شمارش معکوس برای بایدن/ جنگی خانمان سوز در خاورمیانه در راه است؟

از ابتدای آوریل مقامات ایرانی در وین با همتایان انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، روسی و چینی خود که اعضای باقی مانده در توافق هسته ای هستند که امریکا در سال 2018 از آن خارج شد، دیدار می کنند. ایالات متحده به طور غیر مستقیم در این نشست ها شرکت می کند  و دیپلمات های اروپایی نیز بین هیات ایرانی و هیات امریکایی به ریاست رابرت مالی که نماینده ویژه رئیس جمهور جو بایدن است، در حال آمد و شد هستند.

پنج شنبه ای که گذشت با وجود عدم اطمینان از تداوم نشست ها به دلیل خرابکاری در تاسیسات هسته ای نطنز که ایران مقصر آن را اسرائیل دانسته، اما گفتگوها از سر گرفته شد. به طور علنی، اسرائیل عاملیت در حمله را انکار کرد. اما مقامات اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل آن را "یک عملیات طبقه بندی شده اسرائیلی" توصیف کرده اند و تهران با افزایش سه برابری سطح غنی سازی به آن پاسخ داده است.

مذاکره کنندگان در مورد تشکیل دو کارگروه توافق کردند؛ یکی متعهد به تصمیم گیری درمورد اقداماتی است که ایران برای بازگشت به انطباق کامل انجام می دهد و دیگری برای تهیه لیستی از تحریم هایی که ایالات متحده باید لغو کند. در دور اول گفتگوها، توافقی در خصوص لیست کارهای که ایران انجام می دهد، وجود داشت اما هیچ پیشرفتی در زمینه تحریم هایی که ایالات متحده باید از میان بردارد، نبود. اگر هیچ پیشرفتی در وین حاصل نشود و تهران به این نتیجه برسد که ایالات متحده تحریم ها را لغو نخواهد کرد، مسئله هسته ای می تواند چرخشی خطرناک داشته باشد و به طور بالقوه ایالات متحده را به جنگ دیگری در خاورمیانه بکشاند.

این روند دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید درگیری ها در خاورمیانه و اجازه به جو بایدن برای تمرکز بر رقابت با چین بسیار حائز اهمیت است، اما تا زمانی که دولت بایدن سرعت عمل نداشته باشد، متزلزل خواهد شد. مذاکره کنندگان آمریکایی باید تحریم هایی را که ایالات متحده آمادگی دارد در ازای انطباقِ ایران حذف کند، فهرست کنند. اگر دیپلماسی شکست بخورد، ایالات متحده به یک بحران خطرناک دیگر در خاورمیانه می رسد.

ایران مایل به تعامل با دولت بایدن است و قول داده که اگر ایالات متحده نیز کاملا متعهد به توافق هسته ای باشد، به توافق کامل عمل کند. با این وجود، اختلافات پس از روی کار آمدن رئیس جمهور بایدن شدت گرفت. اعضای کنگره - و همچنین دولت های اسرائیل ، عربستاّن سعودی و امارات متحده عربی - کاخ سفید را تحت فشار قرار داده اند و بر محدود کردن استراتژی های سیاسی نظامی و منطقه ای ایران در یک توافق جدید با ایران اصرار ورزیده اند.

آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی ایران اخیراً در روز چهارشنبه گفت که ایران فقط در مورد توافق هسته ای 2015 صحبت خواهد کرد و تا زمان احیا مجدد آن مستقیماً با ایالات متحده مذاکره نخواهد کرد. وی اصرار داشت که از آنجا که ایالات متحده این توافق را ترک کرده، دولت بایدن باید اولین گام را با برداشتن تحریم های اعمال شده توسط رئیس جمهور ترامپ بردارد. تا آن زمان، ایران غنی سازی اورانیوم را با یک جهش سریع ادامه می دهد.

به نظر می رسد ترکیبی از عوامل، واشنگتن را متقاعد کرده که مسیر دستیابی به توافق طولانی تر و قوی تر از طریق بازگشت به توافق هسته ای سال 2015 است. دولت بایدن باید با لغو تحریم های دوران ترامپ و ارائه یک نقشه راه معتبر برای احیای توافق هسته ای که ایالات متحده و ایران می توانند بر سر آن توافق کنند، قاطعانه عمل کند.