پشت پرده توافق بن سلمان و انگلیس/ نسخه عربستان برای پیشتازی در برابر امارات و عمان

به گزارش اقتصادنیوز، امواج مدیا با انتشار گزارشی مدعی شد: ماه گذشته عربستان سعودی و بریتانیا از امضای یک توافق‌نامه مهم در بخش مواد معدنی حیاتی خبر دادند که گامی حیاتی در جهت رفع کمبودهای جهانی و پیشبرد اولویت‌های اقتصادی و استراتژیک مشترک به شمار می‌رود. این توافق‌نامه که در همایش " مواد معدنی آینده" در ریاض به امضا رسید، به تقویت زنجیره‌های تأمین، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد فرصت‌های جدید برای کسب‌وکارهای بریتانیایی اشاره دارد.

یک گام دیگر برای اقتصاد منهای نفت

به ادعای این وبگاه، این همکاری در زمینه مواد معدنی مانند مس، لیتیوم و نیکل، به‌طور کامل با استراتژی عربستان سعودی برای تنوع اقتصادی فراتر از منابع هیدروکربنی هم‌راستاست. این توافق عربستان را به‌عنوان یک هاب جهانی برای تجارت مواد معدنی حیاتی معرفی می‌کند و آن را در مرکز تلاش‌ها برای تأمین تقاضای جهانی فزاینده قرار می‌دهد. برای بریتانیا، این توافق‌نامه به‌منزله تأمین مواد اولیه حیاتی برای صنایع نوظهور و فناوری‌های پیشرفته است.

عربستان سعودی در چارچوب چشم‌انداز 2030، بخش معدن را به‌عنوان یک ارکان کلیدی در تنوع اقتصادی و توسعه ملی خود معرفی کرده است. این کشور دارای منابع معدنی بالقوه به ارزش 2.5 تریلیون دلار است که شامل معادنی از جمله بوکسیت، مس، طلا، پتاس و فلزات نادر است. عربستان به‌دنبال توسعه ذخایر معدنی خود، به‌ویژه در زمینه مواد معدنی انتقالی است که برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای الکتریکی حیاتی هستند.

بندر الخریف، وزیر صنعت و منابع معدنی عربستان، بر ابعاد عظیم این فرصت تأکید کرده و در این باره گفت: "جهان به سرمایه‌گذاری 6 تریلیون دلار در دهه آینده نیاز دارد تا تقاضای رو به رشد برای مواد معدنی حیاتی را برآورده کند؛ تقاضایی که ناشی از انتقال انرژی و پیشرفت‌های هوش مصنوعی است."عربستان سعودی با هدف بهره‌برداری از این پتانسیل، قصد دارد سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی خود را از 17 میلیارد دلار به 64 میلیارد دلار تا سال 2030 افزایش دهد.

برخی از طرح‌های کلیدی در این زمینه شامل گسترش تولید خودروهای الکتریکی داخلی، استفاده از ذخایر مواد معدنی حیاتی و تبدیل کشور به یک هاب منطقه‌ای برای فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر است. شرکت معدن‌کاری دولتی عربستان، در تحقق این چشم‌انداز نقش محوری ایفا می‌کند. این شرکت پروژه‌هایی همچون معدن مس جبل صاید و معدن فسفات الجلامید را هدایت کرده و به‌علاوه شش مجوز جدید معدن‌کاری برای استخراج مس، آهن، سرب و روی را به مزایده گذاشته است. هدف از این پروژه‌ها، تبدیل عربستان به یک رهبر جهانی در انتقال انرژی و حفظ نفوذ این کشور در صنعت انرژی جهانی است.

همکاری جهانی به‌عنوان محرک رشد

اگرچه عربستان سعودی منابع کافی برای توسعه توانمندی‌های معدن خود به‌طور مستقل دارد، همکاری با کشورهای باتجربه‌ای مانند بریتانیا، به‌ویژه در زمینه انتقال دانش و اعتباربخشی به این کشور برای جذب سرمایه‌گذاری‌های جهانی بسیار مؤثر است.

عمر العبیدلی، رئیس انجمن اقتصاددانان بحرین، در مصاحبه با امواج میدیا گفت: "شراکت‌ها امکان پیشرفت سریع‌تر در مسیر یادگیری را فراهم می‌کنند. همکاری با کشورهایی مانند بریتانیا که تجربه جهانی وسیعی دارند، به تلاش‌های عربستان اعتبار می‌بخشد."

به ادعای این وبگاه، این توافق‌نامه همچنین با استراتژی مواد معدنی حیاتی بریتانیا هم‌راستاست که تأمین منابع بلندمدت مواد معدنی از جمله مس، لیتیوم و نیکل را در اولویت قرار می‌دهد. وزیر صنعت بریتانیا، سارا جونز، در همایش "فروم مواد معدنی آینده" تأکید کرد: "مواد معدنی حیاتی به‌طور فزاینده‌ای برای اقتصاد ما حیاتی هستند، زیرا ما در حال شتاب بخشیدن به هوش مصنوعی، انرژی پاک و فناوری‌های نوظهور هستیم. در دنیای امروز که به‌طور فزاینده‌ای غیرقابل پیش‌بینی است، بریتانیا باید تأمین این مواد حیاتی را تضمین کند."

در نوامبر 2024، شرکت بریتانیایی وِدِنتا ریسورسز اعلام کرد که 2 میلیارد دلار در عربستان سعودی سرمایه‌گذاری خواهد کرد تا تاسیسات پیشرفته فرآوری مس را تأسیس کند. این تأسیسات شامل یک کوره ذوب و پالایشگاه با ظرفیت سالانه 400 هزار تن و یک کارخانه تولید 300 هزار تن میله مسی برای کابل‌های الکتریکی است. این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها به تقویت تلاش‌های عربستان برای بومی‌سازی زنجیره‌های تأمین مواد معدنی حیاتی و تثبیت موقعیت این کشور به‌عنوان یک هاب منطقه‌ای برای صنعت کمک می‌کند.

موقعیت جغرافیایی عربستان سعودی که بین آفریقا، آسیا و خاورمیانه قرار دارد، اهمیت استراتژیک این کشور را در تجارت جهانی مواد معدنی افزایش می‌دهد. در سال‌های اخیر، عربستان سعودی یادداشت‌های تفاهم (MoU) با کشورهایی همچون جمهوری دموکراتیک کنگو، مصر، مراکش و ترکیه به امضا رسانده تا توانمندی‌های معدنی خود را تقویت کند. این تفاهم‌نامه‌ها بر تبادل دانش، توسعه زیرساخت‌ها و بهره‌برداری مشترک از مواد معدنی انتقالی متمرکز است.

گذار خلیج فارس به انرژی سبز

در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC)، نقش عربستان به‌عنوان تأمین‌کننده مواد معدنی حیاتی، روابط منطقه‌ای را تقویت کرده است. با توجه به اینکه کشورهای همسایه مانند عمان و امارات متحده عربی در حال افزایش توانمندی‌های تولیدی خود هستند، صادرات مواد معدنی عربستان گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و جغرافیایی نزدیک برای این کشورها به‌شمار می‌رود.

العبیدلی در این‌باره به امواج میدیا گفت: "برای کشورهای همسایه منطقی است که یک شریک که روابط نزدیکی با آن دارند، واردات داشته باشند."برای بریتانیا، توافق‌نامه معدنی با عربستان سعودی همچنین با تلاش‌های جهانی این کشور برای تأمین منابع حیاتی جهت گذار به انرژی سبز هم‌راستاست.

در همین راستا سارا جونز خاطرنشان کرد که بریتانیا در حال بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک با عربستان در کشورهای ثالث به‌منظور تأمین تقاضای جهانی فزاینده برای مواد معدنی حیاتی است. او در ادامه سخنرانی‌اش پرسید، "آیا بریتانیا و عربستان سعودی می‌توانند پروژه‌ای در یک کشور آفریقایی داشته باشند؟ ما ایده‌های زیادی داریم. می‌خواهیم رابطه‌ای داشته باشیم که در آن در برخی از این چالش‌ها با یکدیگر همکاری کنیم."

عربستان سعودی در پی تحقق اهداف بلندپروازانه خود با چالش‌هایی در مقیاس‌دهی صنعت معدن خود روبه‌رو است. ایجاد زیرساخت‌های لازم برای عملیات‌هایی در مقیاس بزرگ، جذب نیروی کار ماهر و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، به سرمایه‌گذاری چشمگیر نیاز دارند. همچنین، کمبود آب در مناطق بیابانی، چالش‌های لجستیکی و زیست‌محیطی برای پروژه‌های معدنی به‌وجود می‌آورد.

برای غلبه بر این مشکلات، عربستان سعودی ابتکاراتی همچون برنامه مشوق‌های اکتشافی به ارزش 182 میلیون دلار و راه‌حل‌های نوآورانه مدیریت آب مانند شیرین‌سازی و بازیافت آب را معرفی کرده است. قانون جدید سرمایه‌گذاری در معدن عربستان نیز با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی، شفافیت را تضمین کرده و مشوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد. با افزایش تقاضا برای مواد معدنی مانند مس، لیتیوم و نیکل، همکاری‌هایی نظیر توافق با بریتانیا برای پر کردن شکاف‌های تأمین جهانی ضروری خواهند بود.

برای مثال، بازار لیتیوم باتری‌درجه همچنان ناپایدار است و قیمت‌ها اخیراً به 10 هزار دلار به ازای هر تن متریک در شمال آسیا ارزیابی شده‌اند که این امر ضرورت تأمین منابع پایدار را نشان می‌دهد. تلاش‌های عربستان برای رهبری مواد معدنی حیاتی از طریق پلتفرم‌هایی مانند " مواد معدنی آینده" که نمایندگانی از بیش از 85 کشور در آن شرکت کردند، تعهد این کشور به همکاری و نوآوری جهانی در این بخش را تقویت می‌کند.

توافق‌نامه مواد معدنی میان عربستان سعودی و بریتانیا نماد یک هم‌راستایی استراتژیک عمیق‌تر است که به‌منظور تأمین تقاضای جهانی فزاینده برای مواد معدنی حیاتی صورت گرفته است. برای عربستان سعودی، این توافق‌نامه بخش حیاتی از چشم‌انداز 2030 این کشور است که منابع دست نخورده را کشف کرده و موقعیت آن را به‌عنوان رهبر جهانی در تجارت مواد معدنی تثبیت می‌کند.

برای بریتانیا، این همکاری به تأمین زنجیره‌های تامین مقاوم و پیشبرد نوآوری در انرژی پاک و فناوری‌های نوظهور کمک می‌کند. همان‌طور که جونز اشاره کرد: "ما تلاش می‌کنیم پیشگامانه در مورد صنایعی که در آینده به آن‌ها نیاز داریم، تصمیم‌گیری کنیم. از کجا باید زنجیره‌های تأمین خود را تأمین کنیم؟ چگونه می‌توانیم از تأمین امن خود اطمینان حاصل کنیم؟