تهران و ریاض به یک هدف مشترک رسیدند؟

به گزارش اقتصادنیوزقیمت نفت در بازار جهانی به رکوردهای جدیدتری دست پیدا کرده و ماموریت اوپک در کاهش سطح ذخایر نفت خام کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه نیز موفقیت‌آمیز بوده است. با این حال عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده اوپک بر تداوم محدودیت تولید اصرار دارد تا علاوه بر کاهش ذخایر جهانی نفت خام، به اهداف دیگری نیز دست یابد.

تغییر استراتژی بزرگان نفتی 

 تلاش سعودی‌ها برای رشد قیمت نفت در حالی است که طبق رفتار بازار، رشد قیمت نفت می‌تواند افزایش عرضه و در پی آن ریزش قیمت‌ها را به دنبال داشته باشد. با این حال برنامه‌های سیاسی و اقتصادی عربستان، انگیزه زیادی به این کشور داده است تا همچنان نفت را در مسیر رشد هدایت کند. ریسک افزایش عرضه یا حتی بر‌هم خوردن توافق اوپک در صورت تداوم رشد قیمت‌ها در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا و متحد ولیعهد جوان عربستان نیز به روند فعلی قیمت نفت واکنش نشان داده است.

 شاهزاده سعودی در حالی برای اجرای طرح‌های بلندپروازانه خود به قیمت‌های بالاتر نفت خام نیاز دارد که روز گذشته ترامپ در توییتی به افزایش قیمت طلای سیاه در نتیجه اجرای سیاست کاهش عرضه از سوی اوپک انتقاد کرد. از نظر رئیس‌جمهوری آمریکا «رشد قیمت فعلی نفت خام مصنوعی و بسیار بالا است و اتفاقی خوب و قابل‌قبول نیست.» قیمت جهانی نفت‌خام برای دومین هفته روندی صعودی داشته است. در این میان نفت خام آمریکا به قله ۷۰ دلاری نزدیک شده است. این رقم می‌تواند فشار اقتصادی زیادی بر ایالات متحده آمریکا داشته باشد زیرا این کشور روزانه ۱۷ میلیون بشکه نفت خام مصرف دارد.به این ترتیب در شرایطی که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک می‌توانند اجرای موفق طرح کاهش تولید و غلبه بر مازاد ذخایر جهانی نفت خام را جشن بگیرند، وزرای عضو کمیته نظارت بر اجرای توافق کاهش تولید، روز گذشته در نشست جده، راه‌حل‌های تازه‌ای برای تاکید بر تداوم اجرای کاهش تولید پیدا کردند. دیروز شهر جده در عربستان سعودی میزبان  کمیته‌ویژه‌ نظارت بر اجرای توافق«JMMC» بود. بحث‌های نشست روز گذشته به شکلی جدی در جلسه ۲۲ ژوئن بار دیگر بررسی می‌شود.

توافق تاریخی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک که از ابتدای سال ۲۰۱۷ آغاز شد، تاکنون موفقیت چشم‌گیری را به ثبت رسانده است. به گزارش بلومبرگ، این همکاری که هدف اصلی آن رساندن سطح ذخایر جهانی نفت خام به میانگین پنج سال گذشته بود؛ موفق شده است ۹۷ درصد از مازاد ذخایر جهانی نفت خام را حذف کند.   با دست یافتن به این هدف، وزیر نفت عربستان روز گذشته اعلام کرد «توافق کاهش تولید همچنان باید تا دست‌ یافتن به هدف مهم دیگر یعنی افزایش سرمایه‌گذاری در تولید نفت و گاز تا سطوح کافی، ادامه پیدا کند.» اما این تنها دلیل خالد الفالح برای تاکید بر تداوم اجرای طرح کاهش تولید نبود زیرا او در بخش دیگری از صحبت‌های خود تلویحا به این موضوع اشاره کرد که «قیمت‌های بالاتر برای نفت لزوما بد نیست.»‌

هر بشکه نفت خام آمریکا روز گذشته و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷ به وقت تهران) ۳۹ سنت افت قیمت داشت و به ۹۰/ ۶۷ دلار بر بشکه رسید. این شاخص جهانی نفت خام یک روز پیش از آن و در معاملات روز پنج‌شنبه، در بالاترین سطح به قیمت ۵۶/ ۶۹ دلار دست یافت که بیشترین سطح از نوامبر ۲۰۱۴ به این‌سو است.روند رو‌به رشد قیمت نفت خام آمریکا در معاملات دیروز و تا پیش از انتشار توییت دونالد ترامپ ادامه داشت اما با اعتراض ترامپ به قیمت‌ها، مسیر عکس در پیش گرفت. واکنش منفی بازار نفت به اظهارات ترامپ در حالی رقم خورد که وزرای نفت عربستان سعودی و امارات متحده عربی، رشد قیمت نفت را مصنوعی نمی‌بینند و در نتیجه ریسک‌های ژئوپلیتیک ارزیابی می‌کنند.هر بشکه نفت خام برنت نیز روز گذشته اگرچه برای دومین‌بار از رکورد سه ساله ۷۴ دلار بر بشکه عبور کرد، با این حال در ادامه معاملات با افت قیمت همراه شد. شاخص نفت دریای شمال در معاملات روز گذشته با افت ۴۷ سنتی مواجه شد و به قیمت ۳۱/ ۷۳ دلار بر بشکه رسید.

ماموریت اوپک تمام نشده است؟

نفت ۸۰ دلاری تا یک سال قبل چیزی شبیه آرزو بود اما حالا و با اشاره مستقیم الفالح به قیمت‌های بالاتر، به‌نظر می‌رسد عربستان تا دست‌یافتن به این قیمت یا حتی بیش از آن (۱۰۰ دلار بر بشکه)، از اجرای توافق کاهش تولید دست نکشد. دیروز شهر جده محل ارسال سیگنال‌هایی قوی برای آینده قیمت طلای سیاه بود. وزیر نفت عربستان سعودی که تا پیش از این هیچ‌گاه اشاره‌ای مستقیم به هدف قیمتی نمی‌کرد، روز گذشته و در جمع خبرنگاران گفت: هنوز ظرفیت کافی برای قیمت‌های بالاتر وجود دارد، طوری که تقاضا نیز آسیب نبیند. الفالح در حالی به این موضوع اشاره کرد که در مصاحبه‌های پیشین خود تاکید داشت عربستان سعودی به دنبال اهداف قیمتی نیست. وزیر نفت عربستان در ادامه صحبت‌های روز گذشته گفت: ما قبلا قیمت‌هایی بسیار بالاتر از آنچه حالا هست را هم دیده‌ایم.  الفالح عقیده دارد اقتصاد جهانی قادر به جذب قیمت‌های بالاتر نفت خام است. او در جمع خبرنگاران گفت: ما باید صبور باشیم، نباید به خود مغرور شویم و به ادعاهایی مانند اینکه «ماموریت انجام شد» گوش دهیم.

از نگاه کارشناسان صحبت‌های روز گذشته وزیر نفت عربستان شبیه به هشداری بود مبنی بر اینکه رشد قیمت نفت خام، دلیلی برای پایان طرح کاهش تولید نیست. با این حال باید دید خاندان سعودی در برابر انتقادات ترامپ نسبت به رشد قیمت طلای‌سیاه، چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که در حال فراهم کردن شرایط به‌دست گرفتن قدرت در عربستان است، در حالی به درآمدهای نفتی بیشتر برای اجرای طرح‌های اقتصادی و فرهنگی خود نیاز دارد که در عین حال برای تثبیت قدرت خود به همراهی و حمایت آمریکا نیز نیازمند است.

از طرفی عرضه اولیه بخشی از سهام شرکت آرامکو در بورس‌های بین‌المللی از دیگر اهداف شاهزاده جوان سعودی است که اجرای موفق آن تنها با قیمت بالای نفت ممکن خواهد بود زیرا فروش سهام بزرگ‌ترین‌ شرکت ملی نفت دنیا در قیمت‌های پایین، به معنای قبول زیان است.

 افزایش سرمایه‌گذاری، هدف دیگر اوپک

هرچند عربستان سعودی برای رشد قیمت نفت دلایل داخلی دارد، اما نمی‌توان منکر شد که با رشد قیمت نفت، انگیزه سرمایه‌گذاری در بالادست نفت نیز بیشتر می‌شود. به این ترتیب به نظر می‌رسد عربستان سعودی توجیهی قابل قبول و فراگیر برای به تاخیر انداختن اعلام جشن پیروزی کاهش تولید دارد.  «افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز به واسطه رشد قیمت‌ها» روز گذشته در حالی از سوی خالدالفالح اعلام شد که او پیش از این نیز به «زوال سرمایه‌گذاری و تولید در بسیاری از مناطق» اشاره و تاکید کرده بود تنها راه مبارزه با چنین شرایطی این است که به پروژه‌های بالادست صنعت نفت سرمایه تزریق شود. به گزارش رویترز، وزیر نفت عربستان پیش از این اعلام کرده بود «من نمی‌دانم قیمتی که می‌تواند تعادل را در بازار و بالادست نفت ایجاد کند کدام است اما تنها چیزی که ما می‌دانیم این است که این قیمت در سال ۲۰۱۸ به دست نخواهد آمد.»وزیر انرژی امارات متحده عربی نیز در ماه آوریل اعلام کرده بود «همه ما می‌دانیم قیمتی خوب است که بتواند بازار را به تعادل برساند و سرمایه کافی نیز جذب کند. ما به جذب سرمایه بیشتری نیاز داریم.» به این ترتیب افزایش سرمایه‌گذاری در بالادست صنعت نفت (که در زمان افول قیمت‌ها به یکی از مشکلات اصلی در صنعت نفت دنیا تبدیل شده بود)، از دیگر اهدافی است که باعث شد بحث اتحاد بلندمدت میان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کنترل تولید مطرح شود.

کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت که به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی این صنعت شناسایی می‌شود، می‌تواند در آینده معضل کمبود عرضه را به دنبال داشته باشد. در واقع هرچندبا پیشرفت تکنولوژی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر نقش نفت در آینده کمرنگ‌تر خواهد شد، اما بر اساس مطالعات و پیش‌بینی‌های انجام شده این محصول همچنان به ایفای نقش در بازار ادامه خواهد داد و کشورهای جهان تا سال‌های زیادی به نفت احتیاج خواهند داشت. به این ترتیب است که بحث سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و توجیه اقتصادی آن، از مباحث روز صنعت نفت است.با تمامی این تفاسیر هرچند الفالح بر رشد قیمت نفت خام و در پی آن افزایش سرمایه‌گذاری در بالادست صنعت نفت تاکید دارد، اما نواک که روز جمعه در جده حضور داشت، بر این نکته تاکید کرد که «توافق کاهش تولید نفت، موجب رشد تولید نفت در آمریکا و بازسازی صنعت نفت تگزاس شده است.» این جمله به خودی خود موید مخالفت همیشگی روسیه با رشد بیش از اندازه قیمت نفت است. آن طور که نگاهی به گذشته نشان می‌دهد، پیش از سال ۲۰۱۴ نیز رشد قیمت نفت خام منجر به افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت شیل آمریکا و سرازیر شدن تولیدات آنها به بازار نفت و در نتیجه سقوط قیمت‌ها شد.

روی دیگر نفت ۱۰۰ دلاری

 اجرای موفق طرح کاهش تولید، هدف‌گیری عربستان برای دست یافتن به قیمت‌های بالاتر، تقاضای قوی و همچنین کاهش سطح ذخایر نفت خام تجاری آمریکا به کمترین سطح در پنج‌سال‌گذشته از مهم‌ترین دلایل جهش قیمت نفت در روزهای گذشته بوده‌اند. در این میان ریسک‌های ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه و همچنین تهدید خروج آمریکا از برجام نیز تاثیر چشمگیری بر رشد قیمت نفت داشته است. پس از آنکه حمله هفته گذشته آمریکا و متحدانش به خاک سوریه قیمت نفت را بالا برد، حالا نحوه برخورد رئیس‌جمهور آمریکا با توافق برجام است که در مرکز توجه فعالان بازار قرار گرفته است. به گزارش رویترز، بانک سوسیته جنرال پیش بینی کرده است که در صورت خروج آمریکا از برجام قیمت نفت ۱۰ دلار افزایش یابد. بانک آمریکایی گلدمن ساکس نیز پیش از این پیش‌بینی کرده بود که در صورت بازگشت احتمالی تحریم‌های آمریکا علیه ایران، قیمت نفت ممکن است ۷ دلار افزایش یابد. این بانک در گزارش خود اضافه کرده: «با توجه به اینکه میزان ذخایر پایین آمده و همچنان در حال کاهش است، بازار حتی در برابر اختلالات کوچک نیز آسیب پذیر شده است.» بر اساس این گزارش، احتمالات اینچنینی باعث شده است تعداد مشتریانی که این هفته نفت برنت را در معاملات آتی بین ۷۵ تا ۸۰ دلار در هر بشکه خریداری می‌کنند به بالای ۳۰ درصد برسد که بالاترین رقم از اواخر سال ۲۰۱۶ تاکنون به شمار می‌رود. خروج آمریکا از برجام به معنای بازگشت تحریم‌های نفتی و بانکی علیه ایران است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که بازگشت تحریم‌ها علیه ایران می‌تواند بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه از عرضه نفت خام ایران به بازار را کاهش دهد. در شرایطی که توافق کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک ادامه دارد، این میزان کاهش عرضه از سمت ایران به معنای شکاف بیشتر میان عرضه و تقاضای طلای سیاه و رشد قیمت‌ها است. از طرفی کاهش تولید ناخواسته نفت در ونزوئلا نیز در افزایش قیمت طلای سیاه اثرگذار است.   به عقیده کارشناسان چنانچه افت تولید نفت ونزوئلا به علت تداوم مشکلات سیاسی و اقتصادی ادامه داشته باشد، به نوبه خود تبدیل به اهرمی برای رشد بیشتر قیمت‌ها خواهد شد.همچنین بر‌اساس خوش‌بینانه‌ترین سناریوها بازگشت بی‌ثباتی به  لیبی، حداقل حدود ۲۰۰ هزار بشکه از نفت این‌کشور را از بازار حذف خواهد کرد و ممکن است قیمت جهانی نفت را حتی تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه برساند.

به گزارش اویل پرایس، آینده لیبی، به‌عنوان یک تولید‌کننده مهم نفت و گاز در شمال آفریقا بار دیگر در معرض تهدید قرار دارد. رسانه‌های بین‌المللی گزارش می‌دهند ژنرال خلیفه حفتر، مرد قدرتمند این روزهای لیبی و رهبر ارتش ملی لیبی، یعنی بزرگ‌ترین و قدرتمندترین نیروی نظامی این کشور سکته کرده است. رسانه‌های عربی سخن از مرگ یا کناره‌گیری این نظامی قدرتمند از عرصه سیاسی لیبی در روزهای آینده می‌دهد که بدون شک می‌تواند موجب افزایش بی‌ثباتی در این کشور و تشدید نزاع قدرت در شرق لیبی شود.ارتش ملی لیبی در سایه برقراری ثبات توانسته تولید نفت این کشور را از ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار بشکه در روز به یک میلیون بشکه افزایش دهد. به راه افتادن جنگ قدرت منجر به کاهش مجدد ظرفیت تولید و صادرات نفت لیبی خواهد شد.حال با موضعی که رئیس‌جمهور آمریکا علیه هدف اوپک برای رشد قیمت گرفته است و همچنین اظهارنظر الکساندر نواک، وزیر نفت روسیه مبنی بر اینکه «کشورهای عضو و غیرعضو اوپک ممکن است در اوین فرصت در سال جاری روند کاهش تولید را تعدیل کنند»، باید دید عربستان سعودی که سودای نفت ۱۰۰ دلاری در سر دارد، چه سیاستی در پیش خواهد گرفت؟