بازی دو سربرد ترکیه؛ پشت پرده توافق صلح آنکارا با اوجالان/ خیز اردوغان برای ریاست جمهوری مادام العمر؟

به گزارش اقتصادنیوز،  نیویورک تایمز با انتشار گزارشی مدعی شد: تلاش برای دستیابی به توافق صلح با شورشیان کرد، ماموریت بزرگی است که توسط رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در حال انجام است؛ ماموریتی که هدف آن نه تنها پایان دادن به ۴۰ سال شورش خشونت‌آمیز در داخل ترکیه است، بلکه تغییرات بلندپروازانه‌ای را در سراسر منطقه به دنبال خواهد داشت.

بازی دو سربرد اردوغان!

در همین راستا، آصلی آیدنتاشباش، پژوهشگر ارشد در مؤسسه بروکینگز در واشنگتن دی‌سی.در گفت و گو با نیویورک تایمز مدعی شد که دعوت عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان (P.K.K.)، از نیروهای خود برای زمین گذاشتن سلاح‌ها که در روز پنج‌شنبه رسانه‌ای شد، پس از ماه‌ها مذاکره به نتیجه رسید و پاسخ خوبی به چالش‌هایی است که اردوغان با آن‌ها روبه‌رو است. 

در داخل کشور، این اقدام می‌تواند موجب شود تا کردها از تغییرات قانون اساسی حمایت کنند؛ تغییراتی که به اردوغان فرصت می‌دهد تا در قدرت بماند. همزمان در سطح فرامنطقه‌ای، پایان دادن به درگیری با گروه‌های کردی که در بخش‌هایی از عراق، سوریه و ترکیه حضور دارند، می‌تواند به بار سنگینی که بر دوش ترکیه و ارتش این کشور در این زمینه سنگینی می‌کند پایان دهد.

اگر کردهای سوریه نیز به این دعوت پاسخ دهند، این گزاره می‌تواند به کاهش تنش‌های دیرینه منطقه‌ای کمک کرده و به ثبات دولت نوپای متحد دمشق کمک کند. آیدنتاشباش در این باره گفت: «این یک دعوت تاریخی است. این پیشنهاد ارتباط زیادی با فشارهای ژئوپلیتیکی دارد که در همسایگی ترکیه در حال شکل‌گیری است و برای ترک‌ها و کردها احساس ناامنی ایجاد کرده است».

این تحلیلگر در ادامه افزود: «شروع پرآشوب دولت ترامپ و عدم اطمینان درباره آینده سوریه دو گزاره‌ای است که به نظر می‌رسد موجب شده تا مقوله اتحاد در یک جبهه عریان و برجسته شود و هیچ راه بهتری برای انجام این کار از طریق یک توافق با کردها نیست».

گروه شورشی تحت رهبری اوجالان، حزب کارگران کردستان (P.K.K.) احتمالاًبه درخواست او پاسخ خواهد داد. این گروه پس از تلاش برای جنگ شهری در شهرهای شرقی ترکیه در سال ۲۰۱۵ ضربه‌های نظامی زیادی متحمل شده و به طور عمده به پایگاه‌های کوهستانی در عراق عقب‌نشینی کرده است. اما نیروهای کردی در سوریه که به نام نیروهای دموکراتیک سوریه (S.D.F.) شناخته می‌شوند، با آموزش و تجهیزاتی که از پنتاگون دریافت کرده‌اند، به عملیات مشترک با ایالات متحده علیه گروه داعش در سوریه پیوسته‌اند.

با این حال، ترکیه مدت‌هاست که آن‌ها را تهدیدی تروریستی می‌داند که امنیت مرزهای جنوبی این کشور را تهدید می‌کند. ترکیه روابط نزدیکی با جنبش شورشی حیات تحریرالشام دارد که در دسامبر سوریه را به تصرف خود درآورد و بشار اسد را برکنار کرد. مقامات ترکیه روشن ساخته‌اند که از نظر آن‌ها حذف یا کاهش تهدیدات کردی در مرزهایشان اولویت اصلی در مذاکرات با دولت جدید دمشق است.

سرنوشت کردهای سوریه

به گفته آیدینتاشباش، مظلوم عبدی، رهبر کردهای نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، پیرو نزدیک عبدالله اوجالان است و به احتمال زیاد به درخواست او برای روی آوردن به تغییرات مسالمت‌آمیز و دموکراتیک پاسخ مثبت خواهد داد. عبدی در اظهاراتی در یک کنفرانس خبری آنلاین در روز پنج‌شنبه گفت که اوجالان تصمیم به برقراری آتش‌بس و دور انداختن اسلحه را در نامه‌ای به او اطلاع داده و بر اهمیت صلح و ثبات برای کل منطقه تأکید کرده است.

عبدی از این ابتکار استقبال کرد و گفت که این اقدام نگرانی‌های امنیتی ترکیه را حل خواهد کرد و وضعیت نیروهای او در سوریه را تسهیل می‌کند. اولویت عبدی در حال حاضر مذاکرات با دولت جدید در دمشق است. ابتکار توافق صلح نخستین بار در اکتبر توسط داولِت باحچلی یکی از نزدیک‌ترین متحدان سیاسی اردوغان، سیاستمدار ملی‌گرای مطرح شد. پیشتر نیز .اردوغان به‌طور علنی از مذاکرات صلح با کردها حمایت کرده بود، اما این مذاکرات در دهه گذشته پس از شکست و درگیری‌های شدید در شهرهای کردستان متوقف شد.

احتمالاً به همین دلیل و به دلیل عدم اطمینان‌ها در مورد اینکه آیا این طرح موفق خواهد بود، او این بار کمی از تحرکات صلح‌خواهانه فاصله گرفته است. نه او و نه هیچ‌یک از اعضای کابینه‌اش به درخواست اوجالان در روز پنج‌شنبه واکنشی نشان ندادند.

اما آرزوهای اردوغان در منطقه و فراتر از آن به‌خوبی شناخته شده است. پس از پذیرش بیش از سه میلیون پناهنده سوری از زمان قیام بهار عربی در ۲۰۱۱، او از گروه‌های شورشی که علیه دولت بشار اسد می‌جنگیدند، حمایت زیادی کرده و اکنون همچنان روابط نزدیکی با این گروه‌ها که اکنون در دولت سوریه هستند، دارد.

در عین حال، اردوغان نفوذ نظامی و دیپلماتیک ترکیه را به آفریقا گسترش داده و با استقرار واحدهای نیروی هوایی ترکیه در پایگاه‌های سوریه به ارتش سوریه کمک‌های نطامی ارائه کرده است. یکی از نگرانی‌های ترکیه جلوگیری از مداخله کشورهای دیگر در سوریه است، از جمله اسرائیل که نیروهای خود را به بخش‌هایی از جنوب سوریه وارد کرده و در حال برقراری ارتباط با کردهای سوریه است.

اردوغان همچنین به واسطه توافق با کردها به دنبال کسب منافع سیاسی در داخل کشور است و در این زمینه محاسباتی دارد، چرا که کردها نیروی سیاسی مهمی هستند که در ائتلاف با احزاب مخالف در برابر اردوغان ایستاده‌اند.

کردها پیش‌تر روشن کرده‌اند که در هر توافقی به دنبال تضمین‌های سیاسی و حقوقی هستند. آن‌ها احتمالاً خواستار آزادی زندانیان سیاسی و تغییرات در قوانین تروریسم و اصلاحات قانونی خواهند بود.یک توافق با کردها می‌تواند اجازه دهد تا تغییراتی در قانون اساسی اعمال شود که تقسیمات قومی را حذف کرده و به کردها اختیارات بیشتری بدهد.

این توافق می‌تواند فرصتی برای اردوغان ایجاد کند تا دوباره برای ریاست‌جمهوری کاندیدا شود، این همان گزاره‌ای است که نخست‌وزیر پیشین او، بینالی یلدریم، در سخنرانی خود در شهر ازمیر بر آن تاکید داشت و گفت: «ما در میان بی‌ثباتی، خطرات و تهدیدات احاطه شده‌ایم. برای این موضوع، ثبات، اعتماد و مهم‌تر از همه، یک رهبرقوی نیاز داریم. بنابراین، باید راهی برای بازگشت اردوغان به ریاست‌جمهوری فراهم شود. قانون اساسی جدید نیز باید این موضوع را پیش‌بینی کند».