بعد از گور خوابی حالا دره خواب هابی در تهران

حقیقت این است که افسردگی اقتصادی سال‌های اخیر ما را در یک نوع بدبینی فرو برده و دیگر امیدی به ادامه دادن برایمان باقی نمانده است اما این موضوع را باید بدانید که ما در اینجا با چیزی به مراتب عمیق تر از کاهش سرمایه هایمان یا حتی مرگ افراد زیادی به دلیل کرونا طرف هستیم. امروز دیگر تنها جیب‌هایمان خالی نیستند بلکه دل های ما نیز خالی شده است. ما در دوران دلمردگی قدم گذاشته‌ایم و این دلمردگی باعث افسردگی ها خطرناک، گرایش به مخدر ، ترک خانه و خانواده و آسیب های اجتماعی کف خیابان ها و معضلات ناشی از آن می شود.

ساکنان کف دره

اینجا، انتهای اتوبان امام علی در منطقه شهرری است. نزدیک جاده معدن و این شهروندان به جای اقامت در خانه هایی دور از خطرات و امن ، در کنار کانال ، چادر زده اند و روز را شب و شب را روز می کنند. همین چند روز دیگر پاییز از راه می رسد و با کمی بارش و سیلابی شدن کانال آب، زندگی چادری این افراد را نیز آب با خود خواهد بود و شاید زندگیشان نیز در میان سیلابی که در بالای این کانال ویرانی ایجاد نمی کند ، ولی نفس زندگی آنان را بی نفس و به پایان می رساند.

بالای سر این افراد ایستگاه BRT  وجود دارد و این بدان معناست که شهروندان ساکن در آن منطقه هرروز با این صحنه مواجه می‌شوند. شهروندان به کنار به حتم مسئولان شهری ، مسئولان دیگر،  مدیران حمل و نقل و ترافیک شهر، پلیس ، بهزیستی از این محل باخبر هستند ولی قدمی برای نبودن این افراد در این مکان و انتقال آنها به محلی امن تر و جایی که بشود زندگی در آن را زندگی نامید بر نداشته اند.

از اهالی محل که شاهد هرروز زندگی این افراد هستند نمی توان خرده گرفت چراکه بیشترشان ساکن محله صفاییه شهرری هستند. محله‌ای که محرومیت و فقر در آن بیداد می‌کند و انواع آسیب‌های اجتماعی اعم از فقر، بیکاری و... را می‌توان در کوچه پس کوچه های آن محله مشاهده کرد  پس طبیعی است که حتی آنها نیز از کنار این دره نشین ها به راحتی گذر کنند.

پسماندگیری با قلاب

کمی به زندگی دره نشین های انتهای تهران که دقیق تر نگاه می کنیم متوجه زباله گیری با قلاب برای رسیدن به لقمه ای نان و یا ذره مواد می شویم. زیر پل ،دو زباله گرد با چوبی بلنه پسماندهای پلاستیکی مردم را که از شمال تهران به رودخانه انداخته اند می گیرند تا شاید مبلغی را بتوانند از آن کسب کنند. آن دو مرد همان جا نیز می‌خوابند.

کمی آنطرف تر زنی در  آلونک چوبی زندگی می کند. مردی کنارش است که به تصور همسرش است . زوجی بی خانمان که آلونک نشین دره ای انتهای تهران شده اند.

مسئول ساماندهی و کمک کیست؟

یکی از پدیده‌هایی که زائیده زندگی شهری است، موضوع بی‌خانمانی است. پدیده بی خانمانی در ایران مسبوق به سابقه است حتی از قبل از انقلاب ما شاهد این پدیده بودیم. آئین نامه ساماندهی افراد متکدی و بی خانمان در سال 1378 در شورای عالی اداری تصویب شد و معروف به آئین نامه ساماندهی متکدیان و افراد بی خانمان است. بی خانمان ها شهروندانی هستند که به دلایل متعدد و شرایط خانوادگی و به دلیل بی پشتوانگی از خانه خارج و آواره کوچه و خیابان می شوند.بی خانمانی مختص گروه خاصی نیست و تمام گروه های سنی را در برمی گیرد. در سال های اخیر متاسفانه بی خانمانی در گروه زنان بیشتر شده است.

یازده دستگاه مسئول کدامند؟

 طبق  آئین نامه ساماندهی متکدیان وافراد بی خانمان، یازده دستگاه، (شهرداری، بهزیستی و کمیته امداد، دادگستری، فنی و حرفه‌ای، ‌زندان ها؛ بیمه سلامت فعلی و بیمه همگانی قبلی، خدمات درمانی، تامین اجتماعی، فرمانداری، استانداری و کارگروه اجتماعی، ‌مسئولیت در این خصوص دارند .

بخشی دیگر هم به قانون اصلاح قانون مواد مخدر مربوط می شود که در واقع در این قانون بحث معتادین متجاهر هم مطرح می شود که در قالب ماده 16 در قانون پیش بینی شده است. سیاستگذاری برای چگونگی برخورد بابی خانمان هایی که معتاد هستند و اعتیاد دارند گفته شده که مسئولیت  با سیستم قضایی انتظامی است و بر اساس برنامه ششم توسعه؛ مسئولیت این کار به بهزیستی و شهرداری در کنار سایر سازمان ها واگذار شده است.

قانون بی خانمان ها را فراموش نکرده، مجری فراموشکار است

لذا در عرصه سیاستگزاری موضوع بی‌خانمانی فراموش نشده است. اگر بی‌خانمان بیمار روانی مزمن باشد ساماندهی این افراد هم پیش بینی شده است و مسئولیت بیماران روانی مزمن با بهزیستی و بیماران روانی غیر مزمن با وزارت بهداشت است.

اگر افراد بی‌خانمان دچار معلولیت باشند و یا عقب مانده ذهنی یا سالمند رها شده باشند قانون و آیین نامه وجود دارد .  افراد زیر 18سال به نام کودکان خیابانی و کار؛ شناسایی می‌شوند. و بالای 18 سال به نام متکدی و بی‌خانمان مشخص شده اند. همچنین مسئولیت حمایت از خانواده‌های نیازمند نیز برعهده کمیته امداد و بهزیستی است؛ آنچه که از مشخص است قانونگذار بی تفاوت به بی خانمان ها نبوده است ولی دستگاه های مسئول به دلایل مختلف مسئولیت خود را انجام نداده اند.

در چند سال اخیر شهرداری و شرکت‌های مردم نهاد در این عرصه فعال تر شدند اما فعالیت‌هایی که بصورت موقتی در مواقع ضروری مثل سرمای زمستان؛ هر چند که کافی نیست اما بسیار اثر بخش بوده است .

با اینکه باید مسئولان دولتی و حکومتی برای کاهش این آسیب ها گام های بزرگ و اساسی بردارند ولی آسیب هایی مانند بی خانمانی، طلاق، اعتیاد و تکدی گری مشکلاتی هستند که در جریان حل آنها سازمان های مردم نهاد باید حضور فعال تری داشته باشند زیرا کارهای بزرگ در جامعه تنها به وسیله مردم انجام می شود و در این میان سمن ها بعنوان حلقه ارتباطی بین مردم و دستگاه های اداری، نقش تعیین کننده و حائز اهمیتی دارند.