حرکت سریع آمریکا برای بازگشت به برجام

به گزارش اقتصادنیوز ، در خاتمه نشست مجازی روز جمعه میان ایران با کشورهای عضو برجام، مقرر شد در طول هفته جاری این جلسه به منظور روشن کردن تدابیر برداشتن تحریم ها و انجام اقدامات هسته‌ای، در وین ادامه یابد. در این نشست چشم انداز بازگشت کامل آمریکا به برجام به رسمیت شناخته شد و شرکت‌کنندگان در این نشست بر آمادگی خود برای انجام تلاشی مشترک به منظور رسیدگی مثبت به موضوع بازگشت آمریکا، تاکید کردند.

آن گونه که از خبرها بر می‌آید، در این نشست قرار است گروه های کارشناسی برای برداشتن تحریم ها و اجرای تعهدات هسته‌ای، تشکیل شود و هماهنگ‌کننده جلسات نیز تماس های جداگانه ای در وین با همه طرف‌های حاضر در برجام و آمریکا، خواهد داشت. سخنگوی وزارت خارجه هم این نشست را گام مثبتی تلقی کرده است. ناظران از این نشست به عنوانی تحولی قابل توجه در بن‌بست به وجود آمده پیرامون مذاکرات احیای برجام یاد می‌کنند.

به همین مناسبت تریتا پارسی، عضو موسس نایاک و از اعضای موسسه کوئینسی با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی رسپانسیبل استیت‌کرفت با عنوان « دیدار آمریکا و ایران در وین نشان‌گر امید جدیدی به برجام است» پیشنهادات خود را برای احیای برجام ارائه کرده است.

چشم امید به نشست وین

با توجه به بن‌بست کنونیِ حاصل از سرعت ناامیدکننده‌ دولت بایدن در هفته‌های نخست پیرامون رسیدگی به مسئله ایران، اخبار منتشر شده در مورد شرکت ایالات متحده در نشست هفته آینده در وین (که میان ایران و کشورهای عضو برجام و با هدف بررسی شرایط احیای برجام برگزار می‌شود)، بیش از حد مسرت‌بخش است.

مقامات کاخ سفید در خفا معترفند که در ابتدای کار در مورد پرونده ایران بیش از حد دست‌دست کرده‌اند، اما اکنون شاهد ارسال این پیام هستیم که اوضاع تغییر کرده و واشنگتن با تغییر آهنگ اکنون با سرعت تمام به سوی بازگشت به برجام می‌رود. در حال حاضر شاهد اولین نشانه‌هایی هستیم که چنین روایتی را تأیید می‌کنند.

علی رغم این مسئله، طی هفته‌های گذشته سایه بی‌اعتمادی بر رابطه میان دو طرف در این مسئله بلندتر شده است. ایرانی‌ها  مشاهده کردند که چگونه بایدن در حال ارسال سیگنال‌هایی مبنی بر این است که برجام در اولویت‌اش نیست و هماهنگی با اسرائیل و همراهی تندروان کنگره ظاهراً شرط آغاز مذاکرات است.

این امر باعث ایجاد این تصور در تهران شده که بایدن قصد دارد از فشار حداکثری تحریم‌های ترامپ به عنوان یک ابزار چانه‌زنی استفاده کند و یا این‌که او اراده‌ای برای پرداخت هزینه مقابله با مخالفان برجام در ایالات متحده و منطقه را ندارد.

به موازات این مسئله، طرف آمریکایی شاهد ادامه حملات در خاک عراق، سخت‌تر شدن موضع کلی ایران و تسریع روند فعالیت‌های هسته‌ای بود و این گمان به وجود آمد که احتمالا پنجره‌ [مذاکرات] تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری گشوده نخواهد شد.

طی هفته‌های سپری شده، طرفین به صورت غیرمستقیم در مورد چگونگی عبور از بن‌بست کنونی پیشنهادهایشان را رد و بدل کرده‌اند. پیشنهادات آمریکایی‌ها که رسانه‌ها منتشر کرده‌اند، برای ایرانی‌ها د‌لسردکننده بود و به نظر می‌رسد اوضاع را بدتر کرده است. چنین دست‌فرمانی در طی یک توافق دشوار موجب از میان رفتن بیش از پیش اعتماد می‌شود و باعث می‌شود اهداف میان مدت - شروع گفتگوهای مستقیم- نتیجه عکس بدهد. در واقع، از همان ابتدا، تبدیل امری که تنها نیاز به هماهنگی داشت به موضوع مذاکره تاکتیکی اشتباه بود.

یک پیشرفت غیرمنتظره

پس چگونه است که شرایط کنونی نوعی پیشرفت غیرمنتظره محسوب می‌شود؟ گمان می‌کنم واشنگتن به صورتی منطقی در پشت صحنه پیشنهادی عملی‌تر ارائه داده است؛ پیشنهادی که دیگر غیرمنصفانه نیست. من تردید دارم زمانی که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، از «تحرکات مثبت» در ایالات متحده صحبت می‌کرد، به پیشنهادهای غیرمنصفانه اشاره داشت.

از سوی دیگر ایران هم- با توجه به شرایط سیاسی‌اش- احتمالاً با این جلسه در هفته آینده موافقت نخواهد کرد، مگر این‌که برگه قابل توجهی برای گذاشتن روی میز داشته باشد. این در شرایطی است که مقامات آمریکایی به نیویورک تایمز گفته‌اند به دنبال حفظ برخی از تحریم‌های ترامپ به عنوان اهرم فشار نخواهند بود.

در اکوایران ببینید: برنده تاخیر در مذاکره ایران و آمریکا کیست؟

این مهم‌ترین موفقیتی است که در تاریخ برجام –که از مذاکرات مارس 2013 در عمان آغاز شده- بدان دست یافته شده است. عمان جایی بود که مذاکرات واقعی برجام در آن آغاز شد و با برقراری محدودیت بر غنی‌سازی ایران روی میز مذاکره، امنیت ایالات متحده را تأمین کرد. با این حال، ایالات متحده توانست سال‌ها این راز را حفظ کند. این اقدام هوشمندانه واشنگتن بود که در عین آغاز مذاکرات واقعی، واکنش‌های شدید مخالفان را که معتقد بودند امتیاز بزرگی به ایران داده شده بود را خنثی کرد. جای تعجب ندارد اگر اتفاق مشابهی در این‌جا رخ دهد، هر چند در مقیاس بسیار کوچک‌تر.

اما این تنها آغاز این روند است. همان‌طور که سفیر روسیه در وین گفته «به نظر می‌رسد که ما در مسیر درستی قرار داریم، اما راه پیش رو آسان نخواهد بود و به تلاش‌های فشرده‌ای نیاز است».

اجتماع نقیضین؛ یک پیشنهاد

حالا سئوال اصلی این است که این روند به چه شکل رخ خواهد داد. طرف آمریکایی روند گام به گام و مرحله به مرحله را برای انطباق کامل با برجام پیشنهاد می‌دهد. طرف ایرانی فرایند سریع و یک مرحله‌ای را ترجیح می‌دهند که بلافاصله پس از آمریکا به تعهدات خود بازگردند. هر دو رویکرد استدلال‌های خودشان را دارند.

با این حال تهران به دلیل در پیش داشتن انتخابات با مشکل زمانی هم روبروست. باید توجه داشت یک روند به درازا کشیده شده آن را در برابر حملات مخالفان بسیار آسیب پذیر می‌کند - ببینید چه مدت طول کشیده تا فقط این جلسه برگزار شود!

شاید هر کدام از دو طرف استدلال‌های قابل توجهی داشته باشد، اما با توجه به در پیش بودن انتخابات، این روند به ویژه در ایران در معرض سیاست‌زدگی است. به نظر من برای ایالات متحده بهتر است که در این روند دست بجنباند، زیرا انتخابات ایران ممکن است باعث ایجاد موضع گیری‌های سیاسی و غیرسازنده از طرف تهران شود.

بهترین کار تهیه یک برنامه مشترک سریع است که هر دو طرف را به پیروی کامل متعهد کند، حتی اگر مراحل الزامی مشمول به تصمیمات لازم الاجرا برای انجام کارهایی در طی چند هفته آینده باشد. اقدامات واقعی ممکن است بعداً انجام شود، اما تصمیم لازم برای اتخاذ آن‌ها اکنون گرفته شود. بدین ترتیب، برجام پیش از انتخابات ایران احیا و حفظ خواهد شد- و منوط به نتیجه انتخابات نخواهد بود.