بررسی موضع‌گیری‌های نامزدهای نخست‌وزیری بریتانیا در مواجهه با ایران
به گزارش اقتصادنیوز در مناظره‌هایی که در شب‌های اخیر میان جانسون و هانت برگزار شد، موضوع ایران زمان عمده‌ای از طرح برنامه‌های دو طرف در حوزه سیاست‌خارجی بریتانیا را به خود اختصاص داد و دو طرف در سخنان خود بارها بر لزوم تداوم اجرای برجام تاکید کردند.
این هفته رویکرد دو نامزد نهایی برای تصدی کرسی نخست‌وزیری بریتانیا در رابطه با ایران- از موضوعات مهم سیاست‌خارجی لندن- مشخص شد. بوریس جانسون، شهردار پیشین لندن و جرمی هانت، وزیرخارجه بریتانیا تاکید کردند که از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران حمایت نخواهند کرد. هانت در حاشیه نشست بروکسل با وزرای‌خارجه اروپایی که در تلاش برای کاهش تنش با ایران انجام شده بود در گفت‌و‌گو با خبرنگاران تاکید کرد که وی نیز رویکردی مشابه با رقیب هم‌حزبی خود در رابطه با این مساله دارد. بوریس جانسون روز دوشنبه در سخنانی بر لزوم حل اختلافات با تهران تنها از روش‌های دیپلماتیک تاکید کرد. این نامزد محافظه‌کار گفت: «شفاف به شما می‌گویم که اگر منظور شما آن است که جنگ با ایران اکنون یک گزینه منطقی برای ما خواهد بود، من به چنین امری اعتقاد ندارم. دیپلماسی باید تنها راه پیش‌رو باشد.»
جانسون همچنین در ادامه نیز تاکید کرد که اگر این پرسش را مطرح می‌کنید که در صورت آنکه نخست‌وزیر شوم، از اقدام نظامی علیه ایران حمایت خواهم کرد باید بگویم که پاسخ آن منفی است.»
همچنین از بوریس جانسون مصاحبه‌ای با «جوییش نیوز» (روزنامه یهودیان بریتانیا) منتشر شده است که او در آن، رفتارهای اخیر ایران در قبال برجام را «دیوانگی» خوانده و گفته که آماده است تا تحریم‌های ایران را بازگرداند.
او در این مصاحبه گفته است: «نمی‌خواهم مردم فکر کنند که من در قبال ایران مواضع نرمی دارم. ما درحال‌حاضر شرایط سختی داریم و آماده‌ام که اگر ایران توافق هسته‌ای را نقض کرد، به آن مسیر (تحریم) بروم. پیام من به ایران این است که این دیوانگی را متوقف کند و اقدام بیشتری که مخالف برجام است انجام ندهد و سلاح هسته‌ای نسازد.»
در ادامه نیز هانت گفت: «من و بوریس جانسون یک رویکرد مشترک در قبال ایران داریم. معتقدم ایرانی‌ها به‌دنبال هیچ‌گونه جنگی نیستند، ریسکی که اکنون وجود دارد احتمال بروز یک جنگ نظامی تصادفی در پی خطای شخصی و محاسباتی است.»
وی پیش‌تر نیز زمانی که به‌سوی نشست بروکسل رهسپار بود تاکید کرد که برجام هنوز زنده است. او خاطرنشان کرد: «هنوز نیز روزنه‌ای کوچک برای نجات برجام وجود دارد. ما به‌شدت درتلاشیم تا بتوانیم توافق هسته‌ای را حفظ کنیم. زمان گریز هسته‌ای هنوز برای ایران یک سال است. ما به وجود روزنه‌ای کوچک برای نجات توافق هسته‌ای با ایران اعتقاد داریم و به همین دلیل نیز با وزرای‌خارجه اروپایی دیگر دیدار خواهم کرد.»
وزیرخارجه بریتانیا همچنین در ادامه اظهار کرد: «به‌دنبال آن هستیم راهی را برای خروج ایران از فشارهای اقتصادی ایجاد کنیم تا تهران نیز به برجام پایبند بماند.»
هانت اما پس از اتمام نشست خود در پیامی توییتری خطاب به ایران تاکید کرد: «تعهد ناقص به توافق هسته‌ای معنایی ندارد.»
این درحالی است که اتحادیه اروپا پس از نقض برجام توسط آمریکا و خروج از آن، به ایران وعده داده بود اگر در برجام بماند به دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران کمک می‌کند و تجارت خود را با این کشور ادامه می‌دهد. آنها حتی در بیانیه‌های نخست خود تعهد دادند که نفت ایران را می‌خرند.
با این حال پس از گذشت بیش از یک سال از انتشار این بیانیه، رهبران اروپا تنها به صدور بیانیه‌های سیاسی بسنده کرده‌اند و در عمل هیچ اقدام موثری را برای کاهش فشار اقتصادی علیه ایران همان‌طور که وعده داده بودند، انجام نداده‌اند. حتی سازوکار مالی اینستکس نیز که برای تسهیل تجارت با ایران پس از ماه‌ها کش‌و‌قوس راه‌اندازی شده به تعهد خود یعنی خرید نفت یا تجارت در تمامی زمینه‌ها عمل نمی‌کند و تنها قرار است به تهیه دارو و غذا برای ایران کمک کند. اقلامی که بشردوستانه هستند و مشمول تحریم‌های واشنگتن نیز نیستند.
روزنامه گاردین نیز ساعاتی پس از پایان نشست هانت با همتایان اروپایی خود در یادداشتی به چرایی شکست لندن در حفظ برجام پرداخت و نوشت: اینکه هانت تصور کند در شرایط خروج از اتحادیه اروپا و به‌طور یکجانبه می‌تواند برجام را نجات دهد، احمقانه است. البته به‌نظر می‌رسد تلاش‌های او در بروکسل تنها ژستی سیاسی بود تا بتواند شانس خود را برای رقابت با بوریس جانسون، در حزب محافظه‌کار افزایش دهد. حتی زمانی که در نوامبر گذشته، هانت برای تقویت برجام پس از خروج آمریکا به تهران سفر کرد، نتیجه‌ای حاصل نشد و او دست خالی بدون هرگونه تاثیر بر ایران به لندن بازگشت.
اما تهدید مشخصی که در عملکرد بریتانیا بدون همکاری با اتحادیه اروپا وجود دارد بسیار شفاف است. بریتانیا به توقیف نفتکش ایرانی در تنگه جبل‌الطارق مبادرت ورزید و درحال ساخت یک پایگاه دریایی در خلیج‌فارس نیز است. البته هر دو اقدام نیز به‌نظر می‌رسد که به دستور آمریکا انجام شده‌اند. در چنین شرایطی بریتانیا نیروهای مسلح و خط تامین انرژی خود را در تیررس نیروهای سپاه پاسداران قرار داده است. اگر ترامپ جنگی را علیه ایران آغاز کند، بریتانیا نیز بدون آنکه بخواهد یا بتواند نظری بدهد در میان این جنگ به دام می‌افتد. درواقع حزب محافظه‌کار، بریتانیا را وارد این مخمصه کرده است.
به‌نظر نمی‌رسد بریتانیا با تغییر یک نخست‌وزیر بتواند خود را از زیر نفوذ آمریکا رها سازد. شرایط حتی اکنون از گذشته نیز برای بریتانیا دشوار‌تر است چراکه با توجه به ضرب‌الاجل اتحادیه اروپا برای خروج بریتانیا تا ۳۱ اکتبر، از نفوذ لندن در این اتحادیه کاسته می‌شود و از این‌رو ناگزیر خواهد شد تا خود را در کنار واشنگتن قرار دهد.
کاوه افراسیابی، استاد ایرانی‌تبار دانشگاه بوستون هفته گذشته در واکنش به ریسک توقیف نفتکش «گریس‌وان» توسط بریتانیا برای لندن نوشت: درصورتی که نفتکش به زودی آزاد نشود، روابط ایران و بریتانیا با یک بحران تمام‌عیار مواجه خواهد شد. سفیر بریتانیا در تهران در روزهای گذشته و در رابطه با همین مساله سه بار از سوی وزارت خارجه ایران احضار شد و حتی اگر لندن در سریع‌ترین زمان نفتکش را آزاد نکند، ممکن است از ایران اخراج شود. اقدام تحریک‌آمیز بریتانیا می‌تواند ضربه‌ای مهلک بر پیکره دیپلماسی اروپا در برابر ایرانی‌ها باشد.
دیپلماسی‌ای که اگرچه تاکنون بی‌اثر مانده است اما در تلاش است تا توافق هسته‌ای با ایران را پس از خروج آمریکا از آن در مه ۲۰۱۸، نجات دهد. اقدامی که بریتانیا علیه صادرات نفتی ایران انجام داد در واقع تیشه به ریشه خشکیده روابط ایران و اروپا می‌زند و باتوجه به عزم ایران برای کاهش مرحله‌ای سطح تعهدات برجامی، اتحادیه اروپا شانس خود را برای متقاعد ساختن ایران به ماندن در این توافق از دست خواهد داد.
او می‌افزاید: اما اشتباهات محاسباتی بریتانیا در رابطه با ایران را می‌توان در سه زمینه بررسی کرد. نخست آنکه توقیف این نفتکش بذر تفرقه را بیش از پیش میان لندن و بروکسل می‌کارد و می‌تواند انزوای کنونی بریتانیا در اثر برگزیت را تشدید کند. در گام بعدی این دسته از اقدامات بریتانیا می‌تواند دیپلماسی اروپایی‌ها در برابر ایران را تضعیف و اثر سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران را تقویت کند تا صادرات نفتی ایران به بازارهای بین‌المللی را کاهش دهد. اما پیامد سوم آن است که رفتار خصمانه بریتانیا به سادگی موجب افزایش استراتژی مقاومت ایران در برابر زورگویی‌های غرب خواهد شد و ممکن است ایران را به سوی از سرگیری برنامه هسته‌ای خود در سطح پیش از برجام بازگرداند. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت که رابطه مستقیمی میان خصومت غرب علیه ایران و بازگشت بحران هسته‌ای با این کشور وجود دارد که واضح است اهمیت فراوانی برای امنیت‌‌ملیکشورهای اروپایی دارد.
