واکنش سخنگوی وزارت خارجه درباره برخی ادعاهای اروپایی درباره «اینستکس»

به گزارش اقتصادنیوزبهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگویی با فارس، به مباحثی چون سازوکار مالی اروپا (اینستکس)، پرونده‌سازی‌های علیه ایران در برخی کشورهای اروپایی، مناسبات تهران و پاریس، تشکیل دولت جدید در لبنان و ... پرداخت.

وی در این گفت‌وگو درباره اینستکس عنوان کرد: در هفته‌ گذشته شاهد اعلام ثبت این موسسه بودیم، این یک گام نخست و مثبت تلقی می‌شد، ولی کاری دیرهنگام و با تاخیر بود که قطعا جای انتقاد و گلایه از جانب جمهوری اسلامی نسبت به این تاخیر و اقدام دیرهنگام آنها کماکان پابرجاست.

قاسمی با تأکید بر اینکه طرف اروپایی باید هر چه زودتر نسبت به اجرایی کردن این سازوکار و به مرحله عمل درآوردن آن اقدام کند، اظهار داشت: ما انتظار داریم در این مرحله و در این برهه با سرعت عمل بیشتری، اتحادیه اروپا وظیفه ذاتی خودش را که براساس تعهد قبلی و تعهدات برجامی به عهده گرفته بود، انجام دهد و در حدی این سرعت عمل لازم است که بتواند ضرر و زیان تاخیر قبلی خودش در قبال ایران را نیز جبران کند.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به پیشینه غنی روابط ایران با اروپا و ظرفیت‌های پیش رو برای همکاری اشاره کرد و گفت: کشورهای اروپایی از جایگاه منطقه‌ای ایران و نقش و نفوذ ذاتی ایران در منطقه آگاهی کامل دارند و به تدریج از نقش ثبات ساز و سیاست‌های صلح ‌آمیز جمهوری اسلامی آگاهی یافته‌اند، اگرچه این آگاهی به منزله درک و فهم و اتخاذ سیاست‌های دقیق و واقع‌بینانه نسبت به منطقه و ایران نیست.

وی درباره پرونده‌سازی‌ها علیه ایران در برخی کشورهای اروپایی نیز بیان کرد: بعد از برجام و خروج آمریکا از این توافق و ورود ما به یک دوران جدید از گفت‌وگو با طرف‌های اروپایی، شاهد یک نوع کارشکنی، سنگ اندازی و تلاش برای تخریب روابط ایران و اروپا بودیم. می‌دانیم منشا این کارشکنی‌ها و تخریب‌ها از چه منابع و کانون‌هایی نشأت می‌گرفت و آنها علاقه‌مند بودند برای منزوی کردن ایران بعد از تحریم‌های آمریکا چه در منطقه و چه در سطح فرامنطقه‌ای‌ تلاش کنند.

این دیپلمات ارشد کشورمان در ارزیابی از روند روابط تهران و پاریس با بیان اینکه روابط‌مان با فرانسه بسیار دیرینه و کهن است، عنوان کرد: مناسبات بسیاری داشتیم و فراز و نشیب‌های بسیاری در روابط وجود داشته و دارد و امیدواریم بتوانیم در پس این فراز و نشیب‌ها و نشست و گفت‌وگوهایی که به صورت هر شش ماه بین دو وزارت خارجه برگزار می‌شود و روز سه‌شنبه (دیروز 16 بهمن ماه) نیز در پاریس برگزار شد، به برخی اختلافاتی که قابل حل و فصل است، فائق آمده و بر اشتراکات خود برای همکاری‌های بیشتر بیفزاییم.

قاسمی درباره تشکیل دولت در لبنان نیز گفت: ما جزو کشورهایی بودیم که در اولین ساعات تشکیل دولت موضع خود را رسما اعلام و استقبال کردیم و به لبنان، مردم و شخصیت‌هایی که برای تشکیل این دولت با حسن نیت تمام تلاش کردند تبریک می‌گوییم، آنها به توفیق بزرگ و مهمی در این مقطع خاص منطقه نائل آمدند که می‌تواند آثار مثبتی برای لبنان و مجموعه منطقه داشته باشد.

*کار دیرهنگام و با تاخیر اروپا/انتقاد و گلایه ایران پابرجاست

** بالاخره اروپا بعد از تاخیری نزدیک به 9 ماه از سازوکار مالی موسوم به اینستکس رونمایی کرد، ارزیابی شما از ثبت این سازوکار (سازوکار حمایت از مبادلات تجاری) چیست؟

قاسمی: بعد از خروج آمریکا از برجام، با اصرار طرف اروپایی و حتی کشورهایی مثل چین و روسیه به عنوان اعضای 1+4 و شورای امنیت و در تعاملاتی که با جمهوری اسلامی داشتند و رایزنی‌ها با ایران، اصرار اروپایی‌ها بر این بود که برجام به عنوان یک کار نمادین و موفق چندجانبه گرایی و دستاوردی برای اروپا در عرصه جهانی حفظ شود و ایران در این توافق بماند. آنها به ایران تعهد دادند که خودشان مزایای اقتصادی تعهد شده توسط برجام برای جمهوری اسلامی را با خروج آمریکا، جبران کنند.

از این مقطع شاهد یکسری مذاکرات و تبادل هیأت‌ها با کشورهای اروپایی هستیم، برای پیشنهادی که طرف اروپایی مطرح کرد تحت عنوان یک سازوکار مالی که بتواند روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا را تسهیل کند.

در ابتدا تصور ما بر این بود که این سازوکار می‌تواند در کوتاه مدت و زمان کمی به نتایج لازم برسد و طرف اروپایی آن را برای نهایی شدن در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهد؛ متاسفانه به دلایل مختلف، این تعهد در زمان مورد نظر عملی نشد اتفاق رخ نداد و ثبت این موسسه که موسسه‌ای خصوصی در اروپا است، با تاخیر زیادی مواجه شد.

البته ما از یکسری واقعیت‌های درون اروپا آگاهی لازم را داشتیم. آمریکا علاقه‌مند بود با خروج خود از برجام هم جمهوری اسلامی ایران از توافق خارج شود و هم اینکه سایر کشورهای 1+4 نیز برجام را ترک کنند. نهایتا آمریکا با تهدیدهای مالی و سیاسی بر شرکت‌ها، بانک‌های اروپایی و حتی دولت‌های عضو اتحادیه اروپا اقدام به کارشکنی‌های بسیاری بر سر راه ایجاد این سازوکارو کرد که هنوز هم این کارشکنی‌ها با شدت تمام دنبال می‌شود.

به هر حال با توجه به اینکه سرمایه‌دار و موسسات مالی و بانکی بسیار محافظه کار هستند و تحت تاثیر این نوع فشارها قرار می‌گیرند، لذا موانعی بر سر راه این سازوکار از سوی آمریکا ایجاد شد.

موضوع دیگری که در ابتدا به نظر می‌رسید ساده است، ولی بعدا با مشکلات مواجه شد، همین مکانیسم بود که به عنوان تجربه و کار جدیدی بین کشورهای اروپایی و ایران، مطرح شد. آمریکا به تمامی شرکت‌ها، بانک‌ها و اشخاص اروپایی اعلام کرده بود که اگر در این سازوکار دخالت داشته باشند و به نوعی حضور یابند، تحریم می‌شوند. این مشکل دیگری بود که مجموعه اروپا با آن مواجه بوده و خواهد بود.

دلیل دیگر این بود که اروپا در این مقطع نشان داد که هنوز توانایی و بلوغ لازم را برای ورود به این نوع اقدامات صرفا اروپایی و مستقل از آمریکا پیدا نکرده و برای رسیدن به یک فرمول مشخص با دشواری‌هایی بسیاری مواجه بود. موضوع دیگری که بیشتر نمایان شد، ناهماهنگی رفتاری در درون خود اروپا بین کشورهای اروپایی بود.

نهایتا در هفته‌ گذشته شاهد بودیم که آنها توانستند این موسسه خصوصی را ثبت و توسط سه وزیر خارجه (آلمان، فرانسه و انگلیس) ثبت آن اعلام شد. این یک گام نخست و مثبت تلقی می‌شد، ولی کاری دیرهنگام و با تاخیر بود که قطعا جای انتقاد و گلایه از جانب جمهوری اسلامی نسبت به این تاخیر و اقدام دیرهنگام آنها کماکان پابرجاست.

* طرف اروپایی باید هر چه زودتر نسبت به اجرایی کردن این سازوکار و به مرحله عمل درآوردن آن اقدام کند

الان در شرایطی هستیم که این موسسه ثبت شده، ولی طرف اروپایی باید هر چه زودتر نسبت به اجرایی کردن این سازوکار و به مرحله عمل درآوردن آن اقدام کند، ما انتظار داریم در این مرحله و در این برهه با سرعت عمل بیشتری، اتحادیه اروپا وظیفه ذاتی خودش را که براساس تعهد قبلی و تعهدات برجامی به عهده گرفته بود، انجام دهد و در حدی این سرعت عمل لازم است که بتواند ضرر و زیان تاخیر قبلی خودش در قبال ایران را نیز جبران کند.

این حداقل چیزی است که از مجموعه اروپا و سه کشور اروپایی انتظار می‌رود و امیدوارم اتحادیه اروپا بتواند در این برهه بر نقش، توانایی و اراده خود نه در حرف، بلکه در عمل صحه بگذارد و آن را به روشنی در سطح جهان عیان کند و نشان دهد که اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی به آن حد از تکامل، همگرایی و استقلال در جهان امروز دست پیدا کرده‌اند.

کاری که اروپا باید می‌کرد یک تعهد بود، تعهدی که نسبت به برجام و ایران داشت و این کاری داوطلبانه و از سر دلسوزی نیست، بلکه تعهدی است که باید آن را تمام و کمال و بدون فوت وقت انجام دهد.

*کشورهای اروپایی از جایگاه منطقه‌ای ایران و نقش و نفوذ ذاتی آن در منطقه آگاهی کامل دارند

** چندی است شاهد پرونده سازی‌هایی علیه ایران در اروپا هستیم که نمونه‌های آن را در پاریس، هلند و دانمارک شاهد بودیم. به نظر می‌رسد وضعیت روابط ایران و اروپا رو به وخامت می‌رود. نظر شما در این خصوص چیست؟

قاسمی: مجموعه اروپا مجموعه‌ای از کشورهایی است که با تک تک آنها به لحاظ تاریخی و همکاری از یک سابقه طولانی برخوردار بودیم و هنوز هم هستیم و تا مدت‌های مدید حتی بعد از انقلاب کشورهای اروپایی به عنوان شریک اول تجاری ایران در تجارت خارجی مطرح بودند و علاوه بر مناسبات اقتصادی و تجاری، در حوزه‌های فناوری، تکنولوژی، مبادلات فرهنگی و دانشجویی، تبادلات آموزشی و پژوهشی، سرمایه‌گذاری، تأمین منابع مالی و... آمد و شدهای زیادی داشتیم و تاریخ غنی در مورد همکاری‌های ما با این مجموعه کشورها وجود داشته و نهایتا با توجه به گذر زمان و تغییرات در ایران بعد از انقلاب و متوازن کردن همکاری‌های تجاری ایران و حتی سیاست خارجی ایران که وابستگی خاصی را به یک نقطه مشخص جغرافیایی نداشته باشد، سعی کردیم با سیاست متعادل در عرصه جهانی و تعامل گسترده با کشورهایی که می‌توانند با ما همکاری داشته باشند، همکاری‌های خودمان را ادامه دهیم.

پیشینه روابط ما با اروپا غنی و کارآمد است و ظرفیت‌های زیادی را برای همکاری دو طرف فراهم می‌کند. کشورهای اروپایی از جایگاه منطقه‌ای ایران و نقش و نفوذ ذاتی ایران در منطقه آگاهی کامل دارند و به تدریج از نقش ثبات ساز و سیاست‌های صلح ‌آمیز جمهوری اسلامی آگاهی یافته‌اند، اگرچه این آگاهی به منزله درک و فهم و اتخاذ سیاست‌های دقیق و واقع‌بینانه نسبت به منطقه و ایران نیست.

*می‌دانیم منشا این کارشکنی‌ها و تخریب‌ها کجاست

بعد از برجام و خروج آمریکا از این توافق و ورود ما به یک دوران جدید از گفت‌وگو با طرف‌های اروپایی، شاهد یک نوع کارشکنی، سنگ اندازی و تلاش برای تخریب روابط ایران و اروپا بودیم. می‌دانیم منشا این کارشکنی‌ها و تخریب‌ها از چه منابع و کانون‌هایی نشأت می‌گرفت و آنها علاقه‌مند بودند برای منزوی کردن ایران بعد از تحریم‌های آمریکا چه در منطقه و چه در سطح فرامنطقه ای‌ تلاش کنند.

کشورهای مشخصی مثل آمریکا قطعا در پی تحریم‌های اقتصادی علاقه‌مند بودند که ایران را در همه حوزه‌ها تحت فشار بگذارند و به این امید که شاید بتوانند سیاست‌های خود را به ایران تحمیل کنند. البته این ناشی از عدم شناخت و عدم درک دقیق دولت جدید آمریکا به خصوص نسبت به ایران بود.

ماهیت رژیم اشغالگر قدس هم در این وادی و میانه کاملا روشن بود و کشورهای دیگری که در پیرامون و منطقه ما قرار دارند و به عنوان کانون‌های مشخصی که علاقه‌مند نبودند روابط بین‌المللی ایران شکل و سامان طبیعی داشته باشد، در این کارشکنی‌ها نقش بسیاری ایفا کرده و سعی کردند از طرق مختلف و با صرف هزینه‌های گزاف، این رابطه را تحت تأثیر قرار داده و با تهدیدهای سیاسی و مالی که انجام می‌دادند، مانع از همکاری بسیاری از شرکت‌های اروپایی با ایران شوند.

لذا ما در یک مقطع حساس از روابط با اروپا قرار گرفتیم، به خصوص دورانی که قرار بود اروپا با این سازوکار مالی کمک کند که ایران از مزایای اقتصادی که باید از قِبل برجام از آن بهره‌مند می‌شد، برخوردار شود و برای ممانعت از این روند، شاهد یکسری اتفاقات ناگوار هستیم که توسط معاندان، مخالفان روابط ایران و اروپا و برخی گروه‌های شناخته شده شناسنامه دار تروریست که متاسفانه برخی از آنها در بعضی از کشورهای اروپایی اقامت دارند و فعالیت می‌کنند، صورت گرفت.

قطعا فعالیت و حضور این گروه‌های تروریستی در برخی از کشورهای اروپایی مورد اعتراض ماست و خواهان برخورد این کشورها با این گروه‌ها هستیم و همواره گفته و تکرار می‌کنیم که در مبارزه با تروریسم باید از استانداردهای چندگانه و دوگانه اجتناب کرد و تروریسم در همه جا باید به عنوان یک پدیده شوم شناخته شود.

ما در یک دوره خاصی شاهد این اتهامات واهی و بی اساس نسبت به ایران بودیم که اهدافش کاملا مشخص بود. تصور می‌کنم، زمان و تاریخ به زودی روشن خواهد کرد که مسببان این فضای مخرب چه کسان و کانون‌هایی بودند که مخالف ارتباط عادی ایران با سایر کشورهای جهان از جمله اروپا بوده و هستند.

*با تک تک کشورهای اروپایی علاوه بر اتحادیه اروپا، دارای برخی اشتراکات و اختلاف نظرات هستیم و اختلافات ما هم جدید نیست

** درباره روابط با فرانسه چه تحلیلی دارید؟ به نظر می‌رسد مدتی است سردی در روابط حاکم شده، فکر می‌کنید آینده روابط چه خواهد شد؟

قاسمی: در بین کشورهای جهان نه ما، بلکه هیچ دو کشوری را پیدا نمی‌کنید که در همه مواضع و موضوعات از نظر واحد و یکسانی پیروی کنند و مشابه هم نگاه واحدی به پدیده‌های مختلف داشته باشند. حتی اگر به اتحادیه اروپا که داعیه همگرایی و اتحادیه شدن را دارد، توجهی کنیم به طور مثال بین دو کشور انگلیس و آلمان، آلمان و فرانسه یا ایتالیا و فرانسه شاهدیم علیرغم اشتراکات و همکاری‌های مشترک در مجموعه اروپا، در گذشته در حوزه بازار مشترک اقتصادی و امروز در چارچوب اتحادیه اروپا، در خیلی از مواضع جهانی با اختلاف نظرهایی مواجه هستند. طبیعتا ما که در یک حوزه جداگانه جغرافیایی از اروپا قرار داریم و ارزش‌هایی که به آن اعتقاد داریم با آنها کاملا متفاوت است، حتما در بسیاری از مسائل می‌توانیم با اختلاف نظرهایی روبرو باشیم، ولی اشتراک نظرهایی هم در بسیاری از حوزه‌ها داشتیم و خواهیم داشت. این اشتراکات است که ما را به هم پیوند می‌دهد و می‌توانیم در پناه این نظرات واحد و مشابه نیز یکسری از همکاری‌های را علیرغم اختلاف نظرها، با هم سامان دهیم.

حسن تماس، گفت‌وگو و نشست‌های مشترک این است که می‌توانیم بر میزان اشتراکات بیفزاییم و حتی الامکان تا جایی که امکانپذیر است از برخی از اختلافاتی که از اصول ما نشأت نمی‌گیرد، بکاهیم. برخی از اختلافات ما اصولی است و حتی با نشست و گفت‌وگو شاید نتوانیم و نمی‌توانیم به نظر واحدی دست یابیم.

با تک تک کشورهای اروپایی علاوه بر اتحادیه اروپا، دارای برخی اشتراکات و اختلاف نظرات هستیم و اختلافات ما هم جدید نیست. آنچه که این روزها مطرح می‌شود و قطعا مورد انتقاد ماست و ما نسبت به آن انتقاد داریم و نمی‌پذیریم و بیان آن را توسط برخی از کشورهای اروپایی شایسته نمی‌دانیم و آن را محکوم می‌کنیم، اما علیرغم این اختلاف‌نظرها در کنار آن می‌توانیم با هم گفت‌وگو کرده و در برخی از مسائل تشریک مساعی کنیم و حتی همکاری‌هایی را سامان دهیم که این همکاری‌ها باید با توجه به منافع متقابل و مشترک باشد و طرفین بتوانند به صورت مشخص از منافع آن بهره‌مند شوند و به رفع برخی از معضلات و مسائل در عرصه‌ بین‌المللی، کمک کنیم.

*بدخواهانی که تلاش کرده‌اند اجازه بالندگی در روابط تهران و پاریس را ندهند

بدون تردید با توجه به تاریخ و جایگاه فرانسه در بین مجموعه کشورهای اروپایی و گذشته رابطه و همچنین جایگاه ایران در این منطقه خاص از جهان، زمینه‌های بسیاری از کارهای اساسی و راهبردی چه در سطح همکاری‌های دوجانبه و به خصوص همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند بین تهران و پاریس وجود داشته باشد. به همین دلیل همواره طی سالیان اخیر، بدخواهانی که از این ظرفیت آگاهی دارند به شکلی سعی کرده‌اند اجازه بالندگی در روابط تهران و پاریس را ندهند.

*امیدواریم بر اشتراکات خود برای همکاری‌ها بیشتر با فرانسه بیفزاییم

روابط‌مان با فرانسه بسیار دیرینه و کهن است، مناسبات بسیاری داشتیم و فراز و نشیب‌های بسیاری در روابط وجود داشته و دارد و امیدواریم بتوانیم در پس این فراز و نشیب‌ها و نشست و گفت‌وگوهایی که به صورت هر شش ماه بین دو وزارت خارجه برگزار می‌شود و روز سه شنبه نیز در پاریس برگزار شد، به برخی اختلافاتی که قابل حل و فصل است، فائق آمده و بر اشتراکات خود برای همکاری‌های بیشتر بیفزاییم.

ما در عرصه مسائل منطقه‌‌ای، غرب آسیا و دیگر نقاط جهان می‌توانیم با فرانسه دارای اشتراکات بسیاری باشیم که در پرتو این رایزنی‌ها می‌توانیم فرمول‌هایی را پیدا کنیم که برای همکاری‌های بیشتر با هم تلاش مشترکی را داشته باشیم. اگرچه بخشی از اختلاف نظرها می‌تواند کاهش یابد و بخشی از آن باقی بماند، ولی باقی ماندن اختلاف نظرها قطعا مانع همکاری‌های ما نخواهد بود.

*تبریک به لبنان برای توفیق بزرگشان

** پیام دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران برای ملت و دولت تازه تاسیس لبنان چیست؟ شاهد بودید که این دولت به سختی تشکیل شد.

قاسمی: خوشحالیم که در لبنان با گفت‌وگو، رایزنی و تبادل نظر بین اقوام، طوایف و گروه‌های مختلف و احزاب توانستند به تفاهمی برای تشکیل دولت جدید نایل بیایند. معتقدیم کار درست و دقیقی در لبنان در پناه این گفتمان اتفاق افتاده و باید از این دولت حمایت و کمک کرد که این دولت بتواند با استقلال کامل و بدون دخالت دیگران از خارج از مرزهای لبنان و به کمک تمامی گروه‌ها، احزاب، مذاهب و مردم این کشور در جهت توسعه، امنیت و ثبات حرکت کند.

ما جزو کشورهایی بودیم که در اولین ساعات تشکیل دولت موضع خود را رسما اعلام و استقبال کردیم و به لبنان، مردم و شخصیت‌هایی که برای تشکیل این دولت با حسن نیت تمام تلاش کردند تبریک می‌گوییم، آنها به توفیق بزرگ و مهمی در این مقطع خاص منطقه نائل آمدند که می‌تواند آثار مثبتی برای لبنان و مجموعه منطقه داشته باشد.