رکورد صادرات نفت ایران در ماه‌های پایانی سال 1401

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، هرچند بعد از جنگ اوکراین، سیل بشکه‌های نفت ارزان قیمت روسیه به آسیا سرازیر شد اما ایران در دو ماه گذشته توانست به بالاترین سطح  صادرات نفت خام  خود از زمان تشدید تحریم‌های آمریکا در سال 2019 دست یابد.

بر اساس گزارش شرکت مشاوره اف‌جی‌ای و شرکت تحلیل داده کپلر، صادرات ایران در ماه مه سال گذشته به کمتر از 600،000 بشکه در روز کاهش یافته بود، در حالی که چین شروع به خرید حجم بیشتری از نفت خام تخفیفی روسیه کرده بود، بشکه‌هایی که خریداران غربی از آن دوری جستند (نمودار را ببینید.)

اما طبق گزارش کپلر و اف‌جی‌ای، ایران از آن زمان به میزان فروش بیش از 1.1 میلیون بشکه در روز در نوامبر بازگشته است که بالاترین میزان  فروش نفت  ایران از مارس 2019 محسوب می‌شود.

تحلیلگر شرکت ورتکسا، آرمن عزیزیان، تخمین می‌زند که  واردات نفت  خام چین از ایران در ماه دسامبر به 1.2 میلیون بشکه در روز رسیده است که بالاترین میزان از زمان تشدید تحریم‌های آمریکا است.

از جمله عواملی که در این بازگشت حجم فروش نقش داشتند، افزایش غیرمنتظره تعداد نفتکش‌های حامل نفت خام ایران در سه ماهه چهارم بود، پس از آن که در اوایل سال گذشته تعداد زیادی از این نفتکش‌ها به انتقال نفت روسیه روی آوردند.

کاهش واردات نفت خام اورال روسیه توسط چین در ماه دسامبر به تنها 45،000 بشکه در روز، از میانگین 150،000 تا 200،000 بشکه بین ماه‌های ژوئن و نوامبر نیز به عنوان یک عامل موثر در نظر گرفته می‌شود.

اعتقاد بر این است که تقاضای بیشتر برای نفت خام تخفیف‌دار از سوی پالایشگاه‌های خصوصی چین - که پکن با آزاد کردن سهمیه‌های واردات در سه ماهه چهارم سال آنها را به افزایش تولید تشویق کرد - نیز در این امر نقش داشته است.

ایران بویژه در برابر تغییر الگوهای تقاضا در چین، که مقصد نهایی بیشتر  صادرات نفت  خام آن است، آسیب‌پذیر است.

این گزارش می‌گوید ردیابی صادرات ایران در سال‌های اخیر به دلیل اقدامات دقیقی که تهران برای پنهان کردن محموله‌های خود انجام داده، بسیار دشوار شده است.

به گفته عزیزیان از ورتکسا، پس از تهاجم مسکو به اوکراین، رقابت تشدید شده با اورال تخفیف‌دار روسیه صادرات نفت خام ایران را بین ماه‌های مارس تا سپتامبر تضعیف کرد و تصویر ممکن است بار دیگر نیز تغییر کند.

او گفت: «در حالی که انتظار می‌رود محموله‌های اورال بیشتری در سه ماهه اول سال ۲۰۲۳ به مقصد برسند و با تخفیف‌های بیشتر آن‌ها نسبت به نفت خام ایران، شتاب بالای صادرات ایران ممکن است به زودی به پایان برسد.»

صادرات نفت خام ایران 2019-2022

دوست و رقیب

گزارش مورد اشاره می‌گوید جنگ در اوکراین منجر به همسویی فزاینده منافع بین روسیه و ایران شده و مسکو به شدت به پهپادهای [ادعایی] ایرانی برای حمله به زیرساخت‌های حیاتی در اوکراین متکی است، در حالی که تحریم‌های غرب علیه هر دو کشور همکاری بین گازپروم روسیه و شرکت ملی نفت ایران را تقویت کرده است.

ایران البته ادعاهای پهپادی اوکراین و غرب را رد کرده است.

با وجود این نزدیکیِ ادعایی، رقابت در بازار انرژی اجتناب‌ناپذیر است و می‌تواند در آینده تشدید شود.

چنین رقابتی احتمالاً برای سهم از تقاضای نفت چین خواهد بود که اخیراً کم بوده است و بر فروش نفت خام سیبری شرقی-اقیانوس آرام (اسپو) روسیه فشار وارد کرده است.

رقابت برای نفتکش‌های «ناوگان شبح» که فراتر از مدار تحریم‌های جی‌7 فعالیت می‌کنند، حوزه دیگری است که ممکن است دو کشور در آن در مقابل یکدیگر قرار بگیرند.

ورتکسا می‌گوید حداقل 48 نفتکش را شناسایی کرده است که پیش‌ از این نفت خام ایران را حمل می‌کردند اما از ماه مارس 2022 شروع به بارگیری نفت روسیه کرده‌اند.

این موسسه افزود که 10 فروند از این کشتی‌ها تا ژانویه امسال نفت اورال یا اسپو روسیه را حمل می‌کردند و به مقصد چین، سوئز یا منطقه سیتا در شمال آفریقا در حرکت بودند.

آبهای فراساحلی سئوتا به مکانی کلیدی برای انتقال نفت خام اورال از یک کشتی به کشتی دیگر - برای گیج کردن شرکت‌های ناظر کشتیرانی - تبدیل شده است.

تانکرهای فرسوده

ورتکسا خاطرنشان می‌کند نفتکش‌هایی که اخیراً نفت روسیه را بارگیری کرده‌اند، مشخصات مشابه نفت‌کش‌هایی دارند که در تجارت نفتی ایران استفاده می‌شوند، با میانگین سنی 19.5 سال که نشان می‌دهد اپراتورهای آنها با  بازار نفت  در سایه آشنا هستند.

ورتکسا با تاکید بر رقابت بین دو کشور می‌گوید که هفت نفتکش در سه ماهه سوم سال گذشته به تجارت نفت خام ایران پیوستند، در حالی که در همین مدت ۲۳ نفتکش به تجارت برای روسیه روی آوردند.

علاوه بر این، یک نفتکش از رده خارج شد که منجر به ضرر خالص 17 نفتکش برای ایران شد.

در مقابل، در سه ماهه پایانی سال گذشته 19 نفتکش به تجارت نفت خام ایران ملحق شدند، در حالی که شش نفتکش به روسیه رفتند و یک نفتکش از رده خارج شد که منجر به سود خالص 12 نفتکش برای ایران شد.

اسقاط دو نفتکش ایرانی در نیمه دوم سال گذشته در مقایسه با 14 نفتکش اسقاط شده در مدت مشابه سال 2021 است.

ورتکسا گفت که این نشان‌دهنده بی میلی فعلی برخی اپراتورها برای اسقاط نفتکش‌های قدیمی است، چرا که آن‌ها همچنان از این نفتکش‌های فرسوده برای حمل نفت خام ایران یا روسیه استفاده می‌کنند.