تفاهم ایران و آژانس؛ آزمون اعتماد و هم‌صدایی مجلس با دولت
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا، در طی مذاکرات هسته ای و اجرای برجام کم نبود مواردی که منتقدان و معترضان به اشتباه یا در پی سیاسی کاری بر نظرات خود پافشاری کرده و فشارهای زیادی را به لحاظ سیاسی و بین المللی نه تنها به دولت در حال مذاکره و اجرای برجام بلکه به کلیت منافع ملی وارد کردند، از این جمله می‌توان به ماجرای "بتن" ریختن در کالندریای راکتور اراک اشاره کرد.
علی‌اکبر صالحی بارها از تریبون‌های مختلف فریاد "اناالحق" زد و بارها قسم جلاله یاد کرد که ذره ای از حقوق هسته ای مان در برجام کوتاه نیامدیم و فعالیت های صلح آمیز هسته ای کشور طبق برنامه تدوین شده در سطوح عالی به قوت ادامه دارد، اما کو گوش شنوا! توهین‌ها و پرده‌دری‌ها تا جایی ادامه یافت که از صحن مجلس صالحی را به قبرستان و دفن با بتن حواله کردند. مقامات سازمان انرژی اتمی اما همواره در این روند مجبور به سکوت برای حفظ اسرار کشور و جزییات مذاکرات کردند تا موجب سوءاستفاده دشمن نشود.
اما در نهایت علی‌اکبر صالحی بر اساس صلاحدیدی بعد از سال‌ها اعلام کرد که ایران قبل از اجرایی شدن برجام، کالندریای جایگزین برای قلب راکتور اراک را خریداری کرده است و با تکیه به این مساله پذیرفتیم که در کالندریای راکتور بتن ریخته شود و مشخص شد که ایران با پشتوانه ای قوی اقدام به خارج کردن کالندریای راکتور اراک کرده است.
وقتی صالحی قسم می خورد که اگر قرار به بازگشت به فعالیت‌های هسته‌ای قبل باشد، ظرف چند روز یا چند ساعت همه چیز به همان ظرفیت قبلی و حتی بیشتر از آن بازمی‌گردد، باز هم گوش شنوایی نبود و حملات و انتقادهای غیرمنصفانه ای هر روز حواله سازمان و دولت می شد. اما با تصمیم ایران برای افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده و نیز غنی سازی ۲۰ درصد، ظرف یک ماه ذخایر ایران بیش از پیش بینی ها افزایش یافت این درحالی بود که اقدامات خرابکاری در نطنز در این مدت صنعت هسته‌ای و سانتریفیوژهای پیشرفته را تا حدودی از دست مان خارج کرد. در این جا هم صدایی از منتقدان برجام شنیده نشد.
اکنون نیز بر سر اجرای مصوبه مجلس در راستای لغو اجرای پروتکل الحاقی میان مجلس و سازمان انرژی اتمی مناقشه سر گرفته است. یکی می گوید به طور کامل و دقیق مصوبه را اجرا کرده و علاوه بر آن منافع صد در صدی از فرصت های جدید ارایه شده به آژانس فراهم شده است و از سوی دیگر نمایندگان معترضند که دولت مصوبه مجلس را دور زده است.
بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» در صورت اجرا نشدن تعهدات طرف های باقی مانده در برجام تا ۵ اسفند و در راستای کاهش تعهدات هسته ای ایران ذیل برجام، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی لغو می شود که با توجه به عدم اجرای تعهدات برجامی و لغو تحریم ها از سوی آمریکا، پروتکل الحاقی از اولین ساعات امروز سه شنبه دیگر اجرا نمی شود.
ایران از زمان اجرایی شدن برجام، علاوه بر اجرای موافقت نامه پادمان جامع، پروتکل الحاقی و ترتیبات فرعی کد اصلاحی ۳.۱ و نیز برخی دسترسی‌های فراتر از چارچوب را نیز به آژانس در جهت شفاف‌سازی و اعتماد سازی به طور داوطلبانه اجرا کرده است.
به گفته مقامات سازمان انرژی اتمی، رافائل گروسی روز شنبه به همراه معاونانش و به درخواست خود وارد ایران شد و در نهایت در پایان روز یکشنبه، دو طرف به تفاهمی برای حفظ نظارت‌های ضروری ضمن لغو اجرای پروتکل الحاقی دست یافتند. آنچه مسلم است اینکه یک تعهد حقوقی لغو می شود و جای آن یک تفاهم سیاسی، مدت دار و مشروط جایگزین می‌شود.
بر اساس بیانیه پایانی مذاکرات صالحی و گروسی در تهران، سازمان، آژانس بین المللی انرژی اتمی را مطلع کرد که به منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تحت عنوان "اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران"، ایران اجرای اقدامات داوطلبانه، آن‌گونه که در برجام آمده است را از ۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد.
همچنین سازمان و آژانس نسبت به موارد زیر توافق کردند:
۱. ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقت نامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه خواهد داد.
۲. یک تفاهم فنی دوجانبه موقت، سازگار با قانون، که به موجب آن آژانس به فعالیت های ضروری راستی آزمایی و نظارت خود (طبق فهرست فنی پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد.
۳. مرور منظم این تفاهم فنی با هدف اطمینان از حصول به اهداف آن.
در این بیانیه به خوبی یاد شده است که تفاهم فنی دو جانبه "موقت" و برای "سه ماه" و نیز سازگار با "قانون" (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها) است. روشن است که سازمان انرژی اتمی تلاش کرده تا محکم کاری‌های حقوقی و فنی را در این بیانیه منطبق با قانون مذکور داشته باشد و با رعایت این ملاحظات و حساسیت ها تفاهم شکل گرفته است.
کاظم غریب آبادی، نماینده ایران در آژانس که در مذاکرات فنی رافائل گروسی و علی اکبر صالحی حضور داشته است، در اظهاراتی مقصود از تداوم راستی آزمایی و نظارت ضروری که در بند ۲ بیانیه همانطور که در پیوست توافق شرح داده شده، آمده است، را این طور توضیح می دهد: ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات برخی فعالیت ها و تجهیزات نطارتی را که در پیوست (این پیوست محرمانه است) مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می‌ماند. چنانچه ظرف ۳ ماه تحریم ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می گذارد، در غیر این صورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.
به عبارتی می‌توان گفت تمامی نظارت ها و بازرسی های حساس آژانس و اطلاعات مورد نظر طی ۳ ماه در ایران ذخیره می شود نه آنکه در اختیار آژانس قرار گیرد و اگر لغو تحریم‌ها اتفاق افتد و برجام از سوی همه اعضای آن اجرا شود، ایران اطلاعات را بعد از ۳ ماه به آژانس می دهد، در غیر این صورت آنها از بین برده می شوند و این یعنی خلاء اطلاعاتی سه ماه آژانس درباره برنامه هسته ای ایران که می تواند تهدیدی مهم برای کشورهای غربی و آمریکا باشد.
جا دارد مجلس در همراهی با سازمان انرژی اتمی و با توجه به ملاحظات فنی و حقوقی بین المللی در جلسه ای در جریان این ملاحظات قرار گیرد و اگر بنا به اجرای تصمیم و اقدامی است با همراهی و انسجام بیشتری این کار انجام شود. بدون شک قطع همکاری های فراپادمانی به معنای شکل گیری جبهه ای جدید در شورای حکام و شورای امنیت علیه ایران است که ضروری است تا در شرایط مبهم سیاسی فعلی نسبت به این مساله مراقبت شود تا اگر در ماه های آتی شرایط برای بازگشت به برجام از سوی همه طرف ها فراهم شد، خسارتی از این بابت متوجه ایران نشود. ایران تاکنون به گونه ای به اجرای برجام با موافقت و نظر مقامات عالی کشور ادامه داده است که نه تنها خسارتی به برنامه هسته ای کشور وارد نشود بلکه فضای سیاسی بین الملل نیز به نفع ایران باشد بنا بر این ضروری است تا همگان بر استمرار سیاست ها در راستای تصمیم کلی نظام حرکت کنند.
سازمان انرژی اتمی و نیز دولت هم طبعا با همراهی و هماهنگی حاکمیت اقدام به تفاهم با آژانس کردند، همان طور که تا کنون تمامی تصمیمات و اقدامات این‌گونه بوده است. البته اگر قبل از اعلام نتیجه و مذاکرات روز یکشنبه بخش های مختلف در دولت و مجلس در جلساتی به تبیین آنچه در دستور کار است، می پرداختند و در این مرحله نیز با هماهنگی و اتفاق نظر حرکت می‌شد، نتایج بهتری به دست می آمد.
همان طور که در بیانیه دوشنبه شب دولت اشاره شده است، تصمیم برای تفاهم با آژانس "در جلسه ۲۵ بهمن شورای عالی امنیت ملی گرفته شده است تا از طریق راه‌حل‌های هوشمندانه و مبتکرانه هم قانون مجلس اجرا شود و هم هزینه های آن کاهش یابد.
سازمان انرژی اتمی در اجرای فرمایشات مقام معظم رهبری و نیز مصوبات قانونی تا کنون بدون کم و زیاد و حتی فراتر و جلوتر از زمان و امکانات اقدام کرده است به گونه ای که رییس مجلس در بازدید از سایت فردو و نیز اقدامات دیگر هسته ای، روند را موفقیت آمیز و رو به جلو و قابل توجه خواهد. سازمان چه وقتی دستور توقف فعالیت‌های هسته‌ای را دریافت کرد و چه وقتی دستور شروع غنی سازی ۲۰ درصد با قدرت گام برداشت، آیا بعد از این همه سال و تجربه وقت آن نرسیده است که به فرزندان خود در این جایگاه که همواره پیرو دستورات رهبری بوده اند، اعتماد کرد؟
همان طور که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای روز دوشنبه اشاره کردند "اختلاف‌نظرها میان دولت و مجلس قابل حل است و باید دو طرف، قضیه را با همکاری یکدیگر حل کنند و نباید اختلاف‌ها رها و یا تشدید شود که نشان‌دهنده دوصدایی باشد.
ایشان با اشاره به قانون مصوب مجلس در خصوص کاهش تعهدات برجامی، گفتند: مجلس قانونی را تصویب و دولت هم از آن استقبال کرد و تا دیروز نیز کارهایی را که باید انجام می‌شد، انجام دادند و ان‌شاء الله فردا (سه شنبه) نیز یک مورد دیگر از این قانون انجام خواهد شد.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: دولت خود را موظف به عمل به قانون می‌داند و باید به این قانون که قانون خوبی است، به دقت عمل شود.
شائبه اختلاف‌نظر میان دولت و مجلس در شرایط فعلی جز اینکه رقیب و دشمنان را در بازگشت به تعهدات‌شان بیشتر به عقب براند یا در مذاکرات احتمالی آینده به امتیازگیری بیشتر ترغیب کند، چیز بیشتری در بر ندارد. به علاوه در شرایط تحریمی و بد اقتصادی فعلی شنیدن سخنان سخت و اتهام زنی به یکدیگر آن هم از تریبون‌های رسمی کشور جز ناامیدی بیشتر برای مردم هیچ چیزی در برندارد.
روشن است که نگاه دولت و نظام تاکنون مبتنی بر حفظ برجام بدون ضربه زدن به منافع و مصالح ملی است و از این رو تفاهم اخیر ایران و آژانس قابل فهم است. با وجود لغو اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی های اضافی اما شرایط به گونه ای چیده شد که بهانه ای در این برهه زمانی حساس به دست دشمنان منطقه ای و بین المللی داده نشود. بدون شک ایران امروز بیش از پیش به حرکت در آرامش و هوای صاف نیاز دارد نه آنکه در شرایط سخت کنونی به لحاظ سیاسی و اقتصادی به دست خود فضا را برای کشور مه آلود سازیم.
