پایان پاییز روابط ایران و اردن؟/ انحراف معیار کشورهای عرب به نفع ایران

به گزارش اقتصادنیوز، روز گذشته ایمن صفدی وزیر خارجه اردن وارد ایران شد تا با علی باقری کنی سرپرست وزارت امور خارجه و مسعود پزشکیان رئیس جمهور جدید ایران دیدار و گفتگو کند. این دیدار در حالی انجام شد که چند ساعت پیش از آن، وزیر امور خارجه اردن و علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه بر اساس آنچه که باقری در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود، ۲ بار به صورت تلفنی در مورد آخرین تحولات منطقه به خصوص جنایت‌های اخیر رژیم صهیونیستی از جمله ترور اسماعیل هنیه در تهران رایزنی و گفتگو کرده‌ بودند.

صفدی همچنین در نهاد ریاست جمهوری به دیدار مسعود پزشکیان رفت و گفت: «اردن به دنبال گسترش و تعمیق روابط با جمهوری اسلامی و تلاش مشترک برای ایجاد ثبات، امنیت و آرامش بیشتر در منطقه است. اردن تجاوز وحشیانه رژیم صهیونیستی به غزه را از همان ابتدا قویا محکوم کرده است.» وی همچنین با اشاره به محکومیت ترور شهید هنیه از سوی کشورش، این اقدام را در جهت تلاش نتانیاهو برای گسترش دامنه درگیری‌ها در منطقه دانست. ایمن الصفدی با اشاره به تمایل کشورش برای تقویت روابط با جمهوری اسلامی ایران از بررسی راه‌های گسترش روابط دو کشور در این سفر خبر داد.

پیامی از اردن برای ایران

به گزارش اقتصادنیوز، وزارت خارجه اردن ظهر دیروز یکشنبه 14 مردادماه اعلام کرد ایمن صفدی وزیر خارجه این کشور در سفر به تهران حامل پیامی از جانب پادشاه این کشور برای مسعود پزشکیان است. سفر وزیر خارجه اردن به تهران در سایه افزایش تنش در منطقه در پی ادامه جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه، ترور اسماعیل هنیه در تهران، حمله این رژیم به جنوب بیروت و شهادت فواد شُکر فرمانده ارشد حزب‌الله صورت گرفت.

اما چرا این ملاقات دیپلماتیک بیش از سایر دیدارها و رایزنی های وزارت امور خارجه ایران با کشورهای همسایه و عربی مورد توجه رسانه ها و تحلیلگران قرار گرفت؟ اقتصادنیوز برای پاسخ به این سوال در این گزارش به 40 سال قبل باز می گردد تا به واکاوی روابط گاه تیره و گاه روشن ایران و اردن بپردازد.

به گزارش اقتصادنیوز، ایران و اردن که تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی در ایران روابط دیپلماتیک خود را حفظ کرده بودند، بعد از پیروزی انقلاب، جهت دیگری را برگزیدند. 

به گزارش اقتصادنیوز، تیره شدن روابط ایران و اردن همزمان با وقوع جنگ ایران و عراق و حمایت اردن از عراق، شدت گرفت و ایران، روابط دیپلماتیک خود را با امان پایتخت اردن قطع کرد. 

نخستین سفر پادشاه اردن به ایران 

در حالی که روابط 2 کشور به ویژه از زمان جنگ تحمیلی در سایه ای از ابهامات قرار داشت، در شهریورماه 1382 مصادف با سپتامبر 2003 و همزمان با ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، شاه عبدالله دوم نخستین پادشاه اردن به ایران سفر کرد. این سفر را -با وجود کوتاه بودن آن- می توان نقطه عطفی در روابط دو کشور دانست.

در همین زمینه، می توان به اسناد محرمانه سفارت آمریکا در اردن اشاره کرد که توسط ویکی لیکس منتشر شده بود؛ بر اساس این اسناد که سایت انتخاب آن را منتشر کرد، سفارت آمریکا در تلگرافی محرمانه به تاریخ یکشنبه ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ و بعد از پایان سفر پادشاه اردن به تهران، نوشت:« این اولین سفر یک رییس دولت اردن از ایران بعد از سرنگونی شاه ایران بود. هرچند روابط دیپلماتیک 2 کشور در سال 1991 احیا شده و عبدالله و خاتمی قبلا در حاشیه نشست هزاره در سال 2000 با هم دیدار کرده بودند. آنها همچنین درباره درگیری اسراییل-فلسطین صحبت کرده و ملک عبدالله بر تلاش های اردن برای رسیدن به صلحی عادلانه و ماندگار تاکید کرد و رییس جمهور خاتمی به تاریخ بلند تلاش و رنج اردن در حفاظت از آرمان فلسطین اشاره کرد.»

به گزارش اقتصادنیوز، همان سال، روابط ایران و اردن که فصل جدیدی از مناسبات را به خود می دید باعث شد اردن -در شهریور ماه سال 84- با اعزام فرستاده ویژه، پیام حسن نیت و تبریک انتخاب احمدی نژاد به ریاست جمهوری را ابلاغ کند. بر اساس مطلبی که سایت وزارت امور خارجه ایران منتشر کرده است، وزرای خارجه 2 کشور در سال های اخیر نه در کشورهای خود بلکه درحاشیه اجلاس های مختلف مانند اجلاس همسایگان عراق، سازمان کنفرانس اسلامی و غیر متعهدها با یکدیگر دیدار داشتند.

آخرین ملاقات وزرای خارجه 2 کشور

با این حال، در خرداد 1389 امیر غازی، مشاور پادشاه اردن به تهران سفر کرد و تاریخ آخرین ملاقات وزرای خارجه 2 کشور به اوایل آذرماه 89 در حاشیه نشست منامه باز می گردد. اما در این زمینه سایت وزارت امور خارجه در خصوص موضع گیری مقامات اردنی مقابل مسائل و تحولات ایران، اینطور نوشته است: «موضع گیری مقامات اردنی در خصوص مسائل و تحولات ایران با در نظر گرفتن روابط دوستانه این کشور با غرب تاکنون در مجموع مثبت و قابل قبول بود. این کشور معمولا به قطعنامه های وضعیت حقوق بشر در ایران رأی ممتنع داده است. پادشاه اردن همواره با استفاده از گزینه نظامی برای پرونده هسته ای کشورمان مخالفت و از حق ایران برای داشتن فناوری صلح آمیز هسته ای دفاع کرده است. ایران نیز در رأی گیری ها در مجامع بین المللی بارها به کاندیدای اردن رأی داده است؛ مانند شورای سازمان انرژی اتمی و انتخاب معاونت فیفا.»

آخرین دیدار وزیر شهید ایران با مقامات اردن

به گزارش اقتصادنیوز، بررسی وضعیت روابط ایران و اردن نشان می دهد که تا پیش از سفر دیروز وزیر خارجه اردن، آخرین بار شهید حسین امیرعبداللهیان بود که در تاریخ 29 آذرماه 1401 و در حاشیه نشست بغداد ۲ در اردن، با ملک عبدالله دوم پادشاه این کشور دیدار و در خصوص تحولات منطقه و روابط دوجانبه گفتگو کرد.

همچنین، 31 فروردین ماه امسال (1403) یعنی درست یک ماه پیش از سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی و همراهانش، امیرعبداللهیان  در ادامه دیدارهای دیپلماتیک خود در نیویورک با ایمن الصفدی وزیر خارجه اردن دیدار و گفتگو کرده بود.

رهگیری پهپادهای ایران توسط اردن در عملیات وعده صادق

به گزارش اقتصادنیوز، این دیدار درست 4 روز پس از حمله ایران به اسرائیل صورت گرفت؛ حمله موشکی-پهپادی ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ تهران به اسرائیل که در پاسخ به حمله 13 فروردین اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه انجام شد و البته اردن‌‌، مدعی همکاری نظامی با اسرائیل در دفع حملات ایران شده بود. اردن از رهگیری پهپادهای شلیک شده به سمت اسرائیل از طرف ایران در این حمله خبر داده و اعلام کرده بود که فقط اشیای خارجی را در حریم هوایی خود رهگیری می کرد. 

با این حال، پس از شهادت ابراهیم رئیسی و همراهان ازجمله حسین امیرعبداللهیان، پادشاه اردن فرستاده ویژه خود را در راس هیئتی به تهران فرستاد؛ هیئتی که البته مقامات رسمی این کشور در آن حضور نداشتند. 

یک انحراف از معیار به نفع ایران

بر اساس برخی تحلیل ها، که روابط رو به بهبود تهران و اردن را در قالب بهبود روابط تهران و برخی کشورهای عربی تفسیر می کنند، سفر دیروز ایمن صفدی نشان دهنده انحراف اعراب از روند عادی سازی فزاینده روابط با اسراییل است که توسط پیمان ابراهیم 2020 تقویت شده بود ( همان پیمانی که با بیانیه مشترک اسرائیل، بحرین، امارات متحده عربی و ایالات متحده در ۱۳ اوت ۲۰۲۰ منعقد شد.) با وجود اینکه اردن یکی از اولین کشورهای عربی است که نزدیک به 30 سال پیش با اسرائیل روابط برقرار کرد، به تازگی چهره خصمانه تری از خود نسبت به اسرائیل دست کم در سیاست های اعلامی نشان داده است.

اظهارات مقامات رسمی اردن در مورد اسرائیل در مجامع عمومی همچنین محتوای رسانه های تحت حمایت دولت اردن به طور فزاینده ای درباره رژیم صهیونیستی منفی شده است. به گزارش اقتصادنیوز، گواه این مدعا آخرین گفتگوی تلفنی شهید حسین امیرعبداللهیان و ایمن صفدی وزیر خارجه اردن در نیویورک است که گفته بود: «قضیه فلسطین برای اردن از اولویت بسیاری برخوردار است و ما به تلاش‌های خود برای پایان جنگ علیه غزه ادامه خواهیم داد. اردن با تمام امکان، تلاش خود را برای توقف جنگ علیه غزه ادامه خواهد داد.» 

مهمان ویژه ایران 

با این همه تشدید رایزنی‌ها میان مقامات ایران و اردن پس از ترور و تشییع پیکر اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس که دهم مردادماه مهمان تحلیف مسعود پزشکیان رخ داد، صورت گرفت. ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن روز گذشته 14 مرداد به تهران سفر کرده و با علی باقری کنی سرپرست وزارت امور خارجه و مسعود پزشکیان دیدار و گفتگو کرد که گمانه زنی هایی در این زمینه منتشر شد. 

اما و اگرهای سفر ناگهانی دیپلمات اردنی به ایران

در این زمینه روزنامه رای الیوم در گزارش تحلیلی خود آورده است که «ایمن الصفدی روز یکشنبه ناگهان امان را به مقصد جمهوری اسلامی ایران ترک کرد. این سفر، بسیار مهم و استثنایی بود و در پی تاکید ایران بر پاسخ انتقام جویانه خود به اسرائیل به علت ترور اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس صورت گرفت. اردن تاکنون بارها درباره اقدامات تحریک آمیز رژیم صهیونیستی و گسترش درگیری های نظامی در منطقه هشدار داده است. »

روزنامه رای الیوم افزود: «منافع حاکمیتی، سیاسی و امنیتی اردن اساس این سفر الصفدی بود که در شرایط بغرنج منطقه به تهران انجام شد. این سفر اولین نشانه از اوضاع سخت و پیچیده ای است که کشورهای منطقه در انتظار آن هستند. محتوای پیام پادشاه اردن فاش نشده اما ناظران ارزیابی کردند که سفر وزیر خارجه اردن به ایران به منظور اعلام بی طرفی در نبرد کنونی بین ایران و اسرائیل است.» به گزارش اقتصادنیوز، هر چند محتوای پیام پادشاه اردن برای ایران فاش نشد اما برخی رسانه ها اعلام کردند که به نظر می رسد اردن حامل پیامی برای ایران است؛ موضوعی که ایمن صفدی آن را رد کرد و در دیدار روز گذشته خود با علی باقری گفت که «حامل پیامی از جانب رژیم صهیونیستی به تهران یا بالعکس نیست.»

او در میانه این سوال مهم برای جهان که آیا ایران پاسخ ترور اسماعیل هنیه را در قالب حمله به اسرائیل می دهد یا خیر، در دیدار با باقری کنی گفته بود که «هدف از سفر من به تهران حل‌وفصل اختلافات دو کشور به صورت صریح و شفاف برای خدمت به منافع دوجانبه است.» در حالی صفدی تکلیف سفر خود را روشن کرده که پیش و حتی همزمان با سفرش، در میان برخی رسانه ها این گمانه مطرح شده بود که این مقام اردنی به عنوان میانجیگر برای جلوگیری از شعله ور شدن تنش ها در خاورمیانه پا به ایران گذارده است. 

خبر مرتبط

تاکید وزیر خارجه اردن بر کاهش تنش‌ها در منطقهد درخواست اردن برای پایان جنگ و درگیری

اقتصادنیوز: وزیر خارجه اردنبر لزوم پایان حملات اسرائیل در غزه به عنوان گام اول کاهش تنش‌ها در منطقه تأکید کرد.

بی طرفی اردن در میانه آتش اختلاف ایران و اسرائیل؟

به گزارش اقتصادنیوز، در حالی که مقامات ارشد دیپلماتیک ایران و اردن روز گذشته در ایران دیدار و رایزنی کردند، اما سمانیوز؛ خبرگزاری فلسطینی، سفر الصفدی به تهران و تقدیم پیام مستقیم پادشاه اردن به رئیس جمهوری اسلامی ایران را یک امر تقریبا غیرعادی در شرایط کنونی تلقی کرد. بر اساس مطلبی که ایرنا از سمانیوز منتشر کرده است، طبق تحلیل کارشناسان و ناظران، پیام مذکور و مذاکراتی که الصفدی با همتای ایرانی‌اش در تهران انجام داد به طور مشخص درباره تبیین موضع امان درباره بی طرفی در تنش کنونی است.

اگرچه گفته می شود اردن برای بی طرفی و گرفتار نشدن در هر گونه تنش احتمالی تلاش می کند اما هنوز استراتژی دولت این کشور رسما اعلام نشده است. با این حال، به احتمال زیاد مجموعه تماس‌ها و توضیحات اردن برای مقامات ایرانی در چارچوب تلاش برای تبیین منافع امنیتی و حاکمیتی امان در صورت وقوع هر گونه رویارویی احتمالی بین ایران و اسرائیل بوده است.