چرا پول،کار نمی سازد؟

نرخ بیکاری در ایران همواره در بازه ای میان 9.5درصد تا 11.5درصد در نوسان بوده و گویی این بازه کف و سقف نرخ را تعیین می کند. این در حالی است که برای نرخ رشد اقتصادی و یا نرخ تورم با چنین بازه بسته محدودی مواجه نیستیم. گویی نرخ بیکاری در برابر شاخص های دیگر در یک سطح ثابتی قرار گرفته است. اقتصاددانان معتقدند در بلندمدت نرخ بیکاری در سطح مشخصی ماندگاری دارد که به آن نرخ بیکاری طبیعی می گویند. چرا نرخ بیکاری در این سطح طبیعی باقی می ماند و نمی توان آن را با سیاست های پولی و بودجه ای کاهش داد؟ علت به تغییر در سطح قیمت ها بر می گردد.

در واقع اگر قیمت ها چسبندگی نداشته باشند و دارای انعطاف باشند، سیاست های انبساطی، در بلندمدت تنها می تواند سطح عمومی قیمت ها را بالا ببرد و اثری بر متغیرهای واقعی چون نرخ بیکاری ندارد. هر چه انعطاف قیمت ها بیشتر باشد و عاملان اقتصادی بتوانند سیاست های آتی را درست پیش بینی کنند، نرخ بیکاری کمترین اثر را از سیاست های انبساطی می گیرد. از این روست که مثلا می گویند پول پیش بینی شده اثری بر رشد اقتصادی و بیکار ندارد.

به این معنا که سیاست پولی انبساطی که از سوی مردم پیش بینی پذیر باشد اثری بر بیکاری ندارد و آن را کاهش نمی دهد. اگر اندکی طول بکشد که قیمت ها تعدیل شوند و یا اصطلاحا چسبنده باشند تا زمان تعدیل قیمت ها، نرخ بیکاری می تواند از سیاست انبساطی اثر بپذیرد اما با تعدیل قیمت ها باز نرخ به حالت اول بر می گردد.

در اقتصاد ایران هم انعطاف قیمت ها به دلیل تورم تاریخی بالاست و هم پیش بینی رشد پول برای عاملان حرفه ای بازار آسان است، از همین روست که سیاست های انبساطی اثری بر نرخ بیکاری ندارد. از همین روست که اقتصاددانان توصیه اکید دارند که سیاستگذران پولی برای تعیین سیاست های خود تنها به تورم چشم بدوزند و نرخ بیکاری را از هدف گذاری خود جدا کنند تا نتیجه بهتری حاصل شود. امری که حداقل با داده های ایران همخوانی دارد و سیاست های انبساطی و تعریف خطوط اعتباری با منابع بانک مرکزی تنها به تورم انجامیده است.

 نکته دیگر آن که در دوره اخیر با توجه به تحریم ها، اقتصاد ایران کوچک تر شده اما اشتغال مانند گذشته است و در نتیجه باعث شده که با شاغلین فقیر روبرو باشیم. به عبارت دیگر داشتن شغل به معنای فراهم آوری زندگی حداقلی برای افراد نیست.