نشست واکاوی علل قطعی های گسترده برق از سلسله نشست های جلسات استماع نخبگانی مرکز پژوهش های مجلس با حضور مسئولان وزارت نیرو، صمت، نمایندگان مجلس و جمعی از کارشناسان و فعالان صنعت برق برگزار شد.
نشست استماع نخبگانی واکاوی علل قطعی های گسترده برق با حضور دکتر مالک شریعتی و دکتر رضایی نمایندگان مجلس، دکتر امیر رضا شاهانی معاون مطالعات تولیدی مرکز پژوهش های مجلس، دکتر ساتکین معاون وزیر نیرو، مهندس متولی زاده مدیرعامل توانیر، مهندس طرزطلب مدیرعامل شرکت مادر تخصصی برق حرارتی، مهندس رجبی مشهدی سخنگوی توانیر و جمعی دیگر از مسئولان صنعت برق کشور و وزارت صمت برگزار شد.
قیمت گذاری دستوری برق اصلاح شود
محمد حسن متولیزاده، مدیرعامل توانیر در این نشست با اشاره به وضعیت نامناسب بدهیهای دولت به صنعت برق از مجلس شورای اسلامی خواست شرایط را برای تامین بخشی از بدهیهای دولت به بخش خصوصی که حجم آن بالغ بر ۶۰ هزار میلیارد تومان است، فراهم سازد.
وی در این جلسه ضمن ارزیابی چالشهای فعلی صنعت برق تاکید کرد بزرگترین مساله که صنعت برق را زمینگیر کرده، اقتصاد برق است.
این مدیر حوزه انرژی همچنین تاکید کرد: سرکوب قیمت گسترده از یکسو و عدمپرداخت مطالبات بخش خصوصی از سوی دیگر موجب مریضی اقتصاد صنعت برق شده است و تا این مساله حل نشود، خاموشیها ادامه دارد.
متولیزاده حل مسئله را گذار به اقتصاد آزاد بیان کرد و از نمایندگان مجلس خواست با توجه به اصولی که در متن قانون اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ و سایر اسناد بالادستی هست، بازگشت انگیزه بخش خصوصی برای فعالیت و سرمایهگذاری در صنعت برق را در دستور کار قرار دهند و با توجه به ظرفیت بالایی که در منطقه خاورمیانه برای مصرف برق وجود دارد مسیر را برای صادرات برق بخشخصوصی هموار سازند.
متولیزاده با اشاره به ضرورت توجه به ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید تاکید کرد: مشکلات ناشی از بیتوجهی به تولید برق تجدیدپذیر بیش از آنکه به حوزه وزارت نیرو مربوط باشد، به بیتوجهی وزارت نفت یا شاید مغفول ماندن این مصوبه در وزارت نفت مرتبط است.
مدیرعامل توانیر با یادآوری این نکته که مصرفکنندگان ایرانی نسبت به بهرهوری در استفاده ازانرژی توجه چندانی ندارند، این موضوع را به بهای نازل برق نسبت داد و افزود: اوایل انقلاب بهای هر کیلووات ساعت برق به اندازه قیمت یک تخم مرغ بود اما کاری که ما کردیم باعث شد تا قیمت برق به کمتر از بهای یک برگ دستمال کاغذی تنزل یابد. طبیعی است که مصرفکننده نیز توجه چندانی به صرفهجویی نخواهد کرد.
وی در پایان بیان داشت: البته مشکل ما مصرف زیاد نیست بلکه وضعیت ایران از منظر شدت انرژی است که نگرانکننده است و باید در تحلیلها لحاظ شود؛ چراکه ما در این بخش وضعیت مناسبی نداریم.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق، نیز در این جلسه نسبت به تداوم مشکلات در زمستان هشدار داد.
سخنگوی صنعت برق اظهار کرد:مسالهای که نگران کننده است، تزریق کافی گاز به نیروگاهها در ماههای سرد در سالجاری است.امسال در زمستان نیروگاه ها 230 میلیون متر معکب سوخت معادل نیاز داریم و اگر مصرف را قطع کنیم نیازمند 210 میلیون متر مکعب نیاز داریم. که این راهکار نارضایتی های خود را به همراه دارد.
وی گفت: در زمستان نیمی از نیاز را گار تحویل می گیریم و مابقی سوخت مایع است که توان لجستیک در این زمینه را نداریم. به گفته رجبی مشهدی باید نیروگاه ماه 45 روز سوخت ذخیره داشته باشند که در حال حاضر میزان سوخت ذخیره نه تنها این میزان نیست بلکه 25 درصد کمتر از سال قبل است.بنابراین این مساله زمینه بروز خاموشی، بازگشت آلودگی بهدلیل مازوتسوزی و حتی قطع گاز مصرفی شهروندان را ایجاد میکند.
راندمان نیروگاه ها پایین است
موسوی استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز با ارائه تحلیل خود درخصوص وضعیت صنعت برق، تولید آلایندههای بسیار زیاد، راندمان پایین و عدمسرمایهگذاری را از قیمت پایین گاز دانست که توسط دولت به نیروگاهها تحویل داده میشود.
فرهنگ مصرفی پایین در کشور دیگر موردی بود که از سوی این استاد دانشگاه مورد تاکید قرار گرفت. وی بیان داشت در حالی که ما باید در مساجد و مدارس به شهروندان درس صرفهجویی و کاهش مصرف را یاد بدهیم، با رایگان کردن قیمت در این دو بخش عملا پایه فرهنگی مصرف بهینه را از بین بردهایم.
تاکید بر اجرای قانون بهینهسازی مصرف سوخت که به عقیده حضار بدون متولی مانده، تمرکز روی حفظ ظرفیت ۵۱ هزار مگاواتی نیروگاههای حرارتی در کنار تمرکز روی توسعه سرمایهگذاری در نیروگاههای تجدیدپذیر بادی و خورشیدی دو موضوعی بود که در دقایقی محور بحث حاضران بود. اقتصادی نبودن قیمت برق البته موضوعی بود که نه تنها سرمایهگذاری در تولید برق تجدیدپذیر را بدون فایده کرده که صرفهجویی را نیز بیهوده ساخته است.
قطعی برق زیبنده نظام نیست
دکتر امیر رضا شاهانی معاون مطالعات تولیدی مرکز پژوهش های مجلس در این نشست با اشاره به قطعی های گسترده برق در روزهای گذشته، گفت: حقیقتاً زیبنده نظام جمهوری اسلامی نیست که خاموشیهایی در این سطح داشته باشیم که منجر به ناراحتی و اعتراض مردم شود.
وی با بیان اینکه دراین جلسه تصویری از وضعیت فعلی کشور در حوزه صنعت برق طرح شده و سپس بیشتر معطوف به ارائه راهکار بحث و گفتگو خواهد شد، ادامه داد: در حوزه صنعت برق و توسعه این صنعت، یک سری تکالیف قانونی مشخص شده که متاسفانه به این تکالیف به صورت کامل عمل نشده است.
وی ادامه داد: مشخصاً در برنامه ششم توسعه یا قوانین بودجه سالیانه ما شاهد این تکالیف از سوی قانون گذار هستیم اما بررسی های کارشناسی نشان می دهند که چندان مبتنی بر این تکالیف عمل نشده و همین عدم عمل به تکالیف منجر به ایجاد مشکلاتی در کشور شده است.
معاون مطالعات تولیدی مرکز پژوهش های مجلس با اشاره به عدم توجه کافی دولت به تحقق برنامه ششم توسعه، گفت: از جمله این تکالیف که قانون گذار برای مجری ایجاد کرده ایجاد نیروگاه های جدید بود که بازدهی بالاتری نسبت به نیروگاه های فعلی داشته باشند. این امر در قانون برنامه ششم توسعه پیش بینی شده بود که نیروگاه های جدید با راندمان بالای 55 تا 65 درصد عمل کنند.
وی در تشریح دیگر تکالیف قانونی دولت در حوزه صنعت برق، ادامه داد: از دیگر تکالیف دولت، افزایش بازدهی و ضریب بهره وری نیروگاههای موجود بود که باز این تکلیف قانونی هم ناقص اجرا شده است. تکلیف دیگر خرید تضمینی برق نیروگاه های خصوصی بود که این هم با نواقصاتی اجرا شده است و منجر به این شده که بخش خصوصی رغبت چندانی برای گسترش فعالیت خود نداشته باشد.
وی با اشاره به ضرورت تدوین و تصویب طرح جامعه انرژی کشور، گفت: این امر در برنامه ششم توسعه ذکر شده که دولت موظف بوده تا پایان سال اول برنامه، این طرح را تدوین و در هیات دولت تصویب کند اما این کار در سال 99 انجام شده است.
شاهانی افزود: افزایش تولید برق به اندازه 25 هزار مگاوات از تکالیف دیگر دولت بوده که باز هم انجام نشده است. همچنین در قانون برنامه ششم توسعه بحث صادرات برق و تشکیل بازار برق با کشورهای همسایه ذکر شده که در این زمینه هم اقدامات لازم صورت نگرفته است.
دکتر شاهانی در پایان به ضرورت استفاده از انرژی تجدید پذیر پرداخت و گفت: در حال حاضر تنها یک درصد نیاز کشور از این انرژی ها تامین می شود. در حالی که در برخی کشورهای توسعه یافته این میزان پنجاه درصد است.
وجود نهاد تنظیم گر در بازار انرژی ضروری است
مالک شریعتی نیاسر، عضو کمیسیون انرژی مجلس در ادامه با اشاره به مشکل زیرساختی خاموشیها تاکید کرد: نبود نهاد سیاستگذار و تنظیمگر در بازار انرژی یکی از دلایل وضع موجود است؛ از زمان برنامه سوم بحث تشکیل وزارت انرژی یا شورایعالی انرژی مطرح بود که هرگز محقق نشد.
وی با اشاره به وضعیت توسعه زیرساختهای گاز طبیعی و برق در کشور افزود: با توجه به جایگاه جهانی ما در سوختهای فسیلی، وضعیت حاضر گویای این است که ما مثل برخی از بچهپولدارها منابع خود را هدر دادهایم و حالا یا سوخت نداریم که به نیروگاهها بدهیم یا برق نداریم که به شبکه توزیع کنیم. بخشی از این موضوع به نمایندگان مجلس در دورههای گذشته برمیگردد که مقصر بودند و با فشار حوزه انتخابیه، وزیر را برای کشیدن ۱۰۰ کیلومتر کابل، تا پای استیضاح میبردند. حال اینکه ما در مناطقی که ضرورت داشت، زیرساختها را تکمیل نکردیم. البته از این به بعد میتوان مانع این رویه شد. از آنجا که احتمالاً در طول سالیان آتی با فرسودگی شبکه گاز و برق روبهرو هستیم، باید بندی در برنامه هفتم توسعه گنجانده شود که دولت در مناطقی که نیاز به اصلاح شبکه نیست، کاری انجام ندهد.
شریعتی با اشاره به اتفاقات زمستان۹۹ یادآور شد: این مصداق عدم یکپارچگی در مدیریت انرژی در کشور است. وقتی منابع تزریق نمیشوند و نیروگاهها به موقع تعمیر نمیشوند و به جای زمستان، تعمیرات به بهار موکول میشود یا اینکه از نیروگاههای برقابی در زمانی غیر از موقع درست استفاده میکنیم، یا سوخت به موقع تزریق نمیشود، طبیعی است که مشکلات برای تابستان و بعد زمستان ۱۴۰۰ تلنبار میشود. در عین حال بخشینگری هم موضوع مهمی است که مشکلات صنعت برق را دوچندان کرده است. خب تجمیع این مسائل به افول جدی سرمایه اجتماعی در همین مدت افزایش خاموشیها منجر شد. کسی حساب نمیکند که در هر باری که خاموشی رخ میدهد، چه لطمهای به سرمایه اجتماعی وارد میشود. در محاسبات جهانی هر کیلووات ساعت خاموشی زیانی معادل ۱۵ دلار دارد که در ایران حدود ۱۰۰ ریال است. اما این موارد در اقدامات وزارت نیرو لحاظ نمیشود. همین هم شد که به بسیاری از پروژههای تولید برق توسط صنایع پاسخ منفی داد. بعد که خاموشی رخ میدهد، حتی اجرای درست برنامه خاموشی که اعلام شده نیز با مشکل مواجه میشود. بارها از شهرکهای صنعتی به ما اعلام میکنند بدون هیچ اطلاعی برق را قطع کردهاند و محصول ما در میان پروسه تولید از بین رفته، مثلا در کوره نیمه کاره مانده یا دستگاه سوخته است.
وی با اشاره به طرح ibt که قرار بود سال ۹۲ و ۹۳ افتتاح شود به تصمیم رئیسجمهور درخصوص عدماجرای این طرح در آن مقطع انتقاد کرد و گفت: آن طرح اگر اجرا شده بود، بسیاری از مشکلات امروز هم وجود نداشت. ما امروز در تبصره ۸ قانون بودجه همین طرح را دوباره در دستور کار قرار دادیم، اما تا امروز از سوی دولت ابلاغ نشده است. البته نکات دیگری هم هست. ما در حالی باید با صنایع انرژی برخورد بهتری داشته باشیم که خود صنعت انرژی دبل پنالتی است و از همه وضعیت بدتری دارد.
شریعتی درخصوص نقش ماینرهای در قطعی برق توضیح داد: درباره ماینرها هم من اشاره کردم که عمدتا بالای ۸۰درصد آنچه کشف میشود در سیلوهایی است که متعلق به صنعت بوده که تولید آنها به طرق مختلف خوابیده و حالا فرد از امتیاز صنعتی خود برای تولید رمزارز استفاده میکند. خب این نگرش اشتباه است که این ها تعطیل میشوند چراکه خطایی مرتکب نشدهاند؛ بلکه تنها در تعرفه پرداختی که باید به جای صنعتی به ماینینگ تغییر کند، خطا صورت گرفته است.
شریعتی همچنین گفت: بحث احیای روابط با ترکمنستان در کنار توجه بیشتر به تجدیدپذیرها که در بین نکات دوستان بود، دو موضوعی است که باید پیگیری شود. البته احساس من این است بهترین طرح ضربتی ممکن برای حل معضل خاموشی این است که دولت از هر منبع ممکن تامین منابع صورت داده و برای افزایش سرمایهگذاری اقدام کند و توسعه تجدیدپذیرها هم موردی است که دولت میتواند آن را پیگیری کند.