جنگ غزه؛ فرصت باد آورده برای افزایش قدرت چانه‌زنی‌بن‌سلمان در معادلات منطقه‌ای!

به گزارش اقتصادنیوز، 50 سال بعد از یوم الکیپور، حماس به اسرائیل حمله کرد. در آن بازه زمانی، جهان عرب متحد در برابر اسرائیل ایستاد و کشورهای عربی تولیدکننده نفت از تحریم نفتی به عنوان اهرم فشار  برای مذاکرات صلح پس از جنگ استفاده کرده و با اعزام نیرو به سوریه از کارزار نظامی مصر و سوریه حمایت کردند.امروز، تصویر منطقه بسیار پیچیده تر است. جهان عرب علیه اسرائیل متحد نیست. در عوض، در آستانه 7 اکتبر، هر یک از کشورهای عربی روابط متفاوتی با اسرائیل داشتند. در همین راستا نشریه فارن افرز، یادداشتی را منتشر کرده که بخش نخست ان تحت عنوان «کشورهای عربی روی لبه تیغ/جنگ غزه، معادلات اعراب و اسرائیل را برهم زد!» منتشر شد و در ادامه بخش دوم و نهایی آن آمده است.

کارت برنده اردن و مصر

پنج کشور بزرگ عربی با توجه به نگرانی‌های داخلی شان از هر اهرمی که در اختیار دارند برای شکل دادن به سیاست های حماس، اسرائیل و ایالات متحده استفاده می‌کنند. روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داد که عبدالفتاح السیسی، پیشنهاد ویلیام برنز، رئیس سیا، مبنی بر مدیریت امنیت پس از جنگ در غزه تا زمانی که تشکیلات خودگردان فلسطین آماده به دست گرفتن کنترل شود، را رد کرد. سیسی گفت مصر کمکی به پایان حماس نمی کند، زیرا به این گروه برای ایمن سازی گذرگاه رفح نیاز دارد. حضور حماس در غزه برای مصر با اهمیت است چرا که قاهره می تواند از آن برای اعمال فشار بر اسرائیل استفاده کند. تا زمانی که درگیری اسرائیل و فلسطین ادامه دارد، مصر نمی خواهد این کارت را از دست بدهد.

تنها کارت واقعی که اردن می تواند با آن بازی کند، سرمایه گذاری غرب در این کشور به عنوان جزیره ثبات در خاورمیانه است. اردن مطمئن است که می تواند اسرائیل را بدون از دست دادن حمایت ایالات متحده یا بریتانیا تحت فشار قرار دهد، زیرا هر دو به اردن برای جهت حفاظت منافع امنیتی شان در خاورمیانه نیاز دارند. با در نظر گرفتن این موضوع، اردن در تلاش است تا با امتناع از امضای توافقنامه آب در برابر انرژی، اسرائیل را تحت تاثیر قرار دهد تا با آتش بس موافقت کرده و در ازای تامین آب اسرائیل از اردن، انرژی پاکی برای اسرائیل فراهم نماید.

مانور قدرت اعراب

اگرچه امارات متحده عربی از توافقنامه ابراهیم خارج نخواهد شد، اما این توافق برای ابوظبی به سان اهرم فشار بر اسرائیل است. امارات به اسرائیل نسبت به "پیامدهای جبران ناپذیر این جنگ در منطقه" هشدار داده است. چنین رویکردی نشان می دهد که امضاکنندگان عرب توافقنامه ابراهیم، زمانی که منافع امنیتی شان به خطر می افتد، به اسرائیل کارت سفید و قدرت مانور بیشتر نخواهند داد.اهرم اصلی قطر رابطه نزدیک با حماس است که در حال حاضر توانسته از آن به نفع خود استفاده کند. قطر که به عنوان مقر منطقه‌ای فرماندهی مرکزی ارتش ایالات متحده بر خاورمیانه نظارت دارد و میانجی‌گر ایالات متحده با حماس است، از حمایت آمریکا برخوردار است. این کشور میزبان مذاکرات بین برنز و دیوید بارنیا، رئیس سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل، موساد، برای توافق بر سر توقف‌های بشردوستانه بوده است. قطر می‌خواهد به این میانجی‌گری ادامه دهد تا زمینه را برای احیای روند صلح اسرائیل-فلسطین هموار کند، اینگونه نقش دیپلماتیکش برجسته تر خواهد شد.

اهرم عربستان سعودی بر عادی سازی بالقوه روابط با اسرائیل و نقش آن به عنوان متولی طرح صلح عربی متمرکز است. عربستان سعودی به ایالات متحده و اسرائیل اعلام کرده که عادی سازی روابطش با اسرائیل بدون یافتن راه حلی برای مناقشه اسرائیل و فلسطین، عملی نیست و صرفا زمینه ساز بی اعتباری ریاض خواهد شد. وقوع جنگ در غزه، حمایت عربستان سعودی از راه حل دو دولتی را تقویت کرده و به این کشور فرصتی داده تا خود را به عنوان رهبر جهان عرب  معرفی کند. ریاض همچنین از روابط خود با چین برای تقویت جایگاه بین المللی اش استفاده می کند و هیئت وزیران را در ماه نوامبر به پکن هدایت می کند تا به ایالات متحده نشان دهد که می تواند کشورهای بزرگ را برای حمایت از تلاش هایش برای پایان دادن به جنگ جمع کند. سعودی‌ها همچنین از ایران برای شرکت در نشست مشترک اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی دعوت کرده‌اند تا بدین طریق تنش‌ها با ایران را کاهش دهند.

اهرم تازه چانه زنی ریاض

بازیگران عرب خلیج فارس امروز درگیر جنگ در غزه هستند و همزمان تلاش دارند تا توازن قدرت را در روابط خود با اسرائیل و آمریکا تعریف کنند. آنها می توانند بر آغاز روند صلح به عنوان پیش شرط عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان پافشاری کرده تا اعتبار و جایگاه ریاض حفظ شود. علاوه بر این، این گروه از بازیگران می توانند بر راه حل سیاسی و نه نظامی برای توقف حماس پافشاری کنند. اما این سیاست تنها در صورتی  اجرایی خواهد شد که ایالات متحده با عربستان و امارات برای جلوگیری از افزایش قدرت منطقه ای ایران هم صدا شود.

اسرائیل و ایالات متحده، بیش از همه بازیگران خواهان عادی سازی روابط تل آویو و ریاض هستند. برای سال ها، روابط اسرائیل و عربستان پشت درهای بسته و با نگرانی دوجانبه در مورد ایران تقویت می‌شد.اگرچه عربستان سعودی از انتقال فناوری و انگیزه های مالی، امنیتی و سیاسی که بهبود روابط با اسرائیل به همراه خواهد داشت، سود خواهد برد، اما عادی سازی عنصر ضروری در برنامه های تحول اقتصادی عربستان سعودی قلمداد نمی شود. عربستان هرگز قرار نبود بدون هزینه با طرح عادی سازی روابطش با اسرائیل موافقت کند. هدف نهایی ریاض تقویت جایگاه منطقه ای و بین المللی خود است تا قدرت های بزرگ اقتصادی و سیاسی جهان در این کشور سرمایه گذاری کنند. جنگ اسرائیل و حماس تنها موقعیت چانه زنی عربستان سعودی را تقویت کرده است. اکنون ریاض می تواند از این اهرم جدید برای برای احیای روند صلح اسرائیل-فلسطین تحت شرایط جدید استفاده کند.

فرصتی باد آورده

مصر و قطر، هیچ یک نمی خواهند حماس را از دست بدهند، زیرا این به معنای از دست دادن اهرم نفوذشان است. امارات متحده در ابتدا با قطر هم صدا بود، و اما ظاهرا نقش میانجیگرانه قطر، روابط دو کشور را تحت شعاع قرار داد. با این حال، دیدار شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، با محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات متحده عربی در ماه نوامبر نشان می دهد که امارات به ارزش افزایش همکاری اعراب برای مهار حماس پی برده است.هماهنگی هدفمند، توانایی پنج قدرت بزرگ عربی را برای شکل دادن به فضای پس از درگیری تقویت می کند. عربستان و اردن، قطر، امارات و مصر بر روی سناریویی توافق کردند که در چارچوبش چهره هایی مانند اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس مستقر در دوحه، در تشکیل دولت ائتلافی فلسطینی، ایفای نقش کنند.

کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس همچنین می توانند موضوع ایران را به بخش محوری مذاکرات با اسرائیل و ایالات متحده تبدیل کنند. هدف این است که ایالات متحده و اسرائیل درخواست کشورهای عربی برای آتش بس را بپذیرند؛ گزاره ای که می تواند به احیای روند صلح منجر شود. اگر اسرائیل تهدیداتی را که جنگ برای امنیت متحدان عرب خود ایجاد می کند را نادیده بگیرد، روابطش این گروه را به شکلی منفی تحت تاثیر قرار خواهد داد. هرگونه شکاف بزرگ در روابط اسرائیل با کشورهای عربی به معنای فشار بیشتر بر ایالات متحده جهت عقب نشینی برای محافظت از منافعش در منطقه است.جنگ جاری فرصتی برای کشورهای عربی است تا فراتر از تنش زدایی عملگرایانه با ایران تعریف شده و ایالات متحده را برای توسعه روابط راهبردی شان تحت فشار قرار دهند.