نوسانات یک ساله نفت سنگین ایران زیر ذره‌بین
به گزارش اقتصادنیوز در حالی که در این مدت نفت شاخص برنت ۴۷ درصد افزایش داشته و نفت خام آمریکا ۵۷ درصد، نفت سنگین ایران توانسته از سطح قیمتی ۱۶ دلار بر بشکه خود را به ۴۲ دلار برساند که رشدی برابر ۱۶۴ درصد را نشان می‌دهد. از نظر قیمت فعلی نیز نفت ایران حدود ۵/ ۲ دلار از نفت خام آمریکا و چند سنت از برنت در آخرین روز معاملات (جمعه) گران‌تر شده که از بعدی دیگر پیشی گرفتن نفت ایران از شاخص‌های جهانی را نشان می‌دهد.
با این وجود، پایداری این نسبت در آینده نامشخص است. کارشناسان دلیل این امر را قدرت گرفتن بازار فیزیکی نفت نسبت به بازار آتی‌ها می‌دانند. برخی منابع نزدیک به اوپک‌پلاس چندی پیش از استراتژی جدید این گروه برای تقویت معاملات تحویل فوری نسبت به معاملات با سررسیدهای چند ماه بعد خبر داده بودند که چند کارشناس و نهاد نفتی نیز بر آن صحه گذاشتند. بر اساس آن تحلیل که در گزارشی تحت‌عنوان «قاعده نو در بازار نفت» کمتر از یک ماه گذشته توسط «دنیای اقتصاد» منتشر شد، گروه اوپک‌پلاس سعی داشت با مدیریت کوتاه‌مدت بازار نفت، بازار فیزیکی را جذاب‌تر کند تا قیمت آن اندکی بالاتر از معاملات آتی برای ماه‌های بعد قرار گیرد و به این ترتیب تاجرانی که نفت خود را ذخیره کرده بودند تا در فرصت مناسب به فروش برسانند ترغیب شوند انبارها را به تدریج تخلیه کنند. این اتفاق اواخر هفته گذشته رخ داد و قیمت معاملات با سررسید نزدیک از قراردادهای دورتر گران‌تر شد؛ پدیده‌ای که در دانش مالی به آن «وارونگی» می‌گویند. در ظهور این پدیده که منجر به تقویت بازار فیزیکی شده و نفت ایران به همراه دیگر گریدهای نفتی در خاورمیانه و حتی روسیه را در موقعیتی بهتر از شاخص‌های بین‌المللی قرار داده، عوامل دیگری مانند بازگشت تدریجی تقاضا در اروپا و چین نیز موثر بوده است. با وجود افزایش قیمت نفت ایران نباید خیلی به درآمد آن دلخوش بود چراکه بهای نفت هنوز بسیار از قیمت پیش از شیوع کرونا پایین‌تر است و در وهله دوم فروش نفت ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا بر اساس گفته شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها، به زیر ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسیده که با ۷/ ۲ میلیون بشکه‌ای که حدود دو سال قبل صادر می‌کرد، اختلافی فاحش دارد. به این دلیل است که مسوولان کشوری از رئیس‌جمهور و معاون اولش گرفته تا رئیس سازمان برنامه و بودجه از فاصله گرفتن هرچه بیشتر از درآمدهای نفتی به‌خصوص از طریق خام‌فروشی برای تامین بودجه سخن گفته‌اند. با این وجود مشخص نیست کاهش سهم نفت از بودجه توفیقی اجباری است و با برداشته شدن احتمالی تحریم‌ها همچون سال‌های گذشته به روال سابق باز خواهد گشت یا تصمیم دولتی‌ها ریشه‌ای‌تر از نیاز مقطعی کشور است.
حال بازار فیزیکی خوب است
عرضه نفت به شمال‌غرب اروپا کاهش یافته و این در کنار رشد تقاضا در برخی از کشورهایی که در این قاره پیش از این درگیر همه‌گیری کرونا بودند، بازار نفت را در این منطقه تقویت کرده است. گفته می‌شود نفت اورال‌روسیه که با تخفیف ۶/ ۴ دلاری نسبت به برنت در اواخر مارس فروخته می‌شد، اکنون ۵۵/ ۱ دلار برای هر بشکه گران‌تر از این شاخص معامله می‌شود که بالاترین پریمیوم قیمتی در ۱۰ سال اخیر به شمار می‌رود. همین امر برای گرید نفت سبک عربی متعلق به عربستان نیز صادق است. نفت عربستان که در آوریل با تخفیف ۲۵/ ۱۰ دلاری نسبت به شاخص به فروش می‌رسید، اکنون ۳۰ سنت از آن گران‌تر است. کارشناسان بلومبرگ می‌گویند دلیل این واقعه اشتهای زیاد پالایشگاه‌ها در چین و اروپا برای خرید نفت است. آمار رسمی نشان می‌دهد مصرف نفت در چین به سطوح پیش از کرونا بازگشته است. علاوه بر چین، در آسیا،هند و ژاپن به‌عنوان مصرف‌کننده بزرگ نفت نیز تقاضای قوی‌تری به خود می‌بینند. در اروپا نیز با وجود اینکه تقاضا در ایتالیا و اسپانیا به دلیل ضربه سنگین کووید-۱۹هنوز پایین است، در کشورهایی مانند فرانسه و آلمان به سرعت در حال بهبود است. تقاضا در اواخر مارس و اوایل آوریل که قرنطینه به‌طور کامل در بسیاری از کشورها اعمال شد و خیابان‌ها را خلوت کرد، ۳۰ درصد پایین‌تر از سطح سال ۲۰۱۹ قرار داشت. رقم فعلی تقاضا اکنون بسیار مورد مناقشه است اما بیشتر منابع بین ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش تقاضا را به نسبت سال قبل تخمین می‌زنند. در همین زمینه، بزرگ‌ترین شرکت تجارت نفت دنیا، ویتول اخیرا گفته بررسی کوتاه‌مدت این شرکت از تقاضا نشان می‌دهد رشد این سمت از بازار بهبودی خوبی از خود بروز می‌دهد. علاوه بر این، ویتول برآورد کرده تقاضای روزانه نفت هر هفته ۴/ ۱ میلیون بشکه در ماه ژوئن رشد کند که تقریبا برابر با مصرف بریتانیا است.
خبرها حاکی از افزایش خرید محموله‌های نفتی توسط شرکت توتال در اروپا است که عرضه را در این ناحیه محدود کرده است. علاوه بر این، نفت مصرفی اروپا عمدتا از روسیه و نیجریه می‌آید، موضوعی که نشان می‌دهد چطور کاهش تولید و البته فروش نفت از این دو عضو اوپک‌پلاس بر اساس توافق آوریل می‌تواند بر بازار اروپا تاثیر بگذارد. کاهش تولید تاریخی از این دو کشور منجر به قوت گرفتن بازار فیزیکی نفت در اروپا شده است. همین امر بهای نفت مدت‌دار برنت (Dated Brent) را که قیمت این کامودیتی در حدود دو‌سوم بازار فیزیکی دنیا را تعیین می‌کند، بالا برده است. بنابراین هم در اروپا و هم در شرق آسیا رونق بازار فیزیکی نسبت به بازار آتی‌ها بیشتر شده است. این دقیقا چیزی است که عربستان و روسیه به‌عنوان رهبران گروه اوپک‌پلاس برنامه‌ریزی کرده بودند. بازار از اواخر هفته گذشته وارد فاز وارونگی (Backwardation) شده و در عمق بیشتری از این ساختار فرو رفته است. این ساختار که در آن نفت تحویل فوری از قراردادهای برای تحویل در ماه‌های آینده بهای بیشتری دارد، نشانه قدرت گرفتن بازار از بعد عرضه و تقاضا و تمایل بیشتر خریداران به محموله‌های نفتی است. با ورود بازار نفت به این ساختار، مشتقات نفتی که با گرید اصلی روسیه، اورال در ارتباط هستند، با افزایش قیمت روبه‌رو شدند چراکه روسیه صادرات دریایی نفت را در ماه‌های اخیر به شدت کاهش داده است. حجم محموله‌های نفتی این کشور از بنادر دریای سیاه و بالتیک در ماه ژوئن به کمترین میزان از سال ۲۰۱۴ رسیده است.
از آنجا‌که نفت ایران در بازار فیزیکی معامله می‌شود، چنین ساختاری با بالا بردن قیمت نفت صادراتی ایران، به سود کشورمان است. با این وجود، صادرات نفت ایران آنقدر پایین آمده که خیلی نمی‌شود روی درآمدزایی آن حساب کرد. اخیرا مقامات دولتی از کاهش درآمد سالانه ایران به ۹/ ۸ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ سخن گفته‌اند که با درآمد حدود ۱۲۰ میلیاردی در یک دهه قبل قابل‌مقایسه نیست. در این شرایط است که نفت سنگین ایران با وجود رشد ۱۶۴ درصدی در طول سه ماه، هنوز در سطحی پایین‌تر از پیش از شیوع کرونا در سال گذشته قرار دارد.
موازنه بازار نفت
کاهش بی‌سابقه تولید توسط اوپک‌پلاس به خوبی بازار نفت را به وضعیت توازن نزدیک کرده و بلومبرگ در تحلیلی در این باره گفته این به معنای آن است که حتی اقتصاد جهانی که ضعیف شده هم به اندازه عرضه فعلی به مصرف نفت می‌پردازد. این اتفاق بازگشت بزرگی از زمانی نه چندان دور است که تاجران نفت حدود یک میلیارد بشکه نفت را به دلیل نبود خریدار ذخیره کردند. بر این اساس، اگر اوپک‌پلاس بتواند پایبندی به توافق را بالاتر ببرد، ممکن است بازار شاهد سبقت‌گیری تقاضا از عرضه برای مدتی در ماه‌های آینده باشد. وزیر انرژی عربستان، عبدالعزیز بن سلمان در روزهای گذشته گفت نشانه‌های دلگرم‌کننده‌ای از بهبود تقاضا و بازیابی توازن در بازار دیده می‌شود. او در مورد ادامه این روند همچنین گفت دنیا راه طولانی برداشتن محدودیت‌ها را آغاز کرده که در این راه برگشت مقطعی به عقب غیرقابل‌اجتناب خواهد بود.
با وجود نشانه‌های مثبت، ممکن است بازگشت تولید از سوی اوپک‌پلاس یا تولیدکنندگان آمریکایی دقیقا همزمان با بهبود شرایط، موازنه بازار را به هم بزند. علاوه بر این، خطر موج دوم کرونا در کمین بازار است و گهگاه با انتشار اخبار ناامیدکننده در این مورد، شاخص‌ها روندی کاهشی به خود می‌گیرند. در آخرین خبر، بازگشت محدودیت‌ها در پایتخت چین به دلیل ظهور موارد جدید ابتلا در این شهر، نگرانی را به بازار تزریق کرده است.
