معامله جدید آمریکا و روسیه بر سر سوریه

این توافق چند ساعت بعد از دیدار دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین در هامبورگ آلمان اعلام شد و حاصل چند ماه مذاکره بود. تحولات اخیر سوریه نشان می‌داد که آمریکا دخالت نظامی روسیه را پذیرفته و به پیروزی مسکو یقین دارد. دخالت روسیه در سال ٢٠١٥ همه معادلات میدانی را عوض کرد و واشنگتن را بر آن داشت که با یک رویکرد پراگماتیستی به جای برخورد با مسکو با آن کنار بیاید.

شکست مخالفان در حلب سوریه به گفته «رندا سلیم»، پژوهشگر مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، قواعد بازی را تغییر داد و واقعیت جدیدی را پدید آورد که دولت آمریکا یا نیروهای منطقه‌ای نمی‌توانستند آن را تغییر دهند. به گفته او، «مخالفان قافیه را باختند و درحال‌حاضر فقط طرح روسیه است که روی میز قرار دارد». برای واشنگتن که منافع استراتژیکی در سوریه جز مبارزه با تروریسم و پیشبرد روند صلح با اسرائیل ندارد، توافق با مسکو یک نوع پیروزی به منظور مدیریت جنگ، مهار منازعات و کنترل دایره نفوذ دیگران است.

آمریکا سه هدف مهم در سوریه دارد؛ یکی شکست‌دادن القاعده و داعش، دوم تقویت نیروهای کرد سوری به‌خصوص در مناطق مرزی و جزیره سوریه و سوم، عدم استفاده از سلاح‌های شیمیایی. به‌همین‌ترتیب توافق در جنوب غرب سوریه تلاشی است برای مهار تنش‌هایی که اخیرا حزب‌الله به وجود آورده  و  درصدد بود تا بزرگ‌ترین پایگاه را برای خود در این منطقه داشته باشد. این تنش‌ها یکی از عوامل اصلی نگرانی اردن بود که میزبان گفت‌وگوهای آمریکایی – روسی در ماه می‌ گذشته شد و همان به مبنایی برای توافق اخیر تبدیل شد. یکی از مفاد این توافق پاک‌سازی مرزها از گروه‌های تهدید‌کننده و ایجاد مناطق امن در چارچوب اجرای توافق است.

آمریکایی‌ها بسیار علاقه‌مند هستند از نیروهایی که واشنگتن در حال آموزش آنها در منطقه جزیره واقع در جنوب سوریه است، حراست شود. آمریکا در نظر دارد بعد از آزادی رقه نیروهای کرد سوری بتوانند کنترل رقه، تل‌ابیض و حتی فرات را در دست داشته باشند.

منابع آمریکایی می‌گویند واشنگتن «برای آزادی دیرالزور وارد جنگ نمی‌شود و حتی اهمیت نمی‌دهد که این منطقه در کنترل دولت مرکزی سوریه باشد».

 دولت آمریکا خطر ایران را همواره در نظر دارد و باز هم احتمال درگیرشدن نیروهای آمریکایی در این منطقه وجود دارد.

«رکس تیلرسون»، وزیر خارجه آمریکا، درباره حمایت واشنگتن از نیروهای خود در این منطقه گفت ما حتی نیروهای دولت سوریه یا شبه‌نظامیان را در این منطقه هدف قرار می‌دهیم. البته آمریکا تمایلی ندارد در عمق سوریه وارد جنگ شود. فقط آنچنان‌که جیمز متیس گفته است،  واشنگتن تمایل شدیدی دارد که از برنامه‌های خودش حمایت و پشتیبانی کند. دولت ترامپ خلاف دولت‌های پیشین آمریکا به ارتش آمریکا قدرت مانور بیشتری می‌دهد تا در عراق، سوریه، یمن و حتی افغانستان با آزادی عمل بیشتری کار کند؛ رئیس‌جمهور آمریکا اعتماد زیادی به وزیر دفاعش دارد.

با این همه سرنوشت بشار اسد چه خواهد شد؟ به لحاظ سیاسی، اسد هم‌اکنون در موقعیتی برتر است و آمریکا نیز از عدم مشروعیت سیاسی یا کناره‌گیری او حرفی نمی‌زند. درهمین‌حال صحبت‌هایی درباره برخی بندهای توافق ژنو می‌شود. در این توافق تعیین سرنوشت اسد به مردم واگذار شده است.

در همین حال کارشناسان نظامی می‌گویند اسد قدرت نظامی مهمی ندارد و قادر نیست حاکمیت خود را بر کل کشور بسط دهد. در این میان روسیه بازیگر اصلی است و به تفاهم با کردها بعد از داعش کمک خواهد کرد.

روشن است  جنگ و حضور پراکنده شبه‌نظامیان در داخل سوریه به این زودی از بین نخواهد رفت. تلاقی روسیه و آمریکا برای تقسیم منطقه نفوذ و حمایت از ثبات منطقه‌ای و ایجاد زمینه برای بازگرداندن آوارگان به مناطق امن اهمیت دارد؛ موضوعی که در صورت موفقیت‌آمیزبودن آتش‌بس فعلی باید منتظر تحقق آن بود.  

منبع: الحیات