مغز متفکر ۱۱ سپتامبر چطور از دست اف.بی.آی در رفت؟

هدف و جاه طلبی‌ها جور در می‌آمد و پلگرینو در موقعیت ویژه‌ای بود که از آن اطلاع داشته باشد. این مامور سابق اف.بی.آی حدود سه دهه محمد را تعقیب کرده بود اما این مغز متفکر یازده سپتامبر هنوز بابت جرمش مجازات نشده است. یک وکیل شیخ محمد به بی.بی.سی گفت که شاید ۲۰ سال دیگر تا بسته شدن این پرونده زمان باقی مانده باشد.

اسامه بن لادن که در آن زمان رهبر القاعده بود، با حملات یازده سپتامبر ارتباط نزدیک داشت اما طبق تحقیقات کمیسیون یازده سپتامبر درباره این حملات، واقعیت این بود که شیخ محمد "طراح اصلی" بود. او مردی بود که این ایده به ذهنش رسید و آن را به القاعده ارائه کرد.

او متولد کویت و تحصیل‌ کرده آمریکاست و در دهه ۸۰ میلادی برای نبرد عازم افغانستان شد. سال‌ها پیش از حمله یازده سپتامبر، فرانک پلگرینو، عامل اف.بی.آی ردپای بنیادگرایی را دنبال می‌کرد.

پلگرینو از طرف اف.بی.آی مسوول تحقیق درباره بمبگذاری ۱۹۹۳ در مرکز تجارت جهانی شد. در آنجا بود که نام شیخ محمد اولین بار توجه مقامات آمریکایی را به خود جلب کرد چون او برای یکی از عاملان این انفجار پول انتقال داده بود. این مامور اف.بی.آی در سال ۱۹۹۵ به جاه‌طلبی شیخ محمد که به یک توطئه برای منفجر کردن چندین خطوط هوایی بین‌المللی بر فراز اقیانوس آرام مرتبط شد، پی برد. در اواسط دهه ۹۰ میلادی، پلگرینو به گرفتن او نزدیک شد و رد او را در قطر گرفت.

او و تیمش عازم عمان شدند تا از آنجا به قطر رفته و شیخ محمد را بازداشت کنند. یک هواپیما منتظر بود که این مظنون را بازگرداند. اما دیپلمات‌های آمریکایی مقاومت کردند. پلگرینو به قطر رفت و به سفیر آمریکا و دیگر مقامات سفارتخانه گفت که یک کیفرخواست علیه شیخ محمد بابت توطئه علیه خطوط هوایی دارد. اما این مامور سابق اف.بی.آی گفت که آنها نگران بودند دردسری در این کشور ایجاد شود.

پلگرینو درباره آن زمان می‌گوید: حدس می‌زنم شاید آنها فکر می‌کردند این کار آرامش را به هم می‌ریزد. در نهایت سفیر به من اطلاع داد که مقام‌های قطری مدعی شدند که شیخ محمد را گم کرده‌اند. عصبانیت و سرخوردگی به وجود آمد. آن زمان می‌دانستیم که یک فرصت از دست رفت.

اما این مامور سابق اف.بی.آی اذعان کرد که در اواسط دهه ۹۰ شیخ محمد یک هدف با اولویت بالا نبود. پلگرینو حتی نتوانست نام او را در فهرست افراد تحت پیگرد مهم در آمریکا ثبت کند؛ "به من گفتند یک عالم تروریست آن بیرون هستند."

به نظر می‌رسد شیخ محمد از تمایل آمریکا به بازداشت او مطلع شده و از قطر فرار کرد و نهایتا به افغانستان رفت.

در چند سال بعد، نام شیخ محمد هر از گاهی دیده می‌شد. مثلا در دفترچه تلفن مظنون‌های تروریست که در سراسر جهان بازداشت می‌شدند و این نشان میداد که او ارتباطات خوبی داشت. در همان سال‌ها بود که او با ایده آموزش خلبان‌هایی برای هواپیماربایی در آمریکا و کوباندن آنها به ساختمان‌هایی در ایالات متحده نزد بن لادن رفت.

و بعد یازده سپتامبر رخ داد. ظن پلگرینو به نقش شیخ محمد در همان لحظه‌ای که یک چهره کلیدی القاعده در بازداشت او را شناسایی کرد، به یقین تبدیل شد. پلگرینو گفت: همه فهمیدند این کار همان کسی است که من به دنبال او بودم. وقتی فهمیدیم او همان شخص است، هیچکس سرخورده‌تر از من نبود.

شیخ محمد در سال ۲۰۰۳ ردگیری و در پاکستان بازداشت شد. پلگرینو امید داشت که شیخ محمد با کیفرخواستی که او تنظیم کرده، تحت محاکمه قرار گیرد، اما او سپس ناپدید شد. سیا او را به "سایت سیاه" برد که از "تکنیک‌های پیشرفته بازجویی" استفاده می‌کردند.

یک مقام ارشد سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) در آن زمان گفت: می‌خواستم بدانم او چه می‌داند و می‌خواستم سریع متوجه این قضیه شوم.

شیخ محمد دست‌کم ۱۸۳ مرتبه غرق مصنوعی شد، چیزی که به عنوان "تقریبا غرق‌شدگی" توصیف می‌شود. او تحت آبگیری رکتال، موقعیت‌های استرس‌زا، بی‌خوابی و برهنگی اجباری قرار گرفت و به او گفته شد که فرزندانش کشته خواهند شد.  

در آن دوره او به مشارکت در چندین توطئه اعتراف کرد، اما بعدا یک گزارش سنا به این نتیجه رسید که بیشتر اطلاعاتی به دست آمده، ساخته و پرداخته دست این بازداشتی بوده است. بعد از افشای جزئیات برنامه بازداشت سیا، زندانیان با ارزشی مثل شیخ محمد در سال ۲۰۰۶ به گوآنتانامو منتقل شدند و اف.بی.آی در نهایت اجازه دسترسی پیدا کرد.

در ژانویه سال ۲۰۰۷، فرانک پلگرینو در نهایت با مردی که سال‌ها دنبال او بود، رو در رو شد. این دو مرد به فاصله یک میز روبروی هم نشستند. این مامور سابق اف.بی.آی گفت: می‌خواستم او بداند که در دهه ۹۰ من در تنظیم کیفرخواست علیه او نقش داشتم. می‌خواستم بحث را باز کنم تا درباره یازده سپتامبر اطلاعات بگیرم.

این عامل سابق اف.بی.آی درباره جزئیات این گفت‌وگو صحبتی نکرد اما گفت: او فرد خیلی معاشرتی بود و باور کنید یا نه، حس شوخ طبعی داشت. او اصلا پشیمان نبود. قطعا فکر می‌کنم او با آنچه انجام داده بود، مشکلی نداشت اما از نمایشی که به راه افتاد، خوشش می‌آمد. بعد از شش روز گفت‌وگو شیخ محمد در نهایت گفت که کافیست. همین بود.

بارها تلاش برای مجازات شیخ محمد بابت یازده سپتامبر ناکام مانده است. وکیل شیخ محمد معتقد است تازه‌ترین جلسه محاکمه برای آن بود که به رسانه‌ها نشان دهند چیزی در بیستمین سالروز حملات یازده سپتامبر در حال وقوع است. دیوید نوین به بی.بی.سی گفت که انتظار دارد "چیزی در حدود ۲۰ سال دیگر برای تکمیل این پرونده زمان نیاز باشد."