حذف صفر از پول ملی ویرانگر است یا نجات بخش؟

در این گزارش به تجربیات تعدادی از کشورها در عرصه حذف صفر از پول ملی پرداخته و این موضوع که حذف صفر از پول ملی در چه صورت برای اقتصاد کشور مفید خواهد بود را بررسی خواهیم کرد.

ارزش پول ملی یک کشور به عوامل مختلفی بستگی دارد که یکی از آنها جایگاه آن کشور از نظر اقتصادی در بین سایر کشورها در جهان است و در این بین کارآیی دولت و تأمین هزینه‌ها، ثبات سیاسی ، حقوقی و قضایی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی و همگام با تغییرات بین‌الملل بودن بسیار حائز اهمیت است.

کاهش ارزش ارز ملی تاثیرات روانی، اجتماعی و اقتصادی زیادی بر یک کشور می گذارد؛ زمانی که ارزش ارز ملی کاهش پیدا می کند مردم آن کشور احساس نوعی سرخوردگی در مقابل مردم سایر کشورها پیدا می کنند و بر همین اساس هر تغییری در وضعیت ارز پیامدهای جدی را به دنبال خواهد داشت.

پدیده "جایگزینی ارز" هنگامی رخ می‌دهد که پول ملی در حال کاهش ارزش باشد و مردم تمایل بیشتری به استفاده از ارزهای خارجی در معاملات روزانه خود پیدا می کنند و مهم‌ترین کاربرد "حذف صفرها" در اقتصاد نیز حفظ ارزش پولی است و حذف صفر از پول ملی بیشتر اقدامی سیاسی است که توسط دولت‌ها انجام می شود تا اقدامی فنی و کارشناسانه و در واقع می‌توان گفت حذف صفر از پول ملی ابزاری در دست دولت‌ها در راستای سیاست‌های ارزی است.

دلایل مختلفی پشت برداشتن صفر از پول ملی توسط دولت‌ها نهفته است که در ادامه به بررسی تعدادی از آنها می پردازیم:

۱. اخذ اعتبار بین‌المللی

۲. بازیابی هویت پول ملی و اعتماد به نفس ملی

۳. کنترل بازار ارز

۴. کاهش فشار تورم

۵. جلوگیری از جایگزینی ارز با ارزهای خارجی

تجربیات نشان داده است که برداشتن صفر از ارز ملی تنها زمانی سودمند خواهد بود که:

۱. دامنه اقتصاد کلان دارای ثبات باشد

۲. تورم رو به کاهش باشد

۳. نرخ ارز پایدار باشد

۴. دولت‌ها از هزینه‌های غیر ضروری خودداری کنند

۵. جامعه نسبت به سیاست‌های دولت مطمئن باشد

اگر دولت‌ها فقط دست به حذف صفر از پول ملی بزنند و اقدامات دیگری که ذکر شد را در جهت بهبود وضعیت اقتصادی انجام ندهند نه تنها سیاست حذف صفر از پول ملی موثر نخواهد بود بلکه ممکن است تاثیرات مخرب‌تری در اقتصاد کشور نیز بگذارد.

تاریخچه حذف صفر از پول ملی

حذف صفر از پول ملی معمولا در کشورهایی صورت می‌گرفت که در آنها تعداد صفرهای پول ملی زیاد بود. از سال ۱۹۶۰ در نزدیک به ۷۱ بار دولتمردان مجبور به حذف صفر از پول ملی خود شدند.

حذف صفر از ارز ملی برای اولین بار توسط آلمان و پس از جنگ جهانی دوم انجام شد به این دلیل که این کشور پس از جنگ جهانی دوم و تحت فشار اقتصاد جهانی تورمی بی‌سابقه را تجربه می‌کرد ازینرو دولتمردان آن تصمیم گرفتند تا صفر را از ارز ملی حذف کنند.

در طول ۵۰ سال گذشته ۱۹ کشور اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده اند و نزدیک به ۱۰ تا از این کشورها این کار را دو بار انجام داده اند.

دولتمردان آرژانتین تا به حال ۴ بار اقدام به حذف صفر از ارز ملی کرده اند و دولتمردان یوگسلاوی نیز ۵ بار این کار را انجام دادند و این اتفاق ۶ بار در برزیل نیز رخ داده است و ۲ بار در بولیوی و ۳ بار در اکراین و روسیه و لهستان و بلژیک و یک بار در ترکیه و کره و ایسلند و غنا.

برزیل، رکورد دار حذف صفر از ارز ملی

در سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ برزیل یکی از سنگین‌ترین تورم‌های طول تاریخ را تجربه کرده است به طوری که ارزش پول ملی این کشور ماهانه ۴۰ تا ۵۰ درصد سقوط کرد.

در سال ۱۹۶۷ برزیل ۳ صفر را از ارز ملی خود حذف کرد و در آخر برزیل در کنترل تورم شکست خورد و تورم ۱۵۱ درصد دیگر رشد کرد و در این مدت برزیل دوباره اقدام به حذف سه صفر از پول ملی خود کرد که باعث شد در طول سال های ۱۹۸۹ تورم این کشور به ۱۴۳۱ درصد برسد.

در سال ۱۹۹۳ در این کشور زمانی که تورم نزدیک به ۲۰۰۰ درصد بود دولتمردان اقدام به حذف سه صفر دیگر از ارز ملی کردند و این بار این کار با برنامه قبلی و برای کنترل تورم صورت گرفت.

برزیل یکی از گران‌ترین کشورهای آمریکای لاتین است و از سال ۱۹۳۰ تا کنون ۱۸ صفر در ۶ بار از ارز ملی خود برداشته است.

هلند توسعه یافته

بیماری هلندی در حال حاضر یکی از اصطلاحات آشنا در ادبیات جهان است و ظهور منابع ناگهانی درآمدی ناشی از بهره برداری از گاز منجر به تورم غیرقابل پیش‌بینی در هلند در دهه ۶۰ میلادی شد و دولت برای تامین نیازهای روزانه مردم مجبور به چاپ اسکناس شد و تورم به ۱۰۰ درصد رسید ولی این تورم زیاد طول نکشید دولتمردان توانستند با سیاست های درست پولی آن را کنترل کنند و اقدام به حذف ۴ صفر از پول ملی کردند و در اینجا هلند یکی از بهترین مثال ها برای موفقیت در حذف پول است.

زیمباوه

دولتمردان این کشور زمانی دست به حذف پول از ارز ملی زدند که در سال های ۲۰۰۳ تورم این کشور به ۱۰۰۰ درصد رسید و می‌توان گفت دولتمردان این کشور هیچ اقدامی جهت کاهش تورم انجام ندادند به جز حذف صفر از ارز ملی و بدیهی است که کارایی از بین بردن صفرها برای مدت کوتاهی به طول انجامید. بالا رفتن تورم سرانجام اقتصاد این کشور را دچار آسیب‌های فراوان کرد و ارزش پول ملی این کشور باز هم کاهش یافت.

 تورم این کشور به بیشتر از ۱۱ میلیون درصد رسید و دولت مجبور به چاپ اسکناس‌های ۱۰۰ میلیونی شد تا بتواند نیاز مردم را برطرف کند و این اسکناس ها نه تنها نتوانستند مشکلات مردم را برطرف کنند بلکه به مشکلات آنها اضافه نیز کردند.