در انتظار طوفان در آب‌های آشفته مدیترانه

به گزارش اقتصادنیوز ، در شرایطی که بحران اقتصادی و سیاسی لبنان بیش از پیش رو به وخامت می‌رود، تنش های دریایی میان ایران و اسرائیل (که بخشی از جنگ موسوم به سایه ها میان آن هاست) در حال گسترش به آب های مدیترانه است. آنخل ووهرا، تحلیل گر مسائل خاورمیانه، با انتشار یادداشتی در نشریه فارین پالیسی، با عنوان «جنگ دریایی ایران و اسرائیل در حال گسترش است» ابعاد گسترش این تنش ها را بررسی کرده است.

طوفان در آب‌های آشفته مدیترانه

اوایل ماه جاری، یک توییت ایرانی و یک توئیت اسرائیلی باعث به پا شدن موجی از طوفان در آب‌های آشفته دریای مدیترانه شد.

در تاریخ 26 ژوئن، سفارت ایران در لبنان توئیت مبهمی همراه با تصویر یک کشتی ایرانی منتشر و نوشت ایران برای ارسال سوخت به لبنان نیازی به تأیید ایالات متحده ندارد. این توییت به این معنا تلقی شد که این کشتی حامل سوخت و به مقصد لبنان در حرکت است. وزارت انرژی لبنان با هراس نسبت به تحریم‌های ایالات متحده، به سرعت درخواست واردات سوخت از ایران را رد کرد، اما این مسئله بعد از آن بود که شایعات در مورد عزیمت یک نفت‌کش ایرانی به سوی بندر بیروت به شدت فراگیر شود.

نزدیک به ده روز بعد از آن، در تاریخ 6 جولای ، وبلاگ اینتلی نیوز، که به مسائل دفاعی و اطلاعاتی در اسرائیل می‌پردازد، در حساب توئیتر خود مدعی شد که ایران نفت‌کش آرمان 114 را با محموله نفت روانه لبنان کرده است. در این توئیت ادعا شده بود: «حزب‌الله در حال تدارک یک عملیات لجستیکی برای قاچاق سوخت از ایران به لبنان است». چند روز پیش از آن، سیدحسن نصرالله، رهبر این گروه وعده داده بود که از ایران سوخت وارد کند و ایران را ناجی کشوری معرفی کرده بود که با کمبود ویرانگر کالاهای اساسی مواجه است.

گسترش دامنه جنگ سایه‌ها تا لبنان

به نظر می‌رسد این توییت‌ها از گسترش جنگی بین اسرائیل و ایران حکایت می‌کند که تاکنون بیش‌تر در سایه به وقوع می‌پیوست. چند سالی است که ایران و اسرائیل به حملات تلافی‌جویانه (این به آن در) علیه کشتی‌های یکدیگر در آب‌های مدیترانه و فراتر از آن مشغول‌اند. عموم این زدوخوردها متمرکز بر نفتکش‌های ایرانی است که حامل نفت به مقصد سوریه هستند. حال به نظر می‌رسد که جنگ در حال گسترش به سوی لبنانی است که به طور فزاینده‌ای در آستانه سقوط اقتصادی قرار دارد.

سرانجام، آرمان 114 در 13 جولای در بندر بانیاس سوریه لنگر انداخت. تانکرز ترکرز، یک سرویس آنلاین که حرکت نفت‌‌کش‌ها و محموله‌ها نفت خام را ردیابی و گزارش می‌کند، تایید کرد که این نفت‌کش، به همراه دو کشتی دیگر حامل نفت خام ایران، در بندر بانیاس و نه بیروت پهلو گرفته و مقصد نهایی‌اش در سوریه است. با این حال به نظر می‌رسد توئیت سفارت ایران بیش‌تر یک حالت مجادله‌جویانه دارد. در واقع سفارت تنها از عکس یک کشتی استفاده کرده بود ولی قصدی برای عزیمت به لبنان وجود نداشته است.

استراتژی هم‌چنان فعال

نگرانی‌های آنی پیرامون تشدید درگیری‌ها میان اسرائیل و ایران تا حدود زیادی برطرف شده، اما استراتژی اسرائیل برای هدف قرار دادن تانکرهای نفتی ایران هم‌چنان بسیار فعال است. از عزم ایران در پاسخگویی غیرمتعارف و حمله به کشتی‌های تجاری اسرائیل و یا متحدان آمریکا در خلیج فارس نیز کاسته نشده است.

سفر بی‌دردسر آرمان 114، حاکی از سهولت سرپیچی ایران از تحریم های ایالات متحده بود. ضمن این‌که نشان داد علی‌رغم آگاهی ایالات متحده و اسرائیل از حرکت نفت‌کش‌های ایران که در حال نقض تحریم‌ها هستند، هیچ کدام از آن دو نمی‌توانند تمامی معاملات و ترانزیت‌های نفتی را متوقف کنند. ایالات متحده از سوی دست‌بسته قوانین بین‌المللی است و البته هم‌چون اسرائیل در اندیشه انتقام‌جویی ایران است؛ ایرانی که کنترل تنگه هرمز را در اختیار دارد که آبراهه‌ای راهبردی با عرض 21 مایل است و 20 درصد از صادرات جهانی نفت از آن عبور می‌کند.

هراس از واکنش‌های انتقام جویانه

به گفته فرزین ندیمی، متخصص امور امنیتی و دفاعی، از نظر فنی کشتی‌ها را در آب‌های بین المللی نمی‌توان متوقف کرد، مگر این‌که ناقض قانون بین‌المللی دریایی باشند و یا دولتی که آن کشتی پرچمش را حمل می‌کند، مجوز این کار را صادر کند. هم‌چنین قوانین ایالات متحده اجازه توقف و جستجو در دریاهای آزاد را با اتهام‌هایی نظیر حمل محموله‌های قاچاق مانند مواد مخدر یا سلاح های کشتار جمعی و یا مواردی که به عنوان اقدام جهانی تلقی می‌شود، به رسمیت شناخته است. هم‌چنین کنگره آمریکا توان تصویب قوانینی را دارد (و یا رئیس‌جمهور با صدور فرمان اجرایی) که نفت‌کش‌های خاصی را به طور جداگانه تحت تحریم قرار دهد و از کشورهای دیگر بخواهد که به محض ورود به آب‌های سرزمینی خود، آن‌ها را متوقف کنند و در غیر این صورت خود آن کشورها با مجازات ایالات متحده روبرو شوند.

او می‌افزاید ایران دارای یکی از بزرگ‌ترین ناوگان‌های نفت‌کش است و تجربه زیادی در نحوه مخفی کردن حرکت محموله‌های نفتی خود دارد. ایران به طور منظم پرچم کشتی‌های خود را تغییر می‌دهد ، نام نفت‌کش‌ها را تغییر می‌دهد و برای جلوگیری از ردیابی، سیستم‌های شناسایی خودکار آن‌ها را خاموش می‌کند. علاوه بر این، طبق گزارش خزانه‌داری ایالات متحده، ایران طیف وسیعی از شرکت‌ها را تاسیس کرده تا از طریق آن‌ها بتواند با وجود تحریم‌ها نفت خود را بفروشد.

ندیمی معتقدست حتی زمانی که تحرکات نفت‌کش‌های ایرانی ردیابی می‌شوند، در دولت ایالات متحده تمایل زیادی برای متوقف کردن آن‌ها وجود ندارد، و این نه تنها به دلیل محدودیت‌های قوانین بین‌المللی، بلکه ناشی از نگرانی ایالات متحده از انتقام‌جویی ایران در خلیج فارس است. او با اشاره به حملات به کشتی‌های سعودی، اماراتی و سایر کشورها که به ایران منتسب شده افزود ایران ثابت کرده هراسی از عملیات‌های بی‌پروا ندارد. ایران حتی در جولای 2019 یک کشتی نفت‌کش با پرچم انگلیس به نام استنا امپرو را نیز به تلافی توقیف نفت‌کش گریس‌1 در جبل‌الطارق که عازم سوریه بود، توقیف کرد.

ناکام در تحریم‌های نفتی

به عقیده کارشناسان، در حالی که تحریم‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی موفق به جلوگیری از جریان پول از طریق کانال‌های بانکی شده، اما در جلوگیری از فروش نفت خام ایران با قیمت‌هایی پایین‌تر موفقیت کمی کسب کردند. تحلیل‌گران انرژی از اواخر سال گذشته شاهد رشد مداوم صادرات نفت ایران بوده‌اند. 

در دوره نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو، اسرائیل متهم به حمله به دوازده کشتی ایرانی شد، کشتی‌هایی که عموما حامل سوخت به مقصد سوریه بودند و ادعا می‌شد برخی از آن‌ها هم محموله‌های تسلیحاتی را حمل می‌کردند. قابل توجه است که هیچ یک از آن‌ها به سمت چین نمی‌رفتند. در آوریل سال جاری، اسرائیل ناو ایرانی ساویز را هدف قرار داد که در دریای سرخ لنگر انداخته بود و ادعا می‌شد که محموله‌ای برای حوثی‌های یمن را داشت. از دید اسرائیلی‌ها، این پایگاه نیروی دریایی ایران در دریای سرخ بود که ناوبری ایمن محموله‌های اسرائیل را به خطر می‌انداخت.

نخست وزیر جدید اسرائیل، نفتالی بنت، حتی نسبت به سلف خود دیدگاه‌های تندتر و بی‌پرواتری داشته و گزارش شده که او درصدد است که هر زمان متحدان ایران -حزب الله یا حماس- چیزی را در داخل اسرائیل منفجر کنند، اسرائیل باید ایران را هدف قرار دهد. کم‌تر از یک ماه پس از به قدرت رسیدن او، ایران اسرائیل را متهم به هدف قرار دادن تاسیسات مرتبط با برنامه هسته‌ای در کرج کرد که گفته می‌شود در آن‌جا سانتریفیوژهایی تولید می‌شود که جایگزین سانتریفیوژهایی می‌شود که در طی حملات مخفی قبلی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای نطنز آسیب‌دیده‌ا‌ند.

ترجیح حملات زمینی و هوایی بر دریایی

در اسرائیل باور بر این است که حملات پنهانی اسرائیل در داخل ایران و حملات هوایی آشکار در سوریه به منافع ایران، منافع استراتژیک اسرائیل را بهتر از حملات دریایی تأمین می کند. گویا مقامات و کارشناسان اجماع فزاینده‌ای پیدا کرده‌اند که بنت در حالی که به کارشکنی در زمین، هوا و امنیت سایبری تاسیسات هسته‌ای ایران ادامه دهد، باید در عرصه دریایی ریسک حساب‌شده و تحت کنترلی را بپذیرد. آن‌ها مطمئن نیستند که آیا بنت، که حتی از نتانیاهو مشتاق‌تر است که با ایران وارد چالش بیش‌تری شود، به حرف آن‌ها گوش خواهد داد یا نه.

سیاست بنت با سیاست نتانیاهو تنها در روابط وی با بایدن متفاوت خواهد بود -او قصد دارد به جای آن‌که اختلافات را در عرصه عمومی به نمایش بگذارد، آن‌ها را پشت درهای بسته نگه دارد- و در عین حال موضع سخت خود را علیه ایران حفظ کند. در واقع او قصد دارد ضمن این‌که با دولت بایدن وارد چالش نشود، حق آزادی عمل در برابر آمریکا را برای اسرائیل حفظ کند.

برخی دیگر هشدار داده‌اند که اسرائیل باید از درگیری‌های دریایی خطرناک اجتناب کند. به عقیده آن‌ها  حمله به نفتکش‌های ایرانی نه این کشور را از غنی‌سازی اورانیوم منصرف می‌سازد و نه باعث دست از حمایت کشیدن از گروه‌های نیابتی در منطقه می‌شود. درگیری‌های دریایی برای اسرائیل پرهزینه است، به ویژه در مناطقی از خلیج فارس و دریای عرب که خارج از محدوده نیروی دریایی اسرائیل و توانایی آن در محافظت از کشتی‌های متعلق به اسرائیل است که در این منطقه مشغول به کشتی‌رانی هستند

در چنین وضعیتی، مردم لبنان با کمبود شدید سوخت دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اگر جنگ دریایی بین اسرائیل و ایران گسترش یابد، این وضعیت بغرنج برای آن‌ها طولانی‌تر خواهد شد.