نقشه بارزانی برای آینده حیات سیاسی خود چیست؟

به گزارش تسنیم،  روز یکشنبه پارلمان اقلیم کردستان عراق پس از قرائت نامه بارزانی مبنی بر عدم علاقه به تمدید دوره ریاست وی و بررسی آن به کار خود پایان داد.

پارلمان اقلیم در جلسه خود با 70 رأی موافق و 23 رأی مخالف، با تقسیم اختیارات ریاست این منطقه موافقت کرد و بدین ترتیب اختیارات ریاست اقلیم کردستان به نخست‌وزیر، پارلمان و قوه قضاییه اقلیم منتقل شد.

این پیشنهاد از سوی خود مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان که یکم نوامبر رسماً دوره ریاستش بر اقلیم پایان می‌یابد، مطرح شده بود و مورد حمایت دو حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات قرار داشت.

در جلسه یکشنبه بحث‌های تندی میان نمایندگان احزاب گوران و جماعت اسلامی که با این پیشنهاد بارزانی مخالف بودند، با نمایندگان دو حزب دیگر روی داد زیرا گوران و جماعت اسلامی خواهان برچیده شدن کامل سمت ریاست اقلیم و دادن اختیارات آن به سه نهاد دیگر به ویژه نهاد نخست وزیری بودند. این در حالی بود که در پیشنهاد بارزانی بحث تعلیق موقت این سمت تا برگزاری انتخابات مطرح شده بود.

در این خصوص بحث‌ها و تحلیل‌های زیادی در فضای رسانه و عرصه سیاسی مطرح شده که عده‌ای آن را شکست و نابودی سیاسی مسعود بارزانی قلمداد کرده‌اند و برخی آن را یک تاکتیک برای بازسازی وجهه سیاسی وی دانسته‌اند.

در این باره بیان چند نکته حائز اهمیت است:

- بارزانی در این نامه با اشاره به پایان دوره حضور خود بر ریاست اقلیم، تنها خواستار "تمدید نشدن" آن شد و از "حقی" چشم پوشی نکرد.

- بارزانی مسئولیتی را تنفیذ یا منتقل نکرد بلکه بر اساس رای مجلس و البته پیشنهاد وی، "اختیارات ریاست اقلیم" برای مدتی به سه نهاد دیگر منتقل شده است.

- از میان اختیارات ریاست اقلیم، 15 صلاحیت به نخست وزیر، 3 صلاحیت به مجلس و 3 صلاحیت به دستگاه قضایی منتقل شده است اما در این بین تکلیف صلاحیت فرماندهی کل قوا و ریاست نیروهای امنیتی که در حال حاضر در دست مسرور بارزانی فرزند مسعود است، مشخص نشده است.

- طی 4 سال گذشته درباره سیستم حکومتی اقلیم بحث‌های زیادی مطرح بوده که همچنان ریاستی بماند یا به پارلمانی تغییر یابد که احزاب دموکرات و اتحادیه میهنی مانع تغییر سیستم شده‌اند. در جلسه فوق نیز در این خصوص بحث‌های شدیدی در گرفت زیرا احزاب گوران و جماعت اسلامی معتقد بودند که با عدم تمدید دوره ریاست مسعود بارزانی بهترین فرصت برای تغییر سیستم حکومتی ایجاد شده و باید از آن استفاده کرد اما با نامه بارزانی که موضوع ریاست را به طور موقتی کنار گذاشته و نیز لابی صورت گرفته در مجلس بین حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات، این پست حذف نشد و همین امر درگیری داخلی در مجلس را رقم زد.

-  دیوان ریاست اقلیم منحل نشده و کماکان به کار خود ادامه می‌دهد که این موضوع نشان می‌دهد سیستم حکومت اقلیم ریاستی خواهد ماند و نه پارلمانی.

- تا برگزاری نشست مجلس که حدود 10 ماه دیگر خواهد بود، اختیارات در دست نخست وزیر اقلیم است و بعد از آن شرایط سیاسی مشخص خواهد شد.

- با تشکیل پارلمان جدید اگر قانون اساسی اقلیم که در سال 2009 نوشته شده و در سال 2011 تصویب شده به همه پرسی گذاشته شود باز هم مسعود بارزانی می‌تواند برای این پست کاندیدا شود زیرا دو دوره ریاست وی تا پیش از رفراندوم قانون اساسی بوده و بعد از آن موضوعیت ندارد.  اگر قانون اساسی اصلاح شود نیز مسعود بارزانی مجدداً می‌تواند به عرصه سیاسی بازگردد.

با نگاهی به موارد ذکر شده در بالا و وضعیت سیاسی و اجتماعی اقلیم کردستان می‌توان نتیجه گرفت که اولاً بارزانی هنوز از قدرت خداحافظی نکرده و امکان بازگشت وی طی سال آینده میلادی وجود دارد. دوماً با توجه به نبود یک گزینه جایگزین یا کاریزما برای ریاست اقلیم و اقبال نسبتاً مطلوب مردمی به مسعود بارزانی، وی می‌تواند در صورت انتخابات دوباره به قدرت بازگردد. سوماً حتی در صورت بررسی تغییر سیستم حکومتی در مجلس این منطقه بازهم حزب دموکرات می‌تواند با ائتلاف با حزب اتحادیه میهنی مانع تصویب نظامی پارلمانی شود و سیستم ریاستی تداوم یابد که یکی از مهمترین نشانه‌های آن عدم انحلال دیوان ریاست اقلیم است.

سوال این است که هدف بارزانی از عدم تمایل برای تمدید دوره ریاستش از سوی مجلس چه بود؟

در این باره احمد حمه رشید نماینده جماعت اسلامی کردستان در مجلس عراق گفته است که، هدف از استعفای مسعود بارزانی از منصب ریاست اقلیم کردستان مانور سیاسی برای کسب احترام مردم کردستان پس از بوجود آوردن ننگ و فجایع در طول دوران زمامداری خود و در پی برگزاری همه پرسی، برای مردم کردستان به شمار می رود.

نجم الدین کریم استاندار مخلوع کرکوک نیز همین سخن را به نوعی دیگر بیان کرده است: مسعود بارزانی از منصب خود به عنوان رئیس اقلیم کردستان کناره گیری نکرده، بلکه دوره ریاست او بر اقلیم سپری شده اما آرمان استقلال کردها همچنان به قوت خود باقی است. اقلیم کردستان به طور موقت  برخی از مناطق خود را که اکنون اشغال شده تلقی می‌شوند و نمی‌توان آن ها را مورد مناقشه نامید، از دست داده، با اینحال اقلیم در آینده نزدیک  مستقل خواهد شد.

در این بین نیز باید به جملات بارزانی در نامه‌اش به مجلس دقت کرد که آورده است: کسی نمی‌تواند رای 3 میلیون نفر برای استقلال را باطل کند.

همه این موارد نشان می‌دهد که بارزانی برای مدتی موقت از قدرت کناره گرفته تا دوباره با شرایطی جدید به صحنه بازگردد و اقلیم را اداره کند؛ یا مستقیم و یا غیر مستقیم.