سیاست تجاری اتحادیه اروپا و جایگاه ایران

به گزارش اقتصادنیوز ؛ محرکهـای اصلـی تدوین سیاسـت تجـاری جدیـد اتحادیه اروپـا، گذار قـدرت در عرصـه بین المللـی، ظهـور قدرتهـای اقتصـادی در آسـیا، تشـدید رقابتهـای ژئوپلیتیـک و رقابـت قدرتهـای بـزرگ، وخیمتـر شـدن بحرانهـای اقلیمـی و گـذار دیجیتـال در عرصـه فنـاوری بـوده اسـت. سیاسـتگذاران اتحادیـه اروپـا بـه ایـن نتیجـه رسـیده اند کـه بـا منطـق تجـاری قبلـی نمی تواننـد در برابـر چالشهـای جدیـد واکنـش نشـان دهنـد. از ایـن رو، در صددنـد بـا اتخـاذ رویکـرد فعالانه تـر، در مسـیر اصـاح نظـام چندجانبه گرایـی تجـاری حرکـت کننـد. اروپـا دومیـن شـریک بـزرگ تجـاری ایـران اسـت و تغییـر سیاسـتهای تجـاری می توانـد تأثیـرات مهمـی بـر روابـط ایـران و اروپـا بگـذارد. امـروزه روابـط تجـاری ایـران و اروپـا در وضعیـت مناسـبی نیسـت. اگرچـه اراده سیاسـی الزم برای بازسـازی ایـن روابـط وجـود دارد، امـا تـا زمانیکـه تحریم هـای ثانویـه آمریـکا بـر ضـد ایـران وجـود دارد، نمی تـوان بـه بازسـازی و توسـعه ایـن روابـط امیـدوار بـود.

امـا اگـر بخواهیـم تأثیـرات ایـن سیاسـت تجـاری را بـر ایـران بررسـی کنیـم می تـوان گفـت یکـی از تأثیـرات مثبـت سیاسـت تجـاری جدیـد اروپـا بـر روابـط تجـاری ایـران، انگیزه منـدی اروپـا بـرای گسـترش روابـط تجـاری بـا ایـران در رقابـت بـا چیـن دانسـت. یکـی از انگیزه هـای اولیـه تدویـن سیاسـت تجـاری جدیـد اروپـا، رقابـت اقتصـادی بـا چیـن بـه خصـوص در حـوزه همسـایگی اروپـا در خاورمیانـه و آفریقاسـت. در صـورت احیـای برجـام، ایـران میتوانـد از ایـن رقابـت در جهـت کار اقتصـادی و تجـاری بـا شـرکت ِ های اروپایـی و جـذب سـرمایه گـذاری بیشـتر اسـتفاده کنـد. تأثیـر مثبـت دیگــر ایــن سیاســت بــرای ایــران، ســختتر شــدن شــرایط حضــور شــرکتهای چینــی در اقتصــاد اتحادیــه اروپــا بــه دلیـل تدویـن ضوابـط جدیـد سـرمایهگذاری و محدودشـدن فعالیـت شـرکتهای چینـی در اروپـا بـه دلیـل صبغـه دولتـی آنهاسـت. ایـن مسـئله می توانـد انگیـزه شـرکتهای چینـی بـرای سـرمایه گذاری در ایـران را افزایـش دهـد. امـا ایـن سیاسـت تجـاری جدیـد تأثیـرات منفـی بـر روابـط تجـاری ایـران نیـز بـر جـای خواهـد گذاشـت. از جملـه سـختگیرانه تر شـدن ضوابـط تجـاری دربـاره کالاهـای بـا کاربـرد دوگانـه می توانـد موانـع جدیـدی در روابـط تجـاری ایـران بـا کشـورهای اروپایـی و حتـی کشـورهای دیگـر ایجـاد کند. تشـکیل کارگـروه کنتـرل صـادرات در شـورای تجارت و فنـاوری آمریـکا و اروپـا در سـپتامبر 2021 نی ز مزیدـ بر  علت خواهـد شـد و می تـوان پیشبینـی کـرد کـه بـه میـزان تبعیــت طرفهــای تجــاری و اقتصــادی ایــران از ضوابــط ســختگیرانه جدیــد اتحادیــه اروپــا در حــوزه فناوری هــای حساس، بخشی از تعاملات صنعتی و اقتصادی ایـران با کشورهای دیگر دچار اختلـال خواهـد شد.  وجـه دیگـر سیاسـت تجــری جدیـد اتحادیه اروپا، سیاسـت گذار به اقتصاد سـبز است.

اتحادیه اروپا چه برنامه‌ای برای تجارت با ایران دارد؟

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با انتشار گزارش «سیاست تجاری جدید اتحادیه اروپا و جایگاه ایران»، سیاست تجاری این اتحادیه با عنوان «بازنگری سیاست تجاری- سیاست تجاری باز، پایدار و جسورانه» را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.

اتحادیه اروپا با سیاست جدید «بازنگری سیاست تجاری- سیاست تجاری باز، پایدار و جسورانه»، خود را برای دگرگونی‌های اقتصادی و بی‌ثباتی ژئوپلیتیک در چشم‌انداز ۲۰۳۰ آماده می‌کند. این دگرگونی اقتصادی، ناشی از افزایش سهم آسیا در اقتصاد جهانی، تشدید چالش‌های اتحادیه اروپا و چین درباره تغییرات اقلیمی و تحولات تکنولوژیک در عرصه ارتباطات جهانی است.

در این گزارش ضمن دستیابی به تصویری اجمالی از وضعیت کنونی روابط تجاری ایران و اروپا، در مورد تاثیرات احتمالی این سیاست جدید بر روابط تجاری ایران با جهان پیرامون مطالبی عنوان شده که می‌تواند در درک بهتر از تحولات جهان مثمر ثمر باشد.

گزارش با بررسی وضعیت تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا آغاز شده و اروپا را دومین شریک تجاری ایران بعد از چین معرفی می‌کند. اگرچه اعمال مجدد تحریم‌های ایالات متحده سبب کاهش چشمگیر میزان تجارت میان طرفین شده، اما انتظار می‌رود با برقراری مجدد توافق هسته‌ای، به واسطه وجود اراده سیاسی و بستر نهادی لازم، جریان تجارت، اگرچه نه به رونق سال اجرای برجام، اما به میزان چشمگیری احیا شود.

سیاست جدید اتحادیه اروپا که تا حدی تحت تأثیر رقابت با قدرت اقتصادی رو به رشد چین اتخاذ شده، اهداف متعددی را دنبال می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، افزایش کنشگری مثبت این اتحادیه در زنجیره ارزش جهانی، همکاری با جهان در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال، ایجاد اصلاحات ضروری در سازمان تجارت جهانی، رفع موانع اجرایی شدن موافقت‌نامه‌های تجاری این اتحادیه با کشورهای دیگر، تقویت همکاری با همسایگان و کشورهای آفریقایی و نهایتاً بهره‌برداری از فضای رقابتی میان کشورها در راستای منافع ژئوپلیتیک اتحادیه اروپا است.

سیاست جدید، متضمن ایجاد منافع و فرصت‌هایی برای اقتصاد ایران نیز هست، از جمله ایجاد انگیزه برای اروپا در راستای همکاری بیشتر با ایران، در نتیجه رقابت با چین از یک سو و افزایش تمایل چین برای سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران به دلیل محدودیت‌های وضع شده در سیاست جدید برای ورود سرمایه چین به اروپا از سوی دیگر.

اما آیا این منافع توان مقابله با تاثیرات احتمالی منفی سیاست جدید اتحادیه اروپا را خواهند داشت؟ سخت‌گیرانه‌تر شدن ضوابط تجاری درباره کالاهایی با کاربردهای دوگانه و حساس، که نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های ایران دارند و کاهش نیاز اروپا به واردات سوخت‌های فسیلی از ایران، در نتیجه گذار این اتحادیه به اقتصاد سبز در بلندمدت، از مواردی است که می‌تواند بخشی از جریان تجاری میان ایران و اتحادیه اروپا را مختل نماید.

اگرچه در شرایط حاضر و عدم وجود روابط دیپلماتیک و تجاری رسمی میان ایران و آمریکا، رفع تحریم‌های ثانویه آمریکا پیش‌نیاز اصلی گسترش هر گونه روابط تجاری با اتحادیه اروپا محسوب می‌شود، اما بررسی و جستجوی راه‌حل برای پیامدهای منفی سیاست تجاری جدید اروپا، الزامی غیرقابل انکار خواهد بود.