، این چتر‌ها نوری بسیار نرم و بدون سایه‌های تیز برایتان ایجاد می‌کنند.

ازآنجاکه چتر‌ها بسیار سبک‌تر از سافت باکس‌ها هستند، به‌راحتی می‌توانید از آن‌ها برای نرم کردن نور فلاش‌های اکسترنال هم استفاده کنید. بسیاری از عکاسان از این فلاش‌ها برای نورپردازی Off Camera استفاده می‌کنند. یعنی آن‌ها را از روی دوربین جدا کرده و در فاصله‌ای از سوژه قرار می‌دهند و به‌عنوان منبع نور جانبی استفاده می‌کنند.

چتر‌ها یکی از بهترین ابزار‌ها برای نرم کردن نور این فلاش‌ها است، اما باید به همراه پایه‌های مخصوص به کار گرفته شوند. انواع مختلفی از این پایه‌ها را در وب‌سایت نورنگار می‌بینید. به‌عنوان‌مثال هولدر فلاش اکسترنال Godox S2 Speedlite Bracket for Bowens یکی از آن‌ها است که نه‌تنها می‌توانید برای نگهداری فلاش روی پایه و استفاده از چتر‌ها از آن استفاده کنید، بلکه همان‌طور که از نام آن مشخص است (for Bowens) می‌توانید انواع تجهیزات شکل دهنده نور استاندارد، از سافت باکس گرفته تا بیوتی دیش و اسنوت و ... را روی آن نصب کنید. این تجهیزات می‌توانند فلاش اکسترنال شما را به یک فلاش استودیویی تبدیل کنند.

بیوتی دیش، شکل دهنده نور عکاسی پرتره

اگر عکاسی پرتره می‌کنید، یک‌بار با بیوتی دیش کار کنید. نور این وسیله شکل دهنده نور آن‌قدر عجیب و خاص است که از نتیجه عکس‌هایتان شگفت‌زده می‌شوید. بیوتی دیش‌ها که برخی آن را دیش زیبایی هم می‌نامند یک طراحی خاص دارند: یک سطح بزرگ دایره‌ای که رو به سوژه قرار دارد و یک سطح دایره‌ای انعکاسی کوچک که نور فلاش به آن می‌خورد و بازتاب آن روی این سطح بزرگ‌تر می‌تابد. این ساختار خاص باعث می‌شود تا نوری کاملاً یکدست و البته جهت‌دار رو به سوژه بتابد.

بیوتی دیش‌ها به جز اینکه سایه‌هایی خاص ایجاد می‌کنند، کچ لایت‌های بسیار زیبایی در چشم سوژه هم پدیدار می‌کنند که نمونه آن با دیگر ابزار‌های شکل دهنده نور ممکن نیست.

اغلب بیوتی دیش‌ها فلزی هستند و نمی‌توانید آن‌ها را جمع کنید. اما برخی از انواع آن‌ها مانند Dream Light Beauty Dish Silver 60 cm شبیه به یک چتر طراحی شده‌اند که در مواقع عدم نیاز می‌توانید آن را جمع کنید تا جای کمتری بگیرد.

کاسه استاندارد

این وسیله شکل دهنده نور، می‌تواند از پراکنده شدن نور فلاش به اطراف جلوگیری کرده و نور را در یک‌جهت خاص انتشار دهد. ازآنجاکه کاسه‌ها ساختار بسیاری ساده‌ای هم دارند، معمولاً از ارزان‌ترین شکل دهنده‌های نور هستند. مگر اینکه به سراغ کاسه‌های استاندارد Profoto بروید که تقریباً با همان کارآیی قبلی، قیمتی بسیار بیشتر دارند.

رفلکتور چندلایه

اگر به دلیل قیمت بالای تجهیزات، برای خرید انواع شکل دهنده‌های نور تردید دارید، دست‌کم با یک رفلکتور چندلایه شروع کنید. رفلکتور‌ها در واقع جزو شکل‌دهنده‌های نور نیستند و می‌توان آن‌ها را به‌عنوان لوازم جانبی نورپردازی یا تجهیزات متفرقه در نظر گرفت. اما در وب‌سایت نورنگار در لیست شکل دهنده‌های نور قرار می‌گیرند و می‌توانید آن‌ها را با قیمت بسیار مناسبی خریداری کنید.

رفلکتور‌ها را نباید دست‌کم بگیرید؛ این تجهیزات نور را بازتاب داده و به‌این‌ترتیب منبع نور را بزرگ‌تر کرده تا نور نرم‌تری روی سوژه بتابد. رفلکتور‌ها به‌عنوان یک بازتاب‌دهنده جهت‌دار، نور دوم شما محسوب شوند و سایه‌های حاصل از نور اول را نرم‌تر کنند. 

این شکل دهنده نور با استفاده از سطوح رنگی که دارد، وایت بالانس نور را تغییر داده و با استفاده از لایه میانی که یک پرده دیفیوزری است، نور را نرم کنند. نهایتاً می‌توانند با استفاده از لایه سیاه‌رنگشان به‌عنوان یک شیدر (سایه‌انداز) استفاده شوند.

رفلکتور‌ها همه این کاربرد‌ها را دارند، اما به این شرط که یک دستیار داشته باشید که بتواند جهت رفلکتور را برایتان کنترل کند، اما کاربرد آن بسیار ساده و سر راست است.

در لیست شکل دهنده‌های نور وب‌سایت نورنگار تجهیزات جالب دیگری را هم می‌بینید که در توضیحات هرکدام می‌توانید با کاربرد هرکدام از آن‌ها آشنا شوید. اگر به نورپردازی علاقه دارید حتماً سری به این بخش بزنید و با انواع مختلف این تجهیزات آشنا شوید.