تصویر تاریک رسانه‌های اجتماعی

قیاس این رقم با جمعیت حدود 7.5 میلیاردی جهان، ایده خوبی از قدرت رسانه‌های اجتماعی به دست می‌دهد. 1.7 میلیارد نفر از کاربران برآورد شده، عضو فیسبوک هستند. این در حالی است که توئیتر، اینستاگرام، تامبلر، ردیت و… هم اعضای بیشماری دارند. نرم‌افزارهای موبایلی واتس‌اپ، کیک، وایبر و تلگرام هم جایگاه خود را یافته‌اند.

در نتیجه این پدیده، شبکه‌ای در هم تنیده از کاربران پدید آمده که از سراسر جهان با هم در ارتباط هستند، اما این شبکه‌های اجتماعی تنها محل نمایش پست‌های خنده‌دار و فکاهی نیست، گاهی اوضاع بیخ پیدا می‌کند و شبکه‌های اجتماعی به جولانگاه گروه‌های تروریستی تبدیل می‌شود.

نزدیک‌تر از بیخ گوش

خوشبختانه این روزها بیشتر تصاویری که از داعش در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شود، حامل پیام شکست‌ آنهاست، اما در روزهای اوج داعش شاهد آپلود شدن تصاویر بشدت وحشتناک و وحشیانه از قتل عام و کشتار افراد بیگناه توسط این فرقه ضاله بودیم؛ تصاویری که از دستگاه‌های هوشمند و مرورگرهای ما در خانه سر درمی‌آورد.

داعش یک نمونه بهره‌کشی از رسانه‌های اجتماعی است، اما نمونه‌ای است که به‌خوبی نشان می‌دهد چطور می‌توان از این رسانه‌ها برای امیال پلید بهره گرفت. برخی گروه‌ها از این شبکه‌ها تنها برای برنامه‌ریزی بهره می‌گیرند و برخی از جرایم هم درون همین شبکه‌ها نمود پیدا می‌کند. تحلیل و صدور حکم درباره جرایم صورت گرفته در این شبکه‌ها نیز سختی‌های خود را دارد. جرایمی مانند اذیت و آزارهای نژادپرستانه، حمله به طبقات و گروه‌های خاص جامعه، اقدام به رذالت‌های نفسانی و مزاحمت، تعریف و حدود معینی ندارد. به اینها انواع ترفندها برای سرقت اطلاعات و هویت افراد را هم بیفزایید: ترفندهایی مانند کلیک-جک (اغوای کاربر به کلیک روی چیزی خلاف آنچه نمایش داده می‌شود)، داکس کردن (گردآوری اطلاعات خصوصی فرد و علنی کردن آن)، فارمینگ (حمله‌ای سایبری برای انحراف ترافیک یک وبسایت به یک وبسایت جعلی) و مواردی از این نوع.

جرم نمایشی

از دیگر حقایق ناگوار فرهنگ اینترنت که در رسانه‌های عمومی جلوه می‌کند، عامل جنون است. افرادی را در برخی کشورها می‌بینیم که پیش از وقوع جرم یا در مواردی پس از وقوع با مدرک جرم در دست خودستایی کرده و رجز می‌خوانند. زمانه فعلی با ایجاد میل دیوانه‌وار برای محبوب شدن در افراد، بسیاری را برآن داشته که از خیلی حرف‌ها و کارهایشان فیلم و عکس گرفته و به اشتراک بگذارند. مرکز آمریکایی دانشگاه اقتصاد لندن به این پدیده نام «جرم نمایشی» یا performance crime داده است.

باید تاکید کنیم پدیده‌های امروزی مانند شبکه‌های اجتماعی و دوربین‌های همراه تماما بد نیستند. آنها نیز مانند هر وسیله دیگری خوب و بد دارند و باید با در نظر داشتن این نکته انحرافات را تحلیل کرد. یکی از خصوصیات شبکه‌های اجتماعی این است که می‌تواند به عنوان جایگاهی برای صداهای مستقل به کار برود. استفاده همزمان از صداهای مثبت و منفی حقیقتی است که باید پذیرفت و سپس از طرق دیگر برای کاستن از امواج منفی‌ اقدام کرد.

تغییر در جرایم؟

آمار دقیق شبکه‌های اجتماعی خاص به سختی یافت می‌شود. ارقام گزارش شده براساس یکسری معیارها به دست آمده و متفاوت است. در آمریکا، شکایات مستقیم به‌عنوان فعالیت مجرمانه ثبت می‌شوند. این در حالی است که پرونده‌های شامل تحت نظر گرفتن افراد اجازه ثبت ندارند، اما فعالیت‌های افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به‌عنوان مصداق جرم و علت بازداشت به کار گرفته شود.

با این اوصاف، بهتر است به جای این که دنبال آمار دقیق باشیم، به نقش رسانه‌های اجتماعی در تغییر انواع جرایم بپردازیم. یک جست‌وجوی ساده به دنبال «دستگیری به دلیل تهدیدهای آنلاین» بیش از 11 میلیون نتیجه به‌دست می‌دهد. عمده این تهدیدها از رسانه‌های اجتماعی نشات می‌گیرند.

جرایم آفلاین

اگر یک موقع به سرتان زد خبر سفرتان را از شبکه‌های اجتماعی به اطلاع دیگران برسانید، بیشتر فکر کنید.

74 درصد سارقان سابق آمریکا در مصاحبه‌هایشان به نقش رسانه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر و Four Square در سرقت‌های امروزی اذعان داشته‌اند. این در حالی است که حدود 74 درصد گفته‌اند Google Street View هم یک پای ثابت سرقت‌ها شده است! 54 درصد این افراد گفته‌اند پست‌های افراد در شبکه‌های اجتماعی و ثبت لوکیشن یکی از شایع‌ترین خطاهایی است که خانه‌داران انجام می‌دهد.

زمان میانگین سرقت از منازل، 8 تا 12 دقیقه است. تقریبا تمام تصاویر دیجیتال دارای اطلاعات EXIF هستند. این اطلاعات، تنظیمات به کار رفته برای تصویربرداری را تشریح می‌کند. علاوه بر این، دستگاه‌های امروزی دارای GPS هم اغلب تصاویر شما را با نقطه دقیق تصویربرداری ژئوتگ می‌کنند.

بعضی شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک به خوبی اطلاعات EXIF تصاویر آپلود شده شما را پاک می‌کنند، اما همه شبکه‌ها این‌طور نیستند.

توصیه‌های دیگر این است که از ورود به حساب‌های کاربری خود در رستوران‌ها، مراکز تفریحی و‌… حتی در نزدیکی محل زندگی خودداری کنید. در طول سفر نیز تا جای ممکن از ورود به حساب‌های کاربری اجتناب کنید.

خطر در کمین است

همچنان که اتفاقات ناخوشایند در شبکه‌های اجتماعی رو به فزونی می‌گذارد، اقدامات متقابلی برای کاستن آنها انجام می‌شود. هر بار که در شبکه اجتماعی تازه‌ای ثبت‌نام می‌کنید، به حداقل اطلاعات اکتفا کنید. حتی توصیه می‌شود حساب‌های کاربری قدیمی خود را هم جست‌وجو و حذفشان کنید. اگر قصد دارید در شبکه اجتماعی تازه‌ای ثبت‌نام کنید بهتر است درباره‌اش تحقیق کنید. مثلا یکی از مزایای تلگرام این است که می‌توانید به آن فرمان بدهید تا پس از چند روز یا ماه آنلاین نشدن، به‌طور خودکار حساب کاربری شما را از بین ببرد. این قابلیت در فیسبوک وجود ندارد و هرچه ساخته باشید و هر فعالیتی کرده باشید تا ابد پابرجاست و فقط می‌توانید حساب خود را غیرفعال – و نه نابود – کنید.