تصویر وزیر خارجه ایران از برجام منهای آمریکا
به گزارش اقتصادنیوز ، در شرایطی که از یکسو اختلافات برجامی میان اروپا و ایالات‌متحده آمریکا روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود و از سوی دیگر دونالد ترامپ همچنان برای خروج آمریکا از برجام تلاش می‌کند، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در گفتوگویی به بررسی سناریوهای «برجام پس از خروج واشنگتن» پرداخت و تاکید کرد که در صورت خروج آمریکا از برجام «انتخاب‌های گسترده‌ای» در مقابل ایران و اروپا وجود دارد که یکی از آنها، «خروج از برجام» است و انتخاب‌های دیگری هم وجود دارد که آن بستگی به رفتار اروپایی‌ها دارد.
ظریف ادامه داد: «البته این انتخاب که بعد از خروج آمریکا، ما هم از برجام خارج شویم همیشه روی میز ماست.» البته ظریف تاکید کرد که «اروپا وعده ادامه برجام حتی بدون آمریکا را داده است.» با این حال براساس صحبت‌های وزیر خارجه می‌توان دریافت که دستگاه دیپلماسی، سناریوهای متنوعی برای شرایط خروج آمریکا از برجام در نظر دارد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که پس از آغاز به‌کار دولت دوازدهم چند گفت‌وگوی تفصیلی داشته و به بیان مواضع دستگاه دیپلماسی در رابطه با مهم‌ترین تحولات مربوط پرداخته است، درگفت‌وگو با پایگاه خبری «خبر آنلاین» درباره مواضع اروپایی‌ها در قبال تحرکات یکجانبه آمریکا گفت: «فعلا اروپایی‌ها تاکید بر این دارند که در هر شرایطی برجام را اجرا خواهند کرد.»
به گفته رئیس دستگاه دیپلماسی، اروپایی‌ها معتقدند که آمریکا با سیاستی که اروپا دنبال کرده خروج از برجام را در راستای منافع خود نخواهد دید. او با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران برای همه شرایط آمادگی دارد، افزود: «اتحادیه اروپا بارها اعلام کرده برجام قابل مذاکره مجدد یا قابل نقض از سوی یک کشور نیست و نباید یک کشور احساس کند می‌تواند برجام را به هم بزند.» در این گفت‌وگو رئیس دستگاه دیپلماسی در پاسخ به اینکه پیش‌تر گفته بود «در صورت تلاش ترامپ برای زیر پا گذاشتن برجام، ایران نیز به‌عنوان یک کنشگر مولد امنیت در منطقه حاضر خواهد شد تا جهان نتواند ایران را کنار بگذارد و همچنین سطح مبادلات اقتصادی خود را با جهان به قدری افزایش می‌دهد که کنار گذاشتن ایران برای جهان پرهزینه باشد» اکنون چقدر در پیشبرد این سیاست‌ها موفق بوده است، توضیح داد: «به نظر من در حوزه ایجاد پیوندهای گسترده هم در منطقه و هم با کشورهای صنعتی (به‌صورت پررنگ‌تر) موفق بودیم.
نکته مهم این است که در حوزه منطقه در زمانی که مسوولیت را در دولت یازدهم به عهده گرفتم، در هیچ‌یک از مذاکرات امنیتی منطقه‌ای ما را وارد نمی‌کردند اما امروز پای ثابت همه بحث‌های منطقه‌ای، جمهوری اسلامی ایران است. این واقعیتی است که تاثیرگذاری ما را بالا برده است.» رئیس دستگاه دیپلماسی در عین حال تاکید کرد که در رابطه با برجام، ایران نباید اجازه دهد که در اقتصاد جهانی قابل حذف باشد. ظریف یکی از راهکارهای مقابل ایران را ورود به زنجیره ارزش جهانی عنوان کرد. او در ادامه گفت: «ایران نباید اجازه دهد که آمریکایی‌ها به هزینه ما برجام را به هم بزنند.»
بازگشت به شرایط پیش از برجام
همچنین ظریف به این موضوع اشاره کرد که ایران به صرف اینکه به این نتیجه برسد منافع برجام بر محدودیت‌هایش ارجحیت ندارد با فاصله کوتاهی نه‌تنها می‌تواند به شرایط قبل از برجام که به شرایط بهتر از قبل از آن برگردد. او ادامه داد: «چرا که ما تحقیق و توسعه خود را ادامه دادیم. الان سانتریفیوژهای خیلی بهتری داریم و هم طراحی رآکتور اراک خیلی پیشرفته‌تر است و هیچ نگرانی از این جهت نداریم.» البته رئیس دستگاه دیپلماسی، تاکید کرد که ترجیح ایران این است که چنین اتفاقی نیفتد یعنی برجام لغو نشود. او افزود: «ما بی‌جهت دو سال وقت خود را صرف نکردیم که به توافقی برسیم که حالا بخواهیم بهانه پیدا کنیم تا آن را نقض کنیم. ضمن اینکه فکر نمی‌کنم هیچ‌یک از طرف‌های توافق این توافق را نوشته باشد که آن را نقض کند. در توافق هم این واقعیت دیده شده که تمام سازوکارهای جلوگیری از نقض برجام چه مثبت و چه منفی، وجود دارد.»
محدود شدن انتخاب‌های آمریکا
وزیر امور خارجه در این گفت‌وگو، توفیق برجام را در دو حوزه قابل توجه دانست و ادامه داد: «یکی اینکه گرچه خصومت آمریکایی‌ها علیه ما کم نشد اما انتخاب‌های آمریکا کم شد. اینکه در گذشته هر روز تحریم جدیدی علیه ایران وضع می‌کردند و امروز برای ابراز خصومتشان تنها به چند حوزه محدود هستند به‌دلیل این است که برجام دستشان را بسته است.
نکته دومی که از این هم مهم‌تر است این است که احساس می‌کنند اگر در حوزه نقض برجام ورود کنند در جامعه بین‌المللی منزوی می‌شوند. شما خاطرتان هست زمانی آمریکایی‌ها هر تحریمی که می‌خواستند را تصویب می‌کردند و تصویبش در کنگره معادل اجرای آن در جهان بود، یعنی کشورهای بزرگ و حتی ابرقدرت همین که آمریکا دستور می‌داد باید فلان مبادله اقتصادی را با ایران متوقف کنید برایشان کافی بود و آنها به این دستور آمریکا عمل می‌کردند.»
او با بیان اینکه امروز شرایط برعکس شده است، گفت که آمریکا احساس می‌کند اگر بخواهد ایران را تحریم کند یا اگر بخواهد از برجام خارج شود خودش منزوی خواهد شد. وزیر امور خارجه با بیان اینکه اینها نقطه قوت ماست که می‌توانیم آمریکا را در دنیا منزوی کنیم، ادامه داد: «ممکن است آمریکایی‌ها اقدامات خصمانه‌ای علیه ایران انجام دهند، اما ما با آمریکا ارتباط اقتصادی چندانی نداریم و اصرار چندانی هم بر این ارتباط نداریم.
آنچه برای ما حائز اهمیت است این است که آمریکا مزاحم روابط ما با دیگران نشود و برای اینکه موفق نباشد ضرورت دارد دیگران احساس کنند می‌توانند بدون هزینه بالا روابط شان را با ما گسترش دهند.» او توضیح داد که چنین موقعیتی برای ایران درحال حصول است همچنان‌که طی چند ماه گذشته با وجود اینکه بیشترین هجمه‌ها توسط ترامپ علیه برجام و جمهوری اسلامی صورت گرفته، اما بیشترین میزان سرمایه‌گذاری هم در ایران در همین چند ماه صورت گرفته است. چه توتال و چه رنو و چه دیگر سرمایه‌گذاری‌هایی که شاهدش هستیم.
انتخاب اروپا
ظریف در پاسخ به این پرسش که در صورت رفتار غیرقابل پیش‌بینی ترامپ در قبال برجام، آیا اروپا ایران را به مبادلات اقتصادی کلان خود با آمریکا ترجیح خواهد داد یا خیر، گفت: «الزاما اروپا مجبور نیست بین رابطه با ایران و رابطه با آمریکا یکی را انتخاب کند. اروپا می‌تواند با مقاومت در برابر زیاده‌خواهی‌های آمریکا هم رابطه با ایران را داشته باشد و هم مانع فشار آمریکا بر بنگاه‌های اروپایی شود و قبلا هم چنین کاری را انجام داده است.»
وزیر خارجه ایران با اشاره به دو تجربه اروپا در این خصوص توضیح داد: «نخست تجربه دهه 70 شمسی است و تجربه دوم دهه 80 و ابتدای دهه 90 شمسی. در دهه 70، آمریکایی‌ها در اوج قدرتشان تحریم‌های فرامرزی را علیه ایران به اسم قانون داماتو وضع کردند. اروپا در آن زمان اعلام کرد من این تحریم را اجرا نمی‌کنم و اگر آمریکا شرکت‌های اروپایی را تحریم کند مقابله به مثل می‌کنم. در نتیجه آن تحریم‌ها هرچند تصویب شدند ولی هیچ‌وقت آمریکا آنها را علیه شرکت‌های اروپایی اجرا نکرد، بنابراین شرکت‌های اروپایی مجبور نبودند بین ایران و آمریکا یک طرف را انتخاب کنند؛ هم در ایران سرمایه‌گذاری می‌کردند و هم در آمریکا فعالیت.
در نیمه دوم دهه 80 شمسی اروپا تصمیم 180 درجه متفاوتی گرفت. تصمیمی که شاید شرایط داخلی ایران هم در آن تاثیر داشت. تصمیم گرفت نه‌تنها با فشارها و تحریم‌های آمریکا علیه ایران مخالفت نکند که حتی همراهی هم بکند. نتیجه این شد که همه بانک‌های بزرگ اروپایی میلیاردها دلار از سوی آمریکا جریمه شدند. یعنی آمریکا از همراهی اروپا با آمریکا علیه ایران، برای ضربه زدن به رقبای اروپایی شرکت‌ها و بانک‌های آمریکایی استفاده کرد.
بنابراین این‌طور نیست که اروپا مجبور به انتخابی باشد بین اینکه ایران را انتخاب کند یا آمریکا را. انتخاب اروپا این است که خودش را انتخاب کند یا دنباله‌روی را. اگر خودش را انتخاب کند منافع خود را پیگیری می‌کند و من یقین دارم اقتصاد اروپا بزرگ‌تر از آن است که آمریکایی‌ها بتوانند آن را کنار بگذارند. همین‌طور که اروپا نمی‌خواهد آمریکا را کنار بگذارد، آمریکا هم نمی‌خواهد اروپا را کنار بگذارد.»
