رد پای عربستان در معادلات ترکیه در شام/ پشت پرده هراس تحریرالشام از آنکارا؛ اردوغان چه خوابی برای ارتش سوریه دیده است؟

به گزارش اقتصادنیوز، اکونومیست با انتشار یادداشتی مدعی شد: استادان اسعد الشیبانی می‌گویند ماه نوامبر وقتی در قامت پناهجوی سوری دانشجوی فوق لیسانس بود، به آن‌ها گفت که باید کلاس‌ها را واگذار کند؛ آن‌ها از ان حرف شوکه شدند. اما چند هفته بعد، الشیبانی در کابینه دولت موقت جدید سوریه ظاهر شد. او در ۱۵ ژانویه به عنوان وزیر خارجه جدید سوریه به ترکیه سفر کرد، جایی که بیش از یک دهه در آنجا زندگی می‌کرد.

پشت پرده نقش‌آفرینی ترکیه در شام

این نشریه در ادامه یادداشت خود آورد:‌ هیچ کشوری به اندازه ترکیه از یک سوریه باثبات سود زیادی نمی‌برد. ترکیه خانه بیش از ۳ میلیون آواره سوری است و می‌خواهد سوریه امن باشد تا بسیاری از آن‌ها به کشور بازگردند. همچنین هیچ قدرت خارجی دیگری به این اندازه برنامه گسترده‌ای برای سوریه ندارد.

ترکیه می‌خواهد خودمختاری کرد‌ها در شمال سوریه را از بین برده، به ساخت ارتش جدید سوریه کمک کند و نفوذ خود را در کشوری که زمانی ۴۰۰ سال تحت کنترلش بود، بازپس گیرد. مقامات ترکیه ادعا‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا را دائماً منتشر می‌کنند؛ ادعا‌هایی مبنی بر اینکه ترکیه از حمله شورشیان که زمینه ساز سقوط بشار اسد شد، حمایت کرده است. اما ترامپ در باب نقش بزرگی که ترکیه می‌خواهد در صحنه شام ایفا کند چیزی بر زبان نیاورد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، پیشنهاد کمک به سوریه برای تدوین قانون اساسی جدید را مطرح کرده است. هاکان فیدان، وزیر امور خارجه این کشور در کنار رئیس سازمان اطلاعاتی، اولین مقامات بلندپایه خارجی بودند که پس از به قدرت رسیدن هیئت تحریرالشام (HTS) از دمشق دیدن کردند.

بازرگانان ترک به دنبال سفر آن‌ها به سمت بازار‌های سوریه هجوم آوردند. یک روز پس از ورود شورشیان به دمشق، شرکت‌های بزرگ ساختمانی و سیمان ترکیه شاهد افزایش سهام خود بودند. شرکت هواپیمایی ملی این کشور، -ترکیش ایرلاینز،- پرواز‌های خود به سوریه را از ۲۳ ژانویه از سر گرفته شد.

در نتیجه حملات اردوغان علیه مواضع شورشیان کرد در شمال سوریه، نیرو‌های ترکیه بخش‌هایی از این کشور را اشغال کرده‌اند. گروه‌های شورشی سوری که توسط دولت اردوغان حمایت مالی می‌شوند، مناطق تحت کنترل را اداره می‌کنند. ترکیه خدمات اولیه از جمله آموزش و مراقبت‌های بهداشتی را ارائه می‌دهد. ترکیه پیشتر از تحریرالشام که ساختاری نیمه دولتی در استان ادلب در شمال غرب سوریه ایجاد کرده بود نیز حمایت می‌کرد.

رد پای آنکارا در ساختار نظامی سوریه

اگر ویرانی جنگ ۱۳ ساله نبود، بخش‌هایی از شمال شرق استان ادلب شبیه ترکیه بود. مغازه‌ها محصولات ترکی می‌فروختند. بسیاری از مشاغل فقط لیر ترکیه را قبول می‌کردند. خطوط برق از ترکیه برق را به صورت شبانه روزی تأمین می‌کرد. این در حالی بود که ساکنان دمشق در دمشق به سختی چهار ساعت برق در روز داشتند. (ترکیه اعلام کرده که قصد دارد برق استان حلب را نیز تأمین کند).

در جاده ادلب، رانندگان تاکسی به جای سیم کارت‌های سوری که کار نمی‌کرد، سیم کارت‌های ترکی استفاده می‌کردند. اما با توجه به اینکه دولت جدید سوریه متعهد به متحد کردن این کشور است، ادامه اشغال شمال سوریه توسط ترکیه سخت‌تر و یا توجیه آن دشوارتر است.

به ادعای ناظران، بعید است ترکیه نیرو‌های خود را به زودی از سوریه خارج کند و دولت جدید دمشق نیز چنین درخواستی را مطرح نکرده است. در عوض، ترکیه تهدید کرده که مواضع یگان‌های مدافع خلق (YPG)، شورشیان کرد مورد حمایت آمریکا را هدف حملاتش قرار خواهد داد.

آنکارا می‌خواهد جنگجویان خارجی مدافع خلق سوریه را ترک کنند و این گروه خلع سلاح شود. با این حال، تحریرالشام در حال گفتگو با یگان‌های مدافع خلق در مورد پیوستن آن‌ها به ارتش جدید سوریه است. این گروه خواهان جنگ با کرد‌ها نیست. احمد الشرع، رئیس تحریرالشام و رهبر بالفعل سوریه، از ترکیه برای ادغام یگان مدافع خلق زمان خواسته است. در حال حاضر، تحت فشار آمریکا، ترکیه آتش بس سرد اعلام کرده است. اما صبر این کشور نیز تا ابد ادامه نخواهد داشت.

اطرافیان الشرع بیشتر نگران ۹۰ هزار جنگجوی ارتش ملی سوریه (SNA) هستند، گروهی متنوع از نیرو‌های نیابتی ترکیه، که تعداد آن‌ها از تحریرالشام بیشتر است. گروهی از این نیروها به اخاذی، آدم ربایی و سایر موارد نقض حقوق بشر به ویژه علیه غیرنظامیان کرد در مناطق تحت اشغال ترک‌ها متهم هستند.

اخیراً، برخی از اعضای این گروه در حملات علیه مواضع علویان در نزدیکی لاذقیه و حمص نقش داشته‌اند. دولت اردوغان قول مساعدت داده است. درین خلیفه، فعال در گروه بین‌المللی بحران، -یک اتاق فکر،- در این باره گفت:‌ این به معنای تکیه بر ارتش ملی سوریه برای انحلال ارتش ملی و کنترل دمشق است. ترکیه می‌تواند کمک مالی به ارتش ملی سوریه را متوقف کرده و در عوض مستقیماً به بودجه مرکزی سوریه و در نتیجه ارتش جدید کمک کند.

خلیفه در ادامه خاطر نشان کرد که متحد کردن گروه‌های مسلح سوریه در زیر یک چتر بدون حمایت ترکیه تقریباً غیرممکن است. با این همه تحریرالشام خود را دست نشانده ترکیه نمی‌بیند. شرع خواهان ارائه حمایت توسط گروهی متفاوت از بازیگران است. عربستان سعودی هم اکنون در حال ارسال کمک است و قرار است به جای ایران نفت سوریه را تأمین کند. این کشور می‌تواند در بازسازی سوریه بسیار بیشتر از ترکیه هزینه کرده و فرصت‌سازی نماید. به گفته یکی از مقامات تحریرالشام، ترکیه می‌خواهد ارتش جدید سوریه را آموزش دهد و تجهیز کند، اما یکی دیگر از کشور‌های خاورمیانه پیشنهاد بهتری ارائه کرده است.

در حال حاضر، حداقل به طور علنی، مقامات ترکیه به حاکمیت سوریه و دولت آن اشاره می‌کنند. خلیفه در این باره گفت: آنکارا تلاش نمی‌کند تا مقام‌های سوری را تحت فشار قرار دهند. اما دخالت‌های ترکیه در سوریه برخی از دولت‌های عربی را ناآرام کرده است. سعودی‌ها ترکیه را رقیبی برای رهبری‌شان در جهان سنی می‌دانند. امارات متحده عربی و مصر از حمایت‌های اردوغان از گروه حاکم بر سوریه خشمگین هستند. از آنجایی که یک دهه پیش این امر باعث یک بن بست دردناک با جهان عرب شد، رئیس جمهور ترکیه در باب شعله‌ور کردن مجدد گروهی اخوانی محتاط است. دولت اسد به طور علنی پان عربیسم را پذیرفت، اما در نهایت به عنوان متحد ایران در جهان عرب شناخته شد.

در همین راستا،‌ گروهی مدعی‌اند که همسایگان سوریه نمی‌خواهند این کشور درگیر نفوذ ایران یا ترکیه باشد. همزمان ترکیه اسرائیل را مانع اصلی جاه‌طلبی‌هایش در سوریه می‌داند. آنکارا پیش از این اسرائیلی‌ها را به خاطر حمله به برخی از زیرساخت‌های نظامی باقی‌مانده سوریه و تصویب شهرک‌سازی‌های جدید در بلندی‌های جولان اشغالی محکوم کرده است.

درخواست‌های وزیر خارجه اسرائیل برای همکاری بیشتر با کرد‌های سوریه، نگرانی‌های آنکارا مبنی بر حمایت اسرائیل از یگان‌های خلق علیه ترکیه را تشدید کرده است. در همین حال، گزارش اخیر کابینه اسرائیل هشدار داد که نفوذ فزاینده ترکیه در سوریه می‌تواند دو بازیگر را رویاروی هم قرار دهد. جنگ بین یکی از بزرگترین قدرت‌های ناتو و اسرائیل بعید است. اما این تنش یادآور چیزی است که می‌تواند برای آنکارا پرهزینه باشد. اگر سوریه جدید شکوفا شود، پاداش ترکیه بیشتر از دیگران خواهد بود. اگر هرج و مرج بازگردد، ضربه‌ای جدی خواهد خورد.