مقایسه آماری اپراتورهای موبایل ایران

چند سالی است به واسطه آزادسازی محدودیت‌های تکنولوژی پروانه‌های ارتباطی، رقابت بین اپراتورهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور بالا گرفته است تا جاییکه به صراحت می‌توان گفت تمامی کاربران گوشیهای هوشمند نوروز امسال توانستند به لطف نسل‌های سوم و چهارم ارتباطی، تمامی تصویرنگاری‌ها و ویدئوهای ارسالی مسافران نوروزی در شبکه‌های اجتماعی را تماشا کنند که خود مصداق بازدید از اماکن تاریخی، گردشگری-توریستی و سایر جاذبه‌های دیدنی بود.

تجربه این فرآیند ارزشمند که ماحصل ارتقای پروانه‌های ارتباطات همراه به 3G و 4G است و بر جذب توریست داخلی و خارجی کشور تأثیر مستقیم و غیرمستقیم داشته و رونق اقتصادی را به دورترین نقاط کشور نیز رسانده، حدود سه چهار سالی است که تکرار می‌شود.

اگر تا دیروز با کمترین اطلاعات درباره اماکن تاریخی و نقاط گردشگری کشورمان مواجه بودیم اما امروز شاهد حضور مسافران و توریست‌هایی در اقصی‌نقاط کشور هستیم که ضمن تکریم نوروز به اشتراک تجارب و معرفی اماکن دیدنی از طریق ظرفیت‌های ارتباطی کشور می‌پردازند و در صحنه بین‌المللی از جاذبه‌های ایران زمین می‌گویند.

*اپراتورها و نقش آنها در توسعه اقتصادی و گردشگری

این مهم تنها با توجه دولت به ظرفیت‌های نهفته در ارتباطات و فناوری اطلاعات و سپس سرمایه‌گذاری اپراتورهای ارتباطی برای ایجاد پوششی گسترده و عادلانه در کشور محقق شد تا جاییکه در آستانه دهه فجر سال گذشته محمد جواد آذری جهرمی؛ از گسترش خدمات نسل‌های سوم و چهارم تلفن همراه به تمامی 1246 شهر کشور خبر داد و در اسفند ماه گذشته نیز براساس نتایج حاصل از هشتمین دوره ارزیابی رتبه‌بندی و انتخاب اپراتورهای برتر سال و همچنین همتی که در توسعه 3G و 4G به تمام شهرهای کشور صورت گرفت از اپراتور اول ارتباطی کشور تقدیر کرد.

با تکیه بر زیرساخت‌های فراهم شده، دغدغه امروز وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه خدمات وای‌فای رایگان در اماکن تاریخی نظیر تخت جمشید و پاسارگاد که گوشه‌ای از هویت کشورمان هستند، شده است.

تمامی این اتفاقات خروجی نگاه توسعه‌ای اپراتورها به عنوان بازیگران حوزه ارتباطی است زیرا در صورت عدم وجود پوشش یکپارچه ارتباطات و نسل‌های نوین ارتباطی، مردم کمتر از جاذبه‌های دیدنی کشور در شبکه‌های اجتماعی مطلع می‌شدند و در نهایت بار ترافیکی ایام خاص نظیر نوروز این چنین متوازن در کشور توزیع نمی‌شد؛ از سمت دیگر ایران عزیزمان کمتر به جامعه جهانی شناسانده می‌شد.

نگاهی به آمارهای رسمی این حوزه نشان می‌دهد که تا نیمه سال گذشته 156 میلیون و 548 هزار و 511 سیم‌کارت توسط اپراتورهای ارتباطی واگذار شده و مجموع خطوط فعال به بیش از 85 میلیون سیم‌کارت رسیده است.

آخرین آمارهای ارائه شده از سوی دولت نسبت به نقش‌آفرینی اپراتورها در بازار ارتباطی کشور نشان می‌دهد که اپراتور اول کشور سهم 59.53 درصدی، اپراتور دوم سهم 38.47 درصدی و اپراتور سوم نیز سهم دو درصدی از این بازار دارد.

«همراه اول» با ضریب نفوذ 62.5 درصدی در جامعه تا پایان خرداد ماه سال گذشته، پوشش جاده‌های اصلی و فرعی خود را به 32078 و 34591 کیلومتر رسانید که با احتساب خطوط ریلی مجموعا 75595 کیلومتر می‌شد و 96.5 درصد جمعیت کل کشور را پوشش می‌داد.

«ایرانسل» هم با ضریب نفوذ 40.1 درصدی در همین بازه زمانی توانست مجموعا 35936 کیلومتر از جاده‌های اصلی، فرعی و ریلی کشور را تحت پوشش قرار دهد؛ در نهایت هم «رایتل» با ضریب نفوذ 2.08 درصدی میزان پوشش خطوط اصلی، فرعی و ریلی‌اش را تا پایان خرداد ماه گذشته به 21406 کیلومتر رسانید.

*میزان پوشش 3G و 4G در شهرهای کشور

در حوزه خدمات اینترنت همراه نیز اپراتور اول ارتباطی در حالیکه پروانه تجاری‌اش دیرتر از دو اپراتور دیگر به نسل‌های سوم و چهارم ارتقا یافت اما اکنون توانسته تمامی شهرهای کشور (1246 شهر) را تحت پوشش خدمات نسل 3، 4 و 4.5 خود درآورد.

اپراتور دوم هم که سهم قابل توجهی از بازار ارتباطی ایران دارد، براساس آخرین گزارشی که از وضعیت شبکه خود ارائه داده در بیش از دو هزار و 220 شهر، دهستان و جاده خدمات 4G و در بیش از سه هزار شهر، دهستان و جاده هم خدمات 3G دارد؛ این اپراتور همچنین گفته که خدمات نسل 4.5G را به بیش از 390 شهر توسعه داده است.

با این حال «ایرانسل» به صورت تفکیک شده از تعداد سایت‌هایش در مناطق مختلف و شهرهای تحت پوشش خود در نسل‌های مختلف نگفته است.

رسیدگی به امر توسعه و ایجاد زیرساخت‌های نوین ارتباطی در رقابت اپراتورهای ارتباطی به اندازه‌ای اهمیت دارد که بعضا برخی از آنها در تبلیغات محیطی، تلویزیونی و رسانه‌ای دست به تخریب رقیب زده و با ارائه آمار جعلی سعی در برتر جلوه دادن خود دارند اما با مقایسه آمار رسمی ارائه شده از سوی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات متوجه می‌شویم که اپراتور اول ظرف کمتر از هشت ماه توانسته در تعداد شهرهای تحت پوشش خدمات 3G و 4G به ترتیب رشد حدود 18 و 80 درصدی داشته باشد و با توجه به اینکه دو اپراتور دیگر آمار تفکیکی از میزان شهرهای تحت پوشش خود ارائه نکرده‌اند، نمی‌توان به مقایسه آمار آنها پرداخت.

*فاصله چشم‌گیر اپراتورهای موبایل در پوشش روستایی

با توجه به اینکه دسترسی به ارتباطات حق عموم مردم است و عدالت حکم می‌کند حکم توسعه به شکل متوازن باشد، آخرین آمار رسمی دولت نشان می‌دهد که اپراتور اول در 44918 روستا، اپراتور دوم در 17631 روستا و اپراتور سوم نیز در 65 روستا پوشش ارتباطی دارد.

اشتراک‌گذاری آنتن‌های اپراتور بزرگتر با کوچکترها

اشتراک ظرفیت شبکه اپراتورها از جمله اقداماتی بود که در دولت گذشته بنای آن نهاده و در نهایت باعث شد که امروز پوشش آنتن در تمامی نقاط کشور به شکل متوازن باشد؛ به نحویکه اگر اپراتوری در یک نقطه که اپراتور دیگر دارای آنتن است، آنتن نداشته باشد می‌تواند مشترک خود را مهمان اپراتور رقیب کند.

این مصوبه اجرایی با نام «رومینگ ملی» شناخته می‌شود و همانطور که گفته شد به دنبال این است تا ظرفیت شبکه اپراتوری را در نقاطی که سایرین پوشش ندارند به اشتراک بگذارد؛ با اجرای این مصوبه بود که اپراتور سوم ارتباطی توانست شعار پوشش «از خزر تا خلیج فارس» را سر دهد.

بنابراین ظرفیت سخت‌افزاری و شبکه‌ای اپراتورهای بزرگتر در اختیار کوچکترها قرار گرفت و عملا نیاز سرمایه‌گذاری نوپاها را تا حد چشم‌گیری از بین برد؛ در این شرایط بود که بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار از کاهش احتمالی سهم بازار اپراتورهای بزرگتر خبر دادند و شرایط را برای رقابت آنها مساعد ندانستند اما آمارهای رسمی دولت نشان می‌دهد برخلاف تمامی این اظهارنظرها، شرکت ارتباطات سیار ایران با احتساب مشترکان اپراتورهای دیگر که از طریق رومینگ ملی به شبکه‌اش وارد می‌شدند 62 درصد سهم بازار گرفته است.

*تغییر جهت ترابردپذیری شماره‌های تلفن همراه

همچنین مصوبه دیگری با رویکرد مصوبه قبلی و با هدف حمایت از حقوق مشترکان تلفن همراه، در همان زمان به اجرا گذاشته شد؛ «ترابردپذیری شماره‌های تلفن همراه» عنوان مصوبه‌ای بود که همانند رومینگ ملی باعث شد تا اغلب متخصصان و صاحب نظران حوزه ICT از آن به عنوان ضربه نهایی بر انحصار بازار اپراتور اول یاد کنند اما بار دیگر برخلاف تجارب بین‌المللی و پیش‌گویی‌های آماری، رویه معکوس شد.

ترابردپذیری شماره‌های تلفن همراه امکانی را فراهم کرد تا مشترکان تلفن همراه بتوانند با حفظ شماره خود، اپراتورشان را تغییر دهند و به سمت اپراتوری بروند که به زعم‌شان خدمات بهتری دارد.

بنابراین با چنین مصوبه‌ای اهرم قدرت و فشار از دست اپراتورها خارج و در اختیار مشترکان تلفن همراه قرار گرفت، اما برخلاف اینکه تصور می‌شد مردم اپراتور قدیمی و بزرگتر را ترک کرده و به سمت اپراتورهای جدید می‌روند اما جذب همراه اول از ایرانسل و رایتل بیشتر شد.

مشترکان وفادار و حال و روز اپراتورها!

با وجود گذشت بیش از یک سال از اجرای نهایی طرح ملی ترابردپذیری شماره‌های تلفن همراه، آخرین آمار رسمی رسانه‌ای شده (اواخر آذر 96) از میزان ترابرد به اپراتورهای ارتباطی نشان می‌دهد که در مجموع 236014 مشترک با حفظ شماره به شبکه همراه اول وارد و 193363 مشترک خارج شده‌اند که مجموعا تراز مثبت 42651 را نمودار است.

اما تراز ترابرد هر دو اپراتور ایرانسل و رایتل منفی و به ترتیب 16577 و 26074 بوده است؛ به قطع مشخص است که برنده اصلی این رقابت سنگین اپراتور قدیمی کشور بوده و در شرایطی که همه کارشناسان و صاحب‌نظران برای خروج آن از گردونه رقابت زمینه می‌چیدند توانسته با فراهم کردن بسترهای ارتباطی موردنیاز مردم، به مقصدی برای مشترکان دیگر اپراتورها تبدیل شود.

از سوی دیگر نکته جالب‌تر اینکه مدیرعامل وقت همراه اول در مجامع عمومی عادی سالیانه و فوق‌العاده شرکت ارتباطات سیار ایران که سال گذشته با حضور 95درصدی سهامداران این اپراتور برگزار شد به صراحت اعلام کرد: در حالی با اجرای ترابردپذیری شماره‌های تلفن همراه بیشترین مشترکان به شبکه همراه اول وارد شده‌اند که بین 20 تا 30 درصد کسانی هم که از شبکه ما رفته‌اند، اکنون در حال بازگشت هستند و به عبارتی وفادار مانده‌اند.

پیش از آن هم مدیر ترابردپذیری اپراتور اول دلیل موفقیت این اپراتور در جذب مشترکان بیشتر به نسبت دو اپراتور دیگر را اجرای رومینگ ملی عنوان کرد؛ به عقیده او مشترکانی که طعم خدمات خوب را چشیده بودند حاضر شدند در زمان اجرای ترابردپذیری به شبکه ما مهاجرت کنند.

آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها نشان می‌دهد که این اپراتور صاحب 18200 سایت نسل سوم و 15900 سایت نسل چهارم است و همچنین آخرین آمار و ارقام رسمی مربوط به کیفیت شبکه اپراتورها هم نشان می‌دهد که وضعیت اپراتورهای اول تا سوم در شاخص «میزان موفقیت در برقراری مکالمات»(ASR) به ترتیب 51.49، 49.15 و 51.75 درصد است.

*روند تغییر سهم بازار

در نهایت و به منظور جمع‌بندی باید گفت، آمارهای رسمی دولت هم نشان می‌دهد که از پایان شهریور ماه سال 1395 تا پایان خرداد ماه سال 1396 سهم بازار اپراتور اول ارتباطی در جامعه با رشد حدودا دو درصدی مواجه در حالیکه سهم بازار اپراتورهای دیگر تماما در این بازه زمانی (دوره اجرای ترابردپذیری) با کاهش روبرو شده است.