گمانه‌زنی‌های برای بازار نفت جهانی در دهه جدید
به گزارش اقتصادنیوز آمریکا نیز که در دهه گذشته بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت بود، در ۱۰ سال آینده تبدیل به صادرکننده خالص نفت می‌شود. در عین حال، تداوم جنگ تجاری می‌تواند باعث تکرار رکود اقتصادی مشابه دهه گذشته شود و چشم‌انداز تقاضا را بیش از پیش تیره کند. در این میان رشد چشمگیر تولید خودروهای برقی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نسبت به قبل با قدرت بیشتری سوخت‌های فسیلی را به چالش خواهد کشید.
اما فعالان اصلی صنعت نفت از تجربه‌هایی که در دهه گذشته بر آنها گذشت، درس گرفته‌اند. آنها آموخته‌اند که استراتژی‌های موثرتری برای مقابله با بی‌ثباتی‌های بازار نفت اتخاذ کنند تا از تحولات و نوسانات آن آسیب کمتری ببینند. اما حتی با وجود تجربه‌هایی که نفت در دهه گذشته داشته و باعث اتخاذ استراتژی‌های جدید از سوی بازیگران صنعت نفت شده، نمی‌توان انتظار داشت از این پس تحولات و روندهای مختلفی که در دنیا اتفاق می‌افتد بر نفت اثرگذار نباشد. به این ترتیب صنعت نفت و گاز همچنان نسبت به اتفاقات مختلفی که در دنیا رخ می‌دهد، از صنعت نفت عربستان گرفته تا تحولات ونزوئلا حساس باقی خواهد ماند. بر این اساس تحلیلگران با اشاره به چالش‌هایی که در دهه گذشته بر نفت گذشت، انتظار دارند چالش‌هایی مشابه در دهه پیش رو برای نفت تکرار شود و چه بسا اثرگذاری بیشتری هم داشته باشند.
آنچه گذشت
نشریه فوربس در گزارشی که به تازگی منتشر کرده، سال ۲۰۱۹ را در دهه گذشته مثالی نقض در رابطه با واکنش نفت به اتفاقات پیرامونی می‌داند. حمله به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان سعودی اتفاقی است که فوربس با اشاره به آن می‌نویسد: این حمله باعث ایجاد بزرگ‌ترین اختلال عرضه از سال ۱۹۹۱ و جنگ نفتکش‌ها در خلیج‌فارس شد با این حال فراوانی نفت در بازار مانع از ریزش چشمگیر قیمت‌ها شد و بازار با کمترین اختلال در مسیر خود حرکت کرد.
از دیگر اتفاقاتی که می‌توان به آن اشاره کرد، اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران و ونزوئلا بوده است که در چند سال آخر دهه گذشته اتفاق افتاد. این تحریم‌ها اگرچه امنیت عرضه انرژی دنیا را تحت‌تاثیر قرار داد با این حال کند شدن رشد تقاضای نفت خام در پی جنگ تجاری آمریکا و چین باعث شد این کاهش عرضه چندان به چشم نیاید. این درحالی است که اگر اثرات مخرب ناشی از جنگ تعرفه‌ای آمریکا علیه چین وجود نداشت، قطعا جای خالی نفت ایران و ونزوئلا به وضوح احساس می‌شد.
همچنین در آخرین فرصت باقی‌مانده از دهه گذشته، ایالات‌متحده آمریکا تبدیل به صادرکننده خالص نفتی شد. به گزارش فوربس، آمریکا در سپتامبر گذشته ۹۰ هزار بشکه در روز بیش از آنچه واردات داشته، صادرات نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی داشته است. بنابراین این کشور برای نخستین بار از ۱۹۴۹ (که ثبت آمارهای واردات و صادرات آن آغاز شده) تبدیل به یک صادرکننده خالص نفت و فرآورده‌های نفتی شد. آن‌طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی کرده است، خالص صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی آمریکا در ۲۰۲۰ به‌طور میانگین حداقل ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود. همچنین رشد تولید نفت این کشور ادامه خواهد داشت و در سال جدید میلادی به ۲/ ۱۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. رشد تولید نفت آمریکا در ۲۰۱۹ تا ۳/ ۱۲ میلیون بشکه در روز ادامه داشت. آمریکا به لطف افزایش تولید نفت، با افزایش تولید گاز نیز همراه بوده و درحال‌حاضر بعد از قطر، بزرگ‌ترین صادرکننده ال‌ان‌جی دنیا به‌شمار می‌رود.
آغاز جنگ تجاری میان آمریکا و چین از حدود ۱۸ ماه قبل به این‌سو نیز از دیگر اتفاقات مهم بازار نفت در دهه گذشته بود. با آغاز جنگ تعرفه‌ای چشم‌انداز رشد تقاضای نفت خام تیره شد، درست مانند اتفاقی که در سال ۲۰۱۰ رخ داد. در آن زمان (سال ۲۰۰۹ به‌عنوان آخرین سال دهه دوم در قرن ۲۱) در پی وقوع رکود بزرگ اقتصادی، تولید ناخالص جهانی ۱/ ۵ درصد و در پی آن رشد تقاضای نفت خام نیز ۶/ ۱ درصد کاهش داشت. به این ترتیب با وقوع دومین رکود اقتصادی در پی جنگ تجاری، چشم‌انداز تقاضای نفت دو بار در دهه گذشته تحت‌تاثیر قرار گرفت.
آینده نفت در دهه پیش رو
از دیگر اتفاقات مهمی که در دهه گذشته برای نفت رخ داد، توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید بود. این توافق اواخر ۲۰۱۶ برای پیشگیری از سقوط مداوم قیمت‌ها حاصل شد و همچنان ادامه دارد. طبق آخرین تصمیمی که اوپک‌پلاس در این زمینه اتخاذ کرد، توافق کاهش تولید با شدتی بیشتر (۷/ ۱ میلیون بشکه در روز در مقایسه با ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز) از ابتدای ۲۰۲۰ تا پایان ماه مارس ادامه خواهد داشت. بنابراین یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در نخستین سال از دهه پیش روی قرن ۲۱ می‌تواند اثرگذار باشد، تصمیم اوپک‌پلاس برای آینده توافق کاهش تولید بعد از مارس است. فوربس این گمانه را مطرح می‌کند که روند کاهش تولید به منظور حفظ تعادل بازار احتمالا تا پایان ۲۰۲۰ ادامه پیدا کند.
دومین اتفاقی که می‌تواند بازار نفت را تحت‌تاثیر قرار دهد، اجرای قانون سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) از اول ژانویه ۲۰۲۰ است که بر استفاده کشتی‌ها از سوخت کم‌سولفور تاکید دارد. این اقدام در راستای کاهش گازهای گلخانه‌ای است و منجر به تغییر مسیر بازار نفت به سمت نفت‌های شیرین و سبک و افزایش تقاضای این نوع نفت خواهد شد. اما قانون جدید IMO تنها اقدام برای جلوگیری از گرم شدن کره‌زمین نیست. در این زمینه می‌توان به رشد فناوری‌ها و کاهش هزینه‌های مربوط به تولید انرژی‌های پاک نیز به‌عنوان رقیبی برای سوخت‌های فسیلی اشاره کرد. در عین حال، سرعت تولید خودروهای برقی در دهه پیش‌رو، قطعا نسبت به دهه گذشته بیشتر خواهد شد. به‌طور کلی سیاست‌هایی که در دنیا در جهت داشتن اقتصادهای سبزتر اتخاذ می‌شود، می‌توانند عامل جدیدی باشند که بازارهای نفت را شکل می‌دهند و در یک دهه آینده روی قیمت‌های نفت و گاز تاثیر می‌گذارند. طبق گزارش اساندپی گلوبال پلاتس، انرژی‌های جایگزین شامل تجدیدپذیرها و نفوذ بیشتر خودروهای برقی و استفاده از هیدروژن به‌طور کلی تقاضا برای سوخت‌های فسیلی را کاهش خواهد داد.
در عین حال، در بسیاری از پیش‌بینی‌ها، این موضوع مطرح شده که تقاضا برای نفت در حدود سال ۲۰۳۰ یا در دهه ۲۰۳۰ به پیک خود خواهد رسید. آژانس بین‌المللی انرژی در جدیدترین گزارش سالانه «دورنمای انرژی جهان» پیش‌بینی کرده که تقاضای جهانی برای نفت در اواسط دهه ۲۰۲۰ به پیک خود خواهد رسید و در دهه ۲۰۳۰ ثابت می‌ماند. در این میان تقاضا برای نفت برای حمل طولانی بار، کشتیرانی، هواپیمایی و پتروشیمی همچنان رشد خواهد کرد، اما استفاده از آن در خودروهای سواری در اواخر دهه ۲۰۲۰ به‌دلیل بهبود بهره‌وری سوخت و تغییر سوخت مورد مصرف به‌خصوص رواج خودروهای برقی کاهش پیدا می‌کند. هزینه‌های پایین‌تر باتری بخش مهمی از این داستان هستند. خودروهای برقی در برخی از بازارهای بزرگ به‌زودی از نظر هزینه رقابتی خواهند شد و به رقابت جدی با خودروهای بنزینی خواهند پرداخت.
در کنار عوامل یاد شده، نمی‌توان از عوامل سیاسی، اقتصادی و امنیتی و اثرات آنها بر بازار نفت چشم‌پوشی کرد. این عوامل می‌توانند عدم اطمینان‌ها و نوسانات بازار نفت را در دهه پیش‌رو تشدید کنند. تداوم تنش‌های تجاری ایالات متحده آمریکا و چین، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر ۲۰۲۰، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و همچنین درگیری‌های منطقه‌ای در خاورمیانه از جمله عوامل غیرقابل پیش‌بینی هستند که بر نفت و گاز اثر مستقیم خواهند داشت.
