​۱۱روز، ۸تماس و آتش بس؛ استراتژی پنهان بایدن در جنگ غزه

به گزارش اقتصادنیوز؛ قبل از پایان ۱۱روز جنگ در نوار غزه بوسیله آتش‌بس، رئیس جمهور آمریکا جو بایدن ۸ تماس تلفنی از جمله ۶ مورد با نتانیاهو، و ۲ تماس جداگانه با عبدالفتاح السیسی و محمود عباس داشته است.

باراک راوید، خبرنگار پایگاه خبری اکسیوس در گزارشی نوشته است که برای دریافت محتوای داخلی این تماس‌های تلفنی، استراتژی رئیس جمهور بایدن در بحران غزه و مسیر منتهی به آتش بس، با ۳ منبع آمریکایی و اسرائیلی که به شدت درگیر فرآیند دیپلماتیک بودند مصاحبه کرده و این منابع به شرط ناشناس ماندن هویت‌شان در این زمینه صحبت کرده‌اند.

قبل از طوفان؛ هشدارها از اواخر آوریل آغاز شد

مقامات و کارشناسان در واشنگتن به کاخ سفید هشدار دادند که به تعویق انداختن انتخابات پارلمانی فلسطین ، همراه با اعتراضات در مورد اخراج خانواده‌های فلسطینی از محله شیخ جراح در قدس شرقی، می تواند بحرانی جدید را حاصل کند. در ابتدا ، کاخ سفید هشدارها را چندان جدی نگرفت. درگیری اسرائیل و فلسطین همچنان در اولویت پایین قرار گرفت.

سپس درگیری میان پلیس اسرائیل و معترضان فلسطینی در محوطه مسجدالاقصی، یکی از مقدس ترین مکان ها برای مسلمانان و یهودیان رخ داد، که در نهایت به حمله پلیس در 10 مه که در نتیجه آن صدها فلسطینی و چندین افسر پلیس زخمی شدند، انجامید.

یک روز قبل، با شدت گرفتن تنش‌ها، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، با مایر بن شبات، همتای اسرائیلی خود تماس گرفته بود،  و به موازات آن وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه با مدیر کل وزارت امور خارجه اسرائیل، آلون اوشپیز صحبت کرد.

۳ خواسته فوری دولت بایدن از اسرائیل

دولت بایدن ۳ خواسته فوری از اسرائیل داشت: توقف اخراج فلسطینی‌ها از شیخ جراح، کاهش تنش‌ها در کوه معبد (مسجدالأقصی)، و لغو رژه سالانه روز اورشلیم (روزی که ناسیونالیست‌های تندرو اسرائیلی، تأسیس رژیم اسرائیل را جشن می گیرند).

در حالی که مقامات اسرائیلی در آن زمان به خبرنگاران اطلاع دادند که بن‌شبات درخواست سالیوان را رد کرده و تحقق خواسته‌های آمریکا را «پاداش دادن به تروریست‌ها» دانست، در واقع نتانیاهو در 10 مه درخپاست کاخ سفید را اجابت کرد.

اجابت دیرهنگام درخواست آمریکا؛ بازی تغییر کرد

وی از دادگاه عالی خواست تا حکم خود را در مورد اخراج‌ها به تعویق بیندازد، بازدید یهودیان از کوه معبد (مسجدالأقصی) را ممنوع کرد و مراسم رژه پرچم را به‌گونه‌ای تغییر مسیر داد که گذر آن به بخش مسلمان‌نشین شهر قدیمی اورشلیم نیافتد.

اما خیلی دیر شده بود. با منقضی شدن ضرب‌الأجلی که حماس برای خارج کردن همه نیروهای امنیتی اسرائیل از صحن مسجدالاقصی و محله شیخ جراح، تعیین کرده بود، این گروه هفت موشک به سوی اورشلیم شلیک کرد.

دستیاران نتانیاهو با یک پیام واضح به کاخ سفید اطلاع دادند: بازی تغییر کرده است و اسرائیل اکنون یک عملیات نظامی در غزه انجام خواهد داد.

استراتژی متفاوت دولت بایدن

اولین واکنش غریزی مقامات در کاخ سفید این بود که نقش بسیار فعالی را به عهده بگیرند، همانطور که دولت‌های قبلی این کار را کرده بودند. اما رئیس جمهور بایدن و مشاوران ارشد وی در نهایت بر روی رویکرد متفاوتی به اجماع رسیدند.

یک عامل در اتخاذ این رویکرد، خاطرات بد بسیاری از مشاوران ارشد بایدن از جنگ ۲۰۱۴ غزه بود که حمله زمینی اسرائیل و کشته شدن حدود ۲۵۰۰ فلسطینی که اغلب غیرنظامی بودند را در پی داشت و در سمت دیگر ۶۹ سرباز و ۵ غیرنظامی اسرائیلی را به کام مرگ کشاند.

درسی که آنها از جنگ ۲۰۱۴ گرفتند این بود که موضع‌گیری علنی اوباما توجه بین‌المللی را بر آمریکا متمرکز کرد و باعث شد اسرائیل موضع تدافعی بگیرد و این امر تلاش‌ها در راستای آتش بس را تضعیف کرد

بایدن به مشاوران ارشد خود گفت که این بار ایالات متحده از طریق دیپلماسی فشرده در سکوت با اسرائیل و مصر، با این بحران مقابله خواهد کرد.

بایدن از یک استراتژی دوگانه پیروی کرد: حمایت از اسرائیل در مواضع علنی و فشار بر نتانیاهو در خلوت جهت توقف عملیات در اسرع وقت و به حداقل رساندن تلفات غیرنظامیان. بایدن به تیم خود گفت: ایالات متحده علناً خواستار آتش‌بس یا درگیر با موضوع در شورای امنیت سازمان ملل نخواهد شد.

یک نقطه عطف

در چند روز اول عملیات، در حالی‌که محکومیت بین‌المللی همراه با تلفات غیرنظامیان در غزه در حال افزایش بود، اما پیام بایدن -حتی در خفاء- معطوف به حمایت ایالات متحده از اسرائیل بود.

اما پس از اینکه اسرائیل ساختمانی در غزه که دفاتر آسوشیتدپرس، الجزیره و سایر رسانه‌ها در آن قرار داشت را بمباران کرد، بایدن در مواجهه با فشار فزاینده داخلی جهت تلاش برای برقراری آتش‌بس، دومین تماس خود را با نتانیاهو گرفت و اینبار تمرکز بر کاهش تنش بود.

بایدن همچنین با محمود عباس تماس گرفت و از او خواست که نیروهای امنیتی فلسطین را به عنوان محافظ بین سربازان اسرائیلی و معترضین فلسطینی بفرستد تا اطمینان حاصل کند که دامنه بحران غزه به کرانه باختری اشغالی گسترش نیابد و عباس متعهد به این کار شد.

ورود مصر و توافق محرمانه با حماس

در آن آخر هفته (یکشنبه) کاخ سفید فهمید که مصر تنها واسطه مؤثری است که می‌تواند آتش بس متقابل را تسهیل کند. بین روزهای یکشنبه و دوشنبه، مقامات آمریکایی بروز تدریجی نشانه‌های احتمالی آتش‌بس را دریافت کردند.

مصر برای جلوگیری از شلیک به تل آویو با حماس به توافق محرمانه رسیده بود. یک وقفه اعلام‌ نشده 18 ساعته به کاخ سفید ثابت کرد که مصر می‌تواند اجرای آتش‌بس از جانب حماس را تحقق بخشد.

این تحول جدید منجر به تصمیم روز دوشنبه بایدن برای تماس بعدی با بی‌بی و صدور بیانیه‌ای عمومی در حمایت از آتش بس، برای نخستین‌بار شد.

فشار برای آتش بس

در حالیکه نتانیاهو و وزیر دفاع بنی گانتز هر دو در گفت‌وگو با هم‌تایان آمریکایی خود اصرار داشتند که باید عملیات را ادامه دهند و توانایی‌های نظامی حماس را بیشتر تخریب کنند، اما در واقع اسرائیلی‌ها سریعاً عقب‌نشینی کردند. اگرچه افسران ارشد در نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) روز چهارشنبه شروع به سیگنال‌دهی به همتایان آمریکایی خود کردند مبنی بر اینکه عملیات به اهداف اصلی خود رسیده است.

تا صبح روز چهارشنبه، ارزیابی کاخ سفید، دستیابی به آتش بس طی چند روز بود و بایدن تصمیم گرفت برای بار چهارم با نتانیاهو تماس بگیرد تا کمی سخت‌تر برای تحقق آتش‌بس فشار آورد.

فضای روابط بایدن و بی‌بی هیچ‌وقت جدل‌آمیز نبود و بایدن با همان رویکرد «من شما را دوست دارم اما با شما موافق نیستم» که مشخصه روابط سی‌ساله آن‌ها است، پیش می‌رفت، اما بایدن در تماس چهارم نسبت به موارد قبلی قاطع‌تر بود .

نتانیاهو همچنان اصرار داشت که به چند روز دیگر زمان احتیاج دارد، اما بایدن که بهتر از نتانیاهو می‌دانست ارتش اسرائیل به اهداف اصلی خود رسیده است، به نتانیاهو قاطعانه هشدار داد که ادامه جنگ می‌تواند آن را مارپیچ‌گونه از کنترل خارج کند.

 به گفته یک منبع آگاه از این تماس، بایدن در نهایت به نتانیاهو گفت: «شما نمی‌توانید وقایع را کنترل کنید. مصری‌ها پیشنهاد خوبی دارند. فکر می کنم وقت آن است که کار را تمام کنیم».

در خفا نتانیاهو به بایدن اطمینان داد تنها 24 ساعت به او وقت بدهد. در عموم، او ویدئویی را به زبان عبری منتشر کرد و به شکلی که به نظر می‌رسید فشار بایدن را نادیده می‌گیرد، تأکید می کرد که هیچ محدودیتی برای عملیات وجود ندارد. کاخ سفید بااطلاع از اینکه نتانیاهو در حال اقناع پایگاه سیاسی خود است، تصمیم گرفت آن را جدی نگیرد.

روز آخر

صبح پنجشنبه در ایالات متحده، بایدن اولین تماس خود را به عنوان رئیس جمهور با عبدالفتاح السیسی برقرار کرد.

بایدن این ضمانت را خواست که اگر اسرائیل با آتش بس موافقت کند، مصر می تواند اطمینان حاصل کند که حماس شلیک موشک را متوقف می‌کند. تضمینی که دریافت شد. این پیام اندکی قبل از تشکیل جلسه کابینه امنیتی به نتانیاهو ابلاغ شد. در این جلسه، کابینه به تصویب آتش‌بس رأی داد.

نتانیاهو با بایدن تماس گرفت تا او را مطلع کند، همراه با ارائه یک هشدار: اگر حماس از 2.5 ساعت باقیمانده برای شلیک موشک استفاده کند، اسرائیل با تمام قدرت تلافی خواهد کرد و ممکن است آتش‌بس، سقوط کند.

۲ ساعت نفس‌گیر

این موضوع درحالی‌که دستیاران بایدن به طور مداوم با مقامات اسرائیلی و مصری تلفنی صحبت می‌کردند ، زمینه را برای دو ساعت نفس‌گیر فراهم کرد.

یک ساعت قبل از آغاز آتش‌بس، نتانیاهو مجدداً با بایدن تماس گرفت و گفت که از مصری‌ها اطمینان یافته است که حماس موشک‌باران لحظه آخری را انجام نخواهد داد.

تنها پس از تمام این‌ها بود که بالاخره کاخ سفید بیانیه تلویزیونی داد و از نتانیاهو به خاطر حمایت از آتش بس تمجید کرد و ادعا کرد که اکنون پنجره فرصت برای پیشرفت میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها باز است.

نکته اصلی این داستان از نگاه اکسیوس این است که بین درخواست بایدن از نتانیاهو برای پذیرش آتش بس و رای کابینه اسرائیل برای انجام آن، تنها ۲۴ ساعت فاصله زمانی وجود داشت.

منتقدان رویکرد بایدن از جمله بسیاری از دموکرات‌ها معتقدند که وی باید در درگیری که طی آن حداقل 248 فلسطینی کشته شده بودند، فشار بیشتری را اعمال می‌کرد.

در همین حال، مقامات آمریکایی استدلال می‌کنند که بایدن از سرمایه سیاسی و شهرت خود به عنوان دوست اسرائیل استفاده کرد تا هم از درگیری عمومی با نتانیاهو جلوگیری کند و هم با سرعت نسبتاً مناسبی به برقراری آتش بس کمک کند.